روز جدید آمریکا و اروپا ممکن است به زودی تصمیم بگیرند که آیا می خواهند به مذاکرات هسته ای با ایران پایان دهند یا خیر.
در 18 ماه از زمانی که ایران و قدرت های جهانی تلاش کردند تا توافق هسته ای 2015 را نجات دهند، چیزهای زیادی تغییر کرده است. سه طرف از هفت طرف توافق اکنون رهبران جدیدی دارند. کشور چهارم (روسیه) به همسایه خود (اوکراین) حمله کرده است. این نشان می دهد که مدت کوتاه مذاکرات به یک ماراتن تبدیل شده است. مذاکره کنندگان هر چند ماه یکبار برای نشست های بیشتر در خانه ناظر سازمان ملل، آژانس بین المللی انرژی اتمی، در وین ملاقات می کنند.
ماه گذشته مذاکره کنندگان خوشبین به نظر می رسیدند. آمریکا که در سال 2018 از برجام خارج شد، برخی از مسائل باقی مانده خود با ایران را حل کرده بود. اتحادیه اروپا آنچه را «متن نهایی» یک توافق میداند آماده کرده است. صحبت از سفر وزرای خارجه برای امضای آن به وین بود. در اول سپتامبر، ایران پاسخ رسمی به پروژه اتحادیه اروپا ارسال کرد. ایالات متحده این واکنش را “غیرمولد” خواند. دیپلمات های اروپایی ناراضی بودند.
به نظر می رسد که مذاکرات برای یک وقفه دو ماهه تا انتخابات میان دوره ای ایالات متحده در ماه نوامبر ادامه دارد. حتی دیپلماتهای غربی که از این توافق حمایت میکنند شروع به این سوال کردهاند که آیا ایران واقعاً میخواهد به توافق برسد یا صرفاً برای بازی با زمان و خرید زمان برای ادامه مذاکرات برنامهریزی میکند. و چه زمانی باید تاکتیک ایران را بلوف دانست؟
برجام تحریمهای ایران را در ازای محدود کردن برنامه هستهای آن کشور کاهش داد. هدف از برجام تعیین یک چارچوب زمانی یک ساله بود که در آن ایران از دستیابی به اورانیوم کافی برای ساخت سلاح هستهای دور باشد. دونالد ترامپ در تلاشی بیهوده برای دستیابی به “توافق بهتر” از توافق خارج شد و تحریم های آمریکا را بازگرداند.
ایران یک سال دیگر به مفاد برجام پایبند بود. با این حال، از آن زمان، ایران پیشرفتهای برگشتناپذیری در جهت تسلط بر چرخه سوخت اورانیوم داشته است. این کشور هزاران سانتریفیوژ پیشرفته نصب کرده است که بر اساس توافقنامه بازنگری شده نابود نخواهند شد. آژانس بینالمللی انرژی اتمی میگوید ایران 56 کیلوگرم اورانیوم غنیشده با خلوص 60 درصد دارد که برای ساخت بمب در صورت پالایش به درجه تسلیحات کافی است.
حتی با احیای توافق، مدت زمان لازم برای دستیابی ایران به بمب هستهای به احتمال زیاد نزدیک به شش ماه خواهد بود. پایان بخشی از مفاد برجام از اوایل سال آینده آغاز خواهد شد. بسیاری از محدودیتها بر روی سانتریفیوژها در سالهای 2024 و 2025 تحت شرایط برجام برداشته خواهند شد. بنابراین، غروب هسته ای به اصطلاح، مزایای کمتری را نسبت به توافق 2015 برای غرب به ارمغان می آورد.
به نظر می رسید توافق نزدیکتر از همیشه باشد، اما خواسته های ایران آن را از مسیر خارج کرد. برخی از خواسته های ایران منطقی بود، مانند ارائه تضمین از سوی آمریکا مبنی بر اینکه در صورت پیروزی نامزد جمهوری خواه در انتخابات ریاست جمهوری بعدی آمریکا، آن کشور از توافق خارج نخواهد شد.
موارد دیگری مانند اصرار ایران بر حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان گروه تروریستی از فهرست گروه های تروریستی مورد نظر آمریکا خارج از محدوده توافق است. ایران از هر دو خواسته عقب نشینی کرد: اولی در نظام سیاسی آمریکا غیرممکن است و بایدن از پذیرش دومی خودداری می کند.
آخرین مانع مربوط به تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد گذشته هسته ای ایران است. این آژانس می گوید آثاری از اورانیوم غنی شده را در سه تاسیسات هسته ای پیدا کرده است و از ایران می خواهد که فعالیت های خود را در آنجا توضیح دهد. ایران می گوید ادعای آژانس بی اساس است و می خواهد تحقیقات آژانس به عنوان شرط بازگشت به برجام خاتمه یابد. نه آمریکا و نه اروپایی ها با این خواسته ایران موافقت نخواهند کرد.
اگر نتوان بن بست فعلی را شکست مذاکرات تلقی کرد، احتمالاً مذاکرات خاتمه می یابد. طبق قانون، کنگره 30 روز فرصت دارد تا هرگونه توافق هسته ای با ایران را بررسی کند و می تواند قطعنامه ای در مخالفت با تصمیم بایدن برای لغو برخی از تحریم های اعمال شده علیه ایران تصویب کند.
اخیراً 34 نماینده دموکرات کنگره با ارسال نامه ای به بایدن نگرانی خود را در مورد توافق هسته ای آمریکا با ایران اعلام کردند. اما بایدن می تواند نظر آنها را وتو کند. اما دموکرات ها می خواهند تا قبل از انتخابات میان دوره ای 8 نوامبر از چنین درگیری اجتناب کنند.
بیاطمینانی طولانی مدت به اختلافات در اسرائیل دامن زده است، اسرائیلی که رسما با توافق هستهای مخالف است. موساد، سرویس اطلاعات خارجی اسرائیل، وجود این اختلافات را تایید می کند. اسرائیل بر این باور است که ایران در صورت دستیابی به توافق، میلیاردها دلار برای تأمین مالی نیروهای نیابتی خود در منطقه دریافت خواهد کرد و زمانی که مفاد خلع سلاح هستهای منقضی شود، در ساخت بمب هستهای آزاد خواهد بود. از سوی دیگر ارتش اسرائیل این توافق را ناقص اما مفید می داند.
افسران اطلاعات نظامی اسرائیل می گویند که حتی محدود کردن موقت فعالیت های هسته ای ایران به اسرائیل این امکان را می دهد که روی تهدیدات دیگر تمرکز کند و دستاوردهای مالی بیش از حد اعلام شده است. زیرا سال ها طول می کشد تا شرکت های غربی تجارت با ایران را از سر بگیرند.
اسرائیلی ها همچنین در مورد اینکه آیا یک حمله نظامی می تواند به طور قابل توجهی فعالیت هسته ای را کاهش دهد، اختلاف نظر دارند. نیروی هوایی اسرائیل بر این باور است که با حملات خود می تواند برنامه هسته ای ایران را دو یا سه سال به تعویق بیندازد، اما بسیاری دیگر از اسرائیلی ها با این حملات مخالف هستند.
یایر لاپید، نخست وزیر کنونی و بنیامین نتانیاهو که امیدوار است پس از انتخابات نوامبر جانشین او شود، توسط موساد متقاعد می شوند. با این حال، لاپید اذعان کرد که اسرائیل تأثیر کمی بر تصمیم گیری بایدن دارد. نتانیاهو به نوبه خود به دنبال راه هایی برای افزایش سرمایه انتخاباتی خود است. او می گوید اسرائیل باید دولت بایدن را مجبور کند تا برای همیشه برجام را کنار بگذارد.
با این حال، نه بایدن و نه اروپاییها نمیخواهند برجام را کنار بگذارند. این منجر به تصمیم گیری های دشوار در مورد نحوه برخورد با آستانه هسته ای ایران خواهد شد. با این حال، مذاکرات بی پایان با ایران مضحک به نظر می رسد. در ژانویه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفت که تنها «چند هفته» برای حفظ توافق باقی مانده است.
چند هفته گذشت و بعد یک هفته دیگر. 34 هفته بعد، برجام از قبل شبیه گربه شرودینگر به نظر می رسد (اشاره به یک آزمایش فکری که توسط فیزیکدان اتریشی اروین شرودینگر در سال 1935 ایجاد شد و این پارادوکس را نشان می دهد که موقعیت یک سیستم هرگز نمی تواند دقیقاً تعیین شود. اندازه گیری شده است.
توضیح کپنهاگ در مورد مکانیک کوانتومی نشان می دهد که بعد از مدتی گربه در همان زمان مرده و زنده است. وقتی در آزمایش به جعبه نگاه می کنیم، گربه را زنده یا مرده می بینیم، نه هر دو. این آزمایش مشکلی را در تفسیر کپنهاگ از مکانیک کوانتومی که برای اشیاء روزمره اعمال میشود، نشان داد. م) معلوم شد که او نه کاملاً زنده است و نه مرده.
ناظران امور ایران در داخل و خارج از کشور مطمئن نیستند که آیا ایران واقعاً خواهان توافق است یا خیر. یک دیدگاه مبتنی بر این واقعیت است که ایران به مذاکره برای گرفتن امتیازات بیشتر از دولت بایدن ادامه می دهد. در هر صورت، وضعیت موجود ایده آل نیست. ارزش ریال ایران کاهش یافته و نرخ تورم کشور حدود 50 درصد است و ایران هر روز ده ها میلیون دلار از درآمد نفتی خود را از دست می دهد.
حتی اگر یک جمهوری خواه دوباره در سال 2025 این توافق را لغو کند، ایران همچنان می تواند از دو سال کاهش تحریم ها برخوردار شود. بیژن حاجهپور، اقتصاددان ایرانی، برآورد میکند که این توافق شش واحد درصد به رشد تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۲۴ اضافه میکند و نرخ بیکاری را دو درصد کاهش میدهد. با این حال، برخی از مشاوران ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران معتقدند که درد اقتصادی آزمونی است که باید تحمل کرد.
در هر صورت ممکن است بن بست به نفع ایران باشد. این کشور سه سال را صرف غنیسازی اورانیوم خود بدون اعمال تحریمهای بیشتر اروپایی یا فعال کردن مکانیسم به اصطلاح ماشه برجام کرده است، که محدودیتهای شورای امنیت سازمان ملل متحد در معاملات تسلیحاتی و تحقیقات موشکی ایران را دوباره فعال میکند.
حتی «جوزف بورل» که در جریان مذاکرات موجی از خوش بینی را به راه انداخته بود، اکنون به نظر می رسد پیشرفت مذاکرات وحشتناک است. مسئول سیاست خارجی خستگی ناپذیر اتحادیه اروپا در 5 سپتامبر گفت که ایالات متحده و ایران بیشتر از هم دور می شوند. او با تأسف در پایان گفت: «کل این روند در خطر است. هیچ کس حاضر نیست شکست را بپذیرد، اما به نظر می رسد که این احتمال رو به افزایش است.
منبع: فرارو