روز جدید ذبیح… بخشی زاده معروف به حاجی بخشی که از مشاهیر انصار حزب … بود در خاطرات خود می نویسد: یکی از افتخارات من طرح جدایی زن و مرد در اتوبوس های مجردی بود. شرکت تجاری. بعد از جنگ وقتی به مکه سفر کردم برای اولین بار این طرح را به مقامات سعودی دادم. من را به ریاض دعوت کردند و به من جایزه دادند. بعداً این پیشنهاد را در تهران هم اجرا کردند». این طرح در ایران اجرا شد اما گمان نمی رفت که بحث به جدایی اتوبوس ها منجر شود. از دیروز که خبر جدایی اتوبوس های مردانه و زنانه در تهران منتشر شد، خیلی ها یاد حرف حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 96 افتادند که می گفت: «می شناسمشان… می آیند سر کار، دیوار می کشند. پیاده روها و همه جا را می خواهند. مردان را زنانه کن.”
زنان جدا – مردان جدا؟
آخرین نمونه از این اقدام، جداسازی اتوبوس های زن و مرد است. 19 مردادماه بود که رئیس عملیات شرکت واحد اتوبوسرانی تهران از اختصاص 17 دستگاه اتوبوس برای جابجایی بانوان در دو شیفت صبح و عصر در خطوط BRT این شهر خبر داد. ایرج لطفی زاده با تاکید بر اینکه طرح اتوبوس های ویژه بانوان در دوره گذشته مدیریت شهری اجرا شده است، تصریح کرد: در برخی ساعات و موارد نسبت عرضه و تقاضای سفر زنان و مردان در استفاده از ناوگان عمومی متفاوت است. و تعداد مسافران زن بیشتر در آقایان دیده می شود و به همین دلیل بود که این طرح در سال 1398 چندین بار اجرا شد و پیش از آن نیز تعدادی اتوبوس در سطح شهر برای رفاه بانوان و ارتقای کیفیت خدمات برای آنها اختصاص داده شد. وی افزود: به دلیل شیوع ویروس کرونا و کاهش مسافران به دلیل دورکاری کارکنان، تعطیلی مدارس و دانشگاه ها باعث سکوت موقت این طرح شده است، اما باز هم با بازگشت به شرایط عادی و افزایش حجم. از مسافران در ساعات اوج مسافر، این طرح اجرا شد.
چمران تایید نکرد
مهدی چمران در واکنش به انتشار اخباری مبنی بر تفکیک اتوبوس های زن و مرد، گفت: این موضوع نه در شورا و نه در جای دیگر مطرح نشده است. در جمع خبرنگاران با اشاره به انتشار چنین خبری در فضای مجازی گفت: در حال حاضر نه در شورا و نه در هیچ جای دیگری این موضوع مطرح نشده و تصمیمی در این زمینه گرفته نشده است. همچنین به گزارش ایرنا، چمران در خصوص تخصیص اتوبوس برای بانوان افزود: با توجه به تفاوت تعداد بانوان و کمتر بودن تعداد بانوان، می توان اتوبوس ها را در فاصله زمانی طولانی تری اعزام کرد و باید اقدام شود. خیر وی در خصوص ورود مردان به واگن های زنانه در مترو نیز گفت: در این زمینه مردم باید مراقب باشند و نمی توان جلوی هر واگنی پلیس برای جلوگیری از ورود مردان به واگن های زنانه حضور داشت. و افزود: افراد نزدیک و خانواده در کالسکه های زنانه و مردانه در کنار هم سوار می شوند.
روابط عمومی کاهش یافت
روابط عمومی واحد اتوبوسرانی تهران با اعلام اینکه ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران متعلق به همه شهروندان است، اعلام کرد: در تهران اتوبوسی به نام اتوبوس ویژه بانوان یا اتوبوس ویژه آقایان نداریم. بحث تفکیک فضای در دسترس برای بانوان و آقایان در اتوبوس ها یک مشکل پذیرفته شده در این چند دهه است که در ناوگان اتوبوسرانی تهران، سایر شهرها و کلانشهرهای کشور و حتی برخی از شهرهای جهان اعمال می شود. در تهران زیر عنوان اتوبوس اختصاصی بانوان مطرح است. یا بدون مرد بر اساس این پیام، تفکیک فیزیکی موجود که سال‌ها در ناوگان اتوبوسرانی تهران اعمال می‌شود، بر اساس میزان نیاز و تقاضای زن و مرد است و الزاماً برابر نیست، بلکه در برخی اتوبوس‌ها و خطوط و در برخی روزها و زمان‌ها است. این سهم ممکن است در مقایسه با فضای ثابت پیش بینی شده متفاوت باشد. این اطلاعیه می‌افزاید: نیروهای عملیاتی یک شرکت که با نظارت هوشمند و کنترل در محل ایستگاه‌ها و خطوط را رصد می‌کنند، بر اساس تراکم مسافر و تقاضای سفر در برخی مواقع، برخی اتوبوس‌ها تماماً مردانه و در برخی مواقع به‌طور کامل به بانوان اختصاص داده می‌شوند. که با توجه به تعداد مسافران در ایستگاه ها بخشی از مسافران را می گیرند و در خطوط تعادل ایجاد می کنند.روابط عمومی تنها شرکت در پایان اطلاعیه خود تاکید کرد: عمدتاً مشکلی به نام اتوبوس وجود ندارد. اتوبوس بانوان یا اتوبوس ویژه آقایان در تهران و ناوگان اتوبوسرانی تهران بر اساس رسالت و ماموریت خود خدمت رسانی به تمامی شهروندان گرانقدری است که با وجود تمامی ایرادات و کاستی ها اتوبوس را به عنوان وسیله ایاب و ذهاب خود در شهر انتخاب کرده اند.
این بحث جدیدی نیست
البته باید در نظر داشت که تفکیک در اتوبوس ها قدیمی تر است. خبرگزاری پانا در سال 1377 نوشت: بر اساس نظرسنجی وزارت امور اجتماعی در مورد نگرش شهروندان نسبت به شهر، بالغ بر 66 درصد از شهروندان راضی و 15 درصد ناراضی هستند. مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران در سال 1378 از راه اندازی ناوگان اختصاصی بانوان متشکل از 10 دستگاه اتوبوس جدید بانوان در خط 7 بی آر تی در امتداد خیابان ولیعصر به عنوان یکی از 2 خط اتوبوسرانی پر رفت و آمد در تهران خبر داد. به گزارش همشهری، محمود طرف گفت: همچنین 10 دستگاه ون جدید در این خط پیش بینی شده است که با توجه به تعداد مسافران ایستگاه ها، زنان یا مردان را به صورت جداگانه جابجا می کنند. وی افزود: ورود اتوبوس های ویژه بانوان و جابجایی تعدادی از مسافران از این خط شلوغ با آنها در کاهش تعداد مسافران استفاده کننده از ناوگان موثر است و ضمن اینکه خدمات رسانی به این اتوبوس ها و وانت ها ضروری است و شهروندان از این طرح استقبال می کنند. به ارائه خدمات خود ادامه می دهند. طرفا تاکید کرد: خانم ها و آقایانی که از این اتوبوس ها و وانت ها استفاده می کنند، هزینه اضافی یا هزینه جداگانه پرداخت نکنند.