یک روانشناس کودک درباره تاثیر شادی بر کودکان گفت: ریشه اکثر اختلالات روانی در کودکان عدم شادی است. هنگامی که کودک ناراضی است، ممکن است مستعد اضطراب و افسردگی باشد.
همه والدین آرزو دارند فرزندی شاد، مستقل و فعال داشته باشند. آنها شب و روز کار می کنند تا زندگی مرفهی برای فرزندانشان فراهم کنند. اما گاهی این کمال گرایی برای آنها جواب می دهد. زیرا نه تنها زندگی آرام و بی دغدغه، بلکه افسردگی و اضطراب را به فرزندشان هدیه می دهند. در این گزارش با کمک روانشناس کودک به اشتباهات والدین در تربیت فرزندان و چگونگی ایجاد روحیه شاد در کودکان و نوجوانان می پردازیم.
سمانه عسکری کارشناس روانشناس کودک و نوجوان درباره افسردگی و اضطراب در کودکان گفت: علت اصلی اغلب اختلالات روانی در کودکان نبود شادی در کودک است. هنگامی که کودک ناراضی است، ممکن است مستعد اضطراب و افسردگی باشد. در دو سه سال اخیر با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس و عدم ارتباط کودکان با یکدیگر، کودکان بیشتر در معرض افسردگی و گوشه گیری قرار گرفتند.
وی در ادامه درباره علائم افسردگی در کودکان گفت: افسردگی در کودکان می تواند خاموش باشد و با ظاهر آنها متوجه آن نشوید. اما یک سری علائم مانند بهانه جویی، بی حوصلگی، بی میلی به بازی، کمبود شادی، پرخوابی، بی خوابی، اضطراب، بی اشتهایی، پرخوری، بهانه جویی و پرخاشگری نشان دهنده و هشدار دهنده افسردگی در کودک است. معمولاً علائم افسردگی در کودکان از سن چهار یا پنج سالگی قابل تشخیص است.
چه زمانی کودک باید به روانشناس مراجعه کند؟
عسگری اضافه کرد: زمانی که این علائم در کودک به مدت یک تا دو ماه ادامه داشت، والدین باید حتما فرزند خود را نزد مشاور ببرند. زیرا اگر این مشکلات درازمدت و در بزرگسالی درمان نشود، تبدیل به یک بیماری مزمن شده و عواقب بدتری برای آنها خواهد داشت.
اثرات مخرب تنهایی و تک فرزندی بر کودکان
این روانشناس کودک و نوجوان درباره تاثیرات مخرب تک فرزندی گفت: تک فرزندی در جامعه شهری ما اجتناب ناپذیر است و در جامعه امروزی خانواده ها به دلیل اشتغال و مشکلات اقتصادی و معیشتی مادران تمایل چندانی به بچه دار شدن ندارند. کودکان تنها کمتر با همسالان خود ارتباط برقرار می کنند. بنابراین باید شرایطی فراهم شود تا بتوانند با کودکان دیگر ارتباط برقرار کنند. معمولاً ما روانشناسان کودک، مهدکودک و خانه بازی را به والدینی که دارای فرزند هستند توصیه می کنیم، زیرا در این محیط بچه ها بازی می کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و ارتباطات بین فردی و گروهی را یاد می گیرند.
عسگری در ادامه گفت: مادران و همچنین پدران باید بتوانند حتی یک ساعت در روز با فرزندان خود بازی های تعاملی انجام دهند. باید در نظر داشت که امروزه والدین به دلیل مشغله کاری زمان کمتری را با فرزندان خود می گذرانند. گاهی اوقات مادران شاغل مجبورند فرزندان خود را به مهدکودک ببرند یا به دست والدین بسپارند.
اما باید توجه داشت که شرایط کودکانی که به مهدکودک می روند با کسانی که در خانه پدربزرگ و مادربزرگشان می مانند نیست. پدربزرگ و مادربزرگ به تنهایی از کودک مراقبت می کنند اما در مهد کودک با همسالان خود رابطه برقرار می کند و با آنها بازی می کند و از طریق بازی یاد می گیرد.
تاثیرات مثبت بازی بر کودکان
وی با تاکید بر اهمیت بازی با کودکان بیان کرد: بازی با کودکان بسیار موثر است. اولین چیزی که بر رشد کودکان تأثیر می گذارد بازی است. کودکان از طریق بازی چیزهای زیادی یاد می گیرند. در بازی با کودکان می توانیم چیزهای زیادی به آنها بیاموزیم. ما هم می توانیم خیلی از مشکلات او را با بازی حل کنیم. یکی از روش های درمان کودکان در کلینیک ها و مراکز مشاوره – روانشناسی، بازی درمانی است. بازی های تعاملی به کودکان یاد می دهند که چگونه برنده شوند و چگونه ببازند. وقتی کودک متوجه می شود که در بازی می برد و می بازد و باخت را در بازی می پذیرد، ناخودآگاه می آموزد که چگونه با شکست روبرو شود و در زندگی آینده خود پیروز شود. اگر آن کودک در بزرگسالی شکست بخورد یا ببازد، آن را به عنوان پایان دنیا نمی بینند. باید به فرزندانمان یاد بدهیم که چگونه با شکست در بازی کنار بیایند تا اگر در بزرگسالی با شکست مواجه شدند بدانند که زندگی ادامه دارد و باید از نو شروع کنند.
عسگری تاکید کرد: ما بزرگترها باید بدانیم که ریشه بسیاری از مشکلات ما تحصیلاتی است که در دوران کودکی و نوجوانی ندیده ایم.
چگونه در خانه با فرزند خود وقت بگذرانیم؟
این روانشناس نحوه گذراندن وقت با کودکان را بیان کرد: والدین علاوه بر بازی باید در کارهای خانه با او تعامل داشته باشند و با توجه به سن کودک وظایف و مسئولیت هایی را به او بسپارند. مثلا مادر می تواند با فرزندش غذا، ژله یا کیک درست کند. وقتی بتوانیم با فرزندانمان خاطرات خوبی بسازیم، فرزندان شادتری خواهیم داشت. امر و نهی مداوم کودک آثار مخربی برای او خواهد داشت. مادران نباید نقش ناظم را در خانه بازی کنند. ما بزرگترها باید بتوانیم تظاهر به همسن و سال فرزندانمان کنیم تا بتوانیم با آنها بازی کنیم و کودکی شادی داشته باشیم.
نقش ستایش در تربیت کودک شاد
عسگری درباره نقش مداحی در تربیت فرزندان گفت: تمجید و تشویق از مهم ترین عناصر تربیتی است. ما روانشناسان حوزه فرزندپروری به والدین توصیه می کنیم که کودک را به خاطر اعمال درست و مثبتش تحسین کنند، همانقدر که اشتباهاتش را سرزنش کنند. در واقع نباید فقط به اشتباهات کودک اشاره کرد و بدی های بچه ها را نباید پرورش داد. چرا وقتی کودک کار بدی انجام می دهد، مادران کودک را تهدید می کنند که به خانه بیاید و می گویند: “وقتی پدرت شب به خانه آمد، به تو می گویم چه کار کرده است.” چرا مادرها نمی گویند شب به پدرت می گویم که فرزندشان کاری را درست انجام دهد؟ نکته مهم در اینجا این است که وقتی رفتار صحیح کودک را تحسین و تشویق می کنیم، به مرور زمان رفتار نادرست کم رنگ می شود و از بین می رود.
وی در پاسخ به اینکه آیا سرزنش باعث بهبود تربیت کودک می شود، پاسخ داد: خیر. افرادی که در کودکی زیاد مورد سرزنش قرار گرفته اند، در بزرگسالی صدای سرزنش والدینشان در درونشان ثابت می شود و پس از یک اشتباه سریع شروع به سرزنش خود می کنند و حتی اگر پدر و مادر کاری به آن نداشته باشند، خود را سرزنش می کنند. ناخودآگاه
به فرزندان خود حق انتخاب بدهید
این کارشناس درباره حق انتخاب فرزندان گفت: والدین باید به فرزندان حق انتخاب بدهند. آنها باید نظر او را در مورد مسائل مربوط به او جویا شوند. به عنوان مثال، دوست دارید امروز چه بازی ای انجام دهید؟ چه غذایی دوست داری بخوری دوست داری چه لباسی بپوشی؟ والدین می توانند بین دو گزینه برای کودک انتخاب کنند. مثلاً دو رنگ لباس را جلوی کودک بگذارید و از او بپرسید که دوست دارد کدام یک را بپوشد.
عسگری تاکید کرد: نباید در برخی موارد و در برخی مسائل برای بچه ها تصمیم گیری کنیم. نباید به بچه بگیم تو بچه ای… نمیفهمی… هر چی میگم درسته… میدونم چی برات بهتره و… ما نمیخوایم به کودک که بالاتر از سن خود عمل کند، با دادن حق انتخاب به او می‌آموزیم که مستقل و مسئولیت‌پذیر شود.
کمال گرایی والدین و اطاعت فرزند از والدین
وی در ادامه درباره آسیب های ناشی از کمال گرایی والدین بیان کرد: والدین دوست دارند فرزندانشان از آنها اطاعت کنند اما این اطاعت مداوم می تواند عواقب نادرستی را در نوجوانی و بزرگسالی برای آنها به همراه داشته باشد. او در نوجوانی از دوستانش اطاعت می کند و به هر شغل یا درخواست آنها تن می دهد، زیرا می ترسد گروه دوستانش را از دست بدهد و نتواند نه بگوید که ممکن است برایش مشکل ایجاد کند.
وی درباره کمال گرایی والدین در تربیت فرزندان گفت: والدین کمال گرا کودک را تشویق به اطاعت از خود می کنند، اما در واقع نباید انتظار کامل بودن کودک را داشته باشند. هیچ فردی در این زمین کامل نیست. چرا مدام به بچه می گوییم که چرا نمرات شما پایین آمده است؟ چرا اینطوری میخوری؟ چرا کودک را به خاطر ضعف هایش سرزنش و تنبیه می کنیم؟ آیا کودک حق اظهار نظر ندارد؟
وقتی کودکی اطاعت بی چون و چرا را یاد می گیرد، در بزرگسالی از رئیس، دوست و غیره خود اطاعت می کند. به عنوان یک بزرگسال، این کودک از خود اراده ای نخواهد داشت و همیشه خود را موظف به پیروی از دیگران می داند.
چشم و چشم پدر و مادر
این روانشناس کودک و نوجوان درباره ارتباط چشمی والدین در تربیت فرزندان گفت: برخی از والدین به دلیل کمال گرایی و ارتباط چشمی در فرآیند رقابت منفی قرار می گیرند. مثلا می گویند باید به کلاس گیتار بروید چون پسرتان شام می رود. باید بری کنکور چون پسرخاله ات میره. والدین نباید فرزند خود را مجبور به رقابت منفی کنند. نباید بگویند باید وارد رشته پزشکی شوی یا نباید بگویند باید رشته ورزشی خاصی را انتخاب کنی چون ممکن است به آن رشته علاقه نداشته باشد یا حتی استعدادی در آن نداشته باشد. در این صورت اگر در این رشته مدرک بگیرد آن را رها می کند و دنبال کار یا رشته دیگری می گردد.
توصیه هایی به والدین قبل از بچه دار شدن
عسگری خاطرنشان کرد: مادران و پدران قبل از تولد فرزندان خود در دوره های فرزندپروری شرکت کنند. آنها باید آموزش ببینند تا بدانند چگونه با فرزندشان رفتار کنند. متأسفانه والدین با فرزندان خود همان گونه رفتار می کنند که در کودکی با آنها رفتار می شود و این اشتباه است.