امتیاز دولت برای دوری از برجام و غرب ستیزی 20 است

امتیاز دولت برای دوری از برجام و غرب ستیزی 20 است

روز جدیدرئیسی یک سال پیش در 23 مرداد 1400 برای دریافت حکم ریاست جمهوری خود از نمایندگان مجلس و سوگند به وفاداری به قانون اساسی به بهارستان رفت و اکنون حدود یک سال از شروع کار دولت می گذرد اما من باید فراموش نکنید که سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس دولت قبل از حضور در ایستگاه بهارستان در اواسط مردادماه وعده های زیادی در تبلیغات انتخاباتی داده بود. در مورد مسکن، بورس، اقتصاد و شرایط اجتماعی و سیاسی کشور وعده هایی داده شد، از جمله قول مهم رئیس جمهور در مورد مذاکرات برجام و رابطه محترمانه با دنیا.

یک سال از روی کار آمدن دولت رئیس جمهور می گذرد، اما مذاکرات احیای برجام به رهبری علی باقری نه تنها به سرانجام نرسیده، بلکه چشم اندازی هم برای رسیدن به هدف ندارد. پس از چندین دور مذاکره در وین و سپس دور مذاکرات دوحه به ابتکار قطر و تلاش های متعدد کشورهای اروپایی برای میانجیگری، به نظر می رسد همچنان موانع و مشکلات و شرایط جدی روی میز دو طرف ایران و آمریکا وجود دارد. ایالات این امر دستیابی به توافق را بسیار دشوار کرد. از سوی دیگر، سیاست خارجی دولت رئیس جمهور در یک سال اخیر بیش از هر زمان دیگری معطوف به مذاکره و نگاه به شرق بوده و در عین حال تلاش بر گسترش روابط با روسیه و چین بوده است. به همسایگان ایران هم نگاه کنید.

روش و کار وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی دولت رئیسی ما را بر آن داشت تا برای درک بهتر عملکرد یک ساله دولت به سراغ فریدون مجلسی، دیپلمات سابق، تحلیلگر تاریخی و سیاسی و کارشناس بین المللی برویم. سید ابراهیم رئیسی و دیدگاه او در سیاست خارجی. از دولت بپرسیم. فریدون مجلسی پیشتر گفته بود که در صورت بازگشت تحریم های شورای امنیت، بازگشت به برجام غیرممکن است.

یک سال از شروع دولت می گذرد، دولتی که می گفت با عزت مذاکره می کند و معیشت را به مذاکره گره نمی زند. وضعیت مذاکرات برای احیای برجام را یک سال پس از تشکیل دولت چگونه می بینید؟ آیا شرایطی برای امید به این مذاکرات وجود دارد؟

از نحوه برگزاری انتخابات مجلس و ریاست جمهوری مشخص شد که سیاست های مقاومت اجرا خواهد شد. در خط مقدم این سیاست مقاومت، مخالفت با برجام و هرگونه توافق با غرب است. در واقع این گروه اصولگرا که در حال حاضر قدرت دارند معتقد به خودکفایی دفاعی، اقتصادی، صنعتی و غذایی هستند، البته ایران هم کشور بزرگی است و قدرت نسبی برای این مطالبه دارد. اما در این زمینه و تاخیرهای مکرر در آغاز مذاکرات و عدم آمادگی برای مذاکره مستقیم با کشور اصلی آمریکا و تبادل منظم توپ در زمین این و آن، همانطور که از ابتدا پیش بینی می شد، هدف این مذاکرات باید حذف مسئولیت و گسترش فرصت های بیشتر برای دستیابی به اهداف اصلی باشد. ببینید، من فکر نمی‌کنم هدف از مذاکرات احیای برجام باشد

ما باید به زندگی بدون نتیجه و بدون روابط تجاری باز و قوی با غرب در محدوده قابل قبول عادت کنیم.

دولت رئیس جمهور در یک سال گذشته همواره بر این تاکید داشته است که بیش از توافق و غرب به شرق نگاه می کند و حتی در رفتار خود سعی کرده این موضوع را روشن کند. به نظر شما این رویکرد در سیاست خارجی دولت مفید است؟

نگاه به شرق هنگامی که توسط صدراعظم آلمان غربی ویلی برانت و اشمیت پیشنهاد شد، لحنی آشتی جویانه داشت. یعنی آلمان غربی که در اردوگاه غرب بود درها را برای بهبود روابط با اردوگاه کمونیست شرقی باز می کند و آنها را به صورت مسالمت آمیز می بندد ایران که در اردوگاه غرب نیست. در واقع، ایران از قطعنامه های تحریم شورای امنیت مستثنی شده است. سپس مسیری با برجام باز شد که با تحریم های شدیدتر از طریق تحریم تجارت با ایالات متحده و تأکید بر خصومت با پایگاه آمریکا در خاورمیانه، یعنی اسرائیل، مواجه شد. در واقع منظره شرق ایران بر خلاف مفهوم آلمانی دوست آن رنگی خصمانه دارد و بیشتر تلاشی برای قرار گرفتن زیر چتر محافظ روسیه و چین است.

ببینید، یک کشور برای تعامل با جهان نیاز به زنده ماندن و مستقل بودن دارد. وقتی چنین شرایطی وجود ندارد باید به امکانات موجود بسنده کند. ظاهراً دولت رئیس جمهور می خواهد از طریق اتحاد با روسیه و چین برای خود نوعی چتر امنیتی، حمایتی و اقتصادی ایجاد کند. چین بزرگترین قدرت تجاری جهان است و اتحاد این کشور و ایران برای آن اهمیت اولیه ندارد.

البته از محدودیت های ایران در فروش برون مرزی و خرید ارزان سود می برد، اما تجارت آن کشور با اعراب، اروپا، آمریکا، استرالیا و روسیه به مراتب مهمتر از ایران است. اما چین که با خرید نفت ایران به ایران اعتبار مالی می دهد برای تامین نیازهای ایران بسیار مهم است، روسیه به ویژه در شرایط کنونی جنگ اوکراین از نزدیکی با ایران استقبال می کند اما نیازی به نفت و گاز ایران ندارد. که دارای اعتبار فروش است باید برای ایران در اختیار روسیه قرار گیرد و ایران آنقدر با بازار روسیه آشنایی ندارد که بتواند نیاز را برطرف کند. ظاهرا روابط با روسیه بیشتر جنبه امنیتی و تسلیحاتی خواهد داشت.

آیا می توان سیاست خارجی ایران را در شرایط کنونی تنها با تکیه بر روابط با همسایگان تعیین کرد؟ آیا می توان بدون ارتباط منسجم با دنیا، سیاست خارجی مفیدی را برای کشور متصور شد؟
البته تنها اتکای مشکوک به همسایه ها کافی نیست. البته چین هم هست و امکان دور زدن پرهزینه های دیگر. اما بهترین شرایط استقلال و حضور نامحدود در عرصه بین‌المللی است که رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی را می‌طلبد و برای ایران موانع عقیدتی وجود دارد.

در سال اول دولت، سیاست خارجی دولت سید ابراهیم رئیسی را چگونه ارزیابی می کنید و به عنوان یک کارشناس، اگر مشاور دولت بودید، برای بهبود روابط خارجی چه پیشنهادی به آنها می دادید؟
زیرا هدف این دولت دوری از برجام و تقویت سیاست هسته ای است و من در موقعیتی نیستم که پیشنهادی ارائه کنم. امتیاز 20 از نظر پیگیری سیاست پرهیز از برجام و غرب ستیزی است.

با توجه به تمام رفتارهای سیاست خارجی دولت در یک سال اخیر، به نظر شما سرنوشت برجام و مذاکرات احیای برجام چه خواهد شد و آیا باید برجام را توافقی از گذشته بدانیم که دیگر فایده ای ندارد. یا امیدی به احیای او هست؟

برجام مرده است و حرکت به سمت مواضع میدانی و توسعه هسته ای سرعت گرفته است و در شرایط جنگ در اوکراین وضعیت مبهم است و حرکت به سوی راه حل نهایی ادامه دارد که می تواند بسیار پرهزینه باشد.

دیدگاهتان را بنویسید