دولت سیزدهم همواره به دنبال راهی برای کنترل قیمت ها در بازار خودرو است، اما تیم اقتصادی رئیسی نتوانست راه حلی برای بازگرداندن ثبات قیمت و عرضه کافی خودرو به بازار بیابد و این نرخ باعث شد تا نه تنها خریداران واقعی از این امر خودداری کنند. در بازار، اما فروشندگان نیز برای حفظ سرمایه خود از تحویل خودرو به بازار خودداری می کنند.
اگرچه عرضه خودرو در بورس کالا نتوانست از فشار قیمتی و عرضه ناکافی محصولات داخلی در بازار بکاهد، اما انتظار می رفت این نوع عرضه باعث کاهش واسطه گری و رانت در بازار پرطرفدار خودرو شود.
فروش خودرو در بورس کالا از ابتدای امسال با تردیدهای وزارت اقتصاد، مقاومت وزارت امنیت و سایر مسئولان کشوری و به دلیل شفافیت و تداوم بورس ها آغاز شد. اما اکنون شرایط تغییر کرده و شورای رقابت دوباره وارد عرصه قیمت گذاری خودرو شده و دیگر اجازه فروش خودرو در بورس کالا را نمی دهد.
چرا شورای رقابت به قیمت گذاری خودرو بازگشته است؟
آذرماه سال گذشته پس از ماه‌ها کشمکش بین خودروسازان، بورس، وزارت ایمنی و شورای رقابت، قیمت‌های جدید خودرو توسط وزارت ایمنی بدون نظر شورای رقابت و با در نظر گرفتن که این دومین بار است که شورای رقابت روند قیمت گذاری خودرو را رد می کند، مدتی در مقابل این اقدام خودروسازان و دولت موضع گیری کرد اما در نهایت در 13 دی ماه 1400 با حذف خودرو از خودرو موافقت کرد. چرخه قیمت گذاری
اکنون شورای رقابت با چند بار تکرار یک سیاست به حوزه قیمت گذاری خودرو بازگشته است. شورایی که یک بار در سال 97 و یک بار در سال 1400 منطقه را ترک کرد. در غیاب یک سال شورای رقابت، مسئولیت قیمت گذاری خودرو به حراست، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و ستاد بازار واگذار شد. این نهادها در این مدت هیچ اقدامی در خصوص تغییر قیمت کارخانه ای خودرو اعلام شده در آذرماه سال گذشته انجام نداده اند و شرایط بازار نسبت به سال قبل بدتر شده است.
شورای رقابت در دستورالعمل جدید خود، بورس را از روش های تحویل خودرو حذف کرد. در این دستورالعمل نامی از بورس وجود ندارد و فقط نام قرعه کشی قابل مشاهده است. در این بخشنامه آمده است که بازار کلیه خودروهای سواری، خودروهای تولیدی، مونتاژی و وارداتی انحصاری شناخته شده و از این پس مشمول این بخشنامه می شوند. در این میان ماهیت شورای رقابت حذف انحصار است و اکنون با ایجاد دستورالعمل در حال تثبیت انحصار است.
دولت دهم بود که برای اولین بار نام شورای رقابت به عنوان مرجع اعلام قیمت خودرو مطرح شد و در مقاطع مختلف در سال های بعد دوباره این شورا در قیمت خودرو نقش آفرینی کرد. این در حالی است که بسیاری از منتقدان یکی از دلایل وضعیت کنونی بازار خودرو را تصمیمات این شورا در مقاطع مختلف می دانند و اکنون با طرح جدید مخالفت می کند.
آیا شورای رقابت انحصار صنعت خودرو را از بین می برد؟
امرالله امینی، کارشناس صنعت خودرو در این خصوص گفت: با توجه به انحصار و رانت در صنعت خودرو، دولت تصمیم به فروش خودرو در بورس گرفت و این نوع روش به دلیل عدم رعایت استانداردها با شکست مواجه شد. و عدم وجود روش های مناسب.» وی تصریح کرد: صنعت خودرو در کشور ما به عنوان یک انحصار عمل می کند و برای افزایش قیمت و کسب درآمد بیشتر از فروش محصولات تلاش می کند و با توجه به وجود چنین انحصاری در صنعت خودرو کشور، قیمت نهایی محصولات شفاف نیست و این دلیل افزایش بی رویه خودروها در بازار است.
امینی ادامه داد: خودروسازی کشور سال هاست گرفتار انحصار و رانت شده و عده ای از این معضل سوء استفاده کرده اند و خودروسازان نیز عملا از این روند منتفع شده و مخالف هرگونه حضور نهادها و سازمان های قانونی در بحث قیمت گذاری هستند.
به گفته امینی، خودروسازان همیشه استدلال می کنند که قیمت گذاری اجباری منجر به ضرر می شود. آنها معتقدند اگرچه هزینه های تولید افزایش یافته، اما قیمت ها ثابت مانده است، بنابراین برای خودروسازان عادی شده است که قیمت محصولات داخلی را با حجم بالای 500 میلیون تعیین کند و این به معنای نابودی صنعت خودرو و آسیب است. خریداران واقعی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این سوال که حضور شورای رقابت در بحث قیمت گذاری و تعیین نحوه عرضه خودرو می تواند مشکلات صنعت خودرو و بازار را حل کند؟ وی بیان کرد: شورای رقابت یک نهاد قانونی است و باید قدرت شفاف سازی و تعیین قیمت نهایی محصولات خودرویی را داشته باشد، اما اگر قرار است بدون در نظر گرفتن منافع خریداران و همچنین خودروسازان، قیمت خودروها را تعیین تکلیف کند. قطعا این طرح دولت مبنی بر تثبیت قیمت در بازار خودرو نیز با شکست مواجه خواهد شد.
به گفته امینی، شورای رقابت باید قیمت خودرو را بر اساس اسناد قانونی که در اختیار دارد متعادل کند و این روش تنها با محاسبه بهای تمام شده خودرو و تعیین قیمت نهایی برای مصرف کننده قابل اعمال است.این کارشناس صنعت خودرو پاسخ به سوال دیگر اینکه کار شورای رقابت در مورد قیمت گذاری خودرو موفقیت آمیز نبوده و چرا باید همین اشتباه تکرار شود؟ وی گفت: باید طیفی از اختیارات قیمت گذاری و عرضه خودرو از صنعت خودرو کشور گرفته شود تا شورای رقابت بتواند با ابزارهای قانونی بازار محصول را ساماندهی کند.
وی ادامه داد: برآورد بهای تمام شده باید اولین گام شورای رقابت در تعیین قیمت محصولات باشد چرا که امروزه خودروسازان با گزارش افزایش هزینه های تولید به دنبال گرانی خودرو هستند. استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: اگر شورای رقابت اشتباهات گذشته خود را برای تکرار آن اصلاح کند، قطعا بازار خودرو با شوک قیمتی بزرگ مواجه خواهد شد.