روز جدید : اکنون بسیاری در ایالات متحده تعجب می کنند که چرا دولت بایدن استراتژی بهتری برای بازگشت ایالات متحده به برجام نداشت. برخلاف توافقنامه آب و هوای پاریس، جایی که رئیس جمهور به سادگی اعلام کرد که سیاست های ترامپ لغو شده است، به نظر می رسید تیم بایدن برای توافقی بهتر از توافق اولیه با ایران و مبارزه برای لغو تحریم ها تلاش می کند.
الن لیپسونفرو – الن لیپسون مدیر برنامه امنیت بین المللی در دانشکده سیاست و مدیریت در دانشگاه جورج میسون در ویرجینیا است. او رئیس سابق تیم مشاوران امنیتی باراک اوباما در کاخ سفید بود. لیپسون همچنین معاون سابق شورای اطلاعات ملی آمریکا بود. از دیگر فعالیت های او می توان به کار در وزارت امور خارجه، کار در شورای روابط خارجی، همکاری با هیئت روابط بین الملل شیکاگو، موسسه مطالعات دیپلماتیک دانشگاه جورج تاون و بنیاد آسیایی (2003-2005) اشاره کرد.
رافائل ماریانو گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در 10 ژوئن هشدار داد که آخرین اقدام ایران در برنامه هسته‌ای‌اش می‌تواند ضربه مهلکی به تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای 2015 وارد کند.
این توافق توسط ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان امضا شد و زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا در سال 2018 آمریکا را سرنگون کرد، لغو شد.
علیرغم وعده های انتخاباتی جو بایدن در سال 2020، او هیچ راهی برای بازگرداندن ایالات متحده به آژانس بین المللی انرژی اتمی پیدا نکرده است و اقدامات ایران و آمریکا در ماه های اخیر احیای آژانس و هدف اصلی آن یعنی محدود کردن فعالیت های هسته ای ایران را ممکن ساخته است. تحریم ها کمتر و کمتر می شود. ماه‌ها است که مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای به منظور محدود کردن توسعه برنامه هسته‌ای ایران بین رویدادهای کوچک دیپلماتیک و بن‌بست پایدار در جریان بوده است.
با این حال، تصمیم ایران برای خاموش کردن 27 دوربین نصب شده برای نظارت بر فعالیت های غنی سازی تحت شرایط توافقنامه 2015 تیره و تار شده است. این امر منجر به کاهش اعتماد آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین مبنی بر اینکه جامعه بین المللی می تواند این روند را با موفقیت به پایان برساند، کاهش یافته است. این دورنمای ناامیدکننده طیف وسیعی از واکنش ها را به دنبال خواهد داشت، از کسانی که همیشه توافق را یک تاکتیک به تعویق انداختن تا یک رویارویی اجتناب ناپذیر با ایران می دانستند، تا کسانی که نگران این هستند که برای زنده نگه داشتن برجام چه کاری می توان انجام داد.
سه حوزه وجود دارد که می تواند به ما در درک چگونگی رسیدن به این نقطه کمک کند: سیاست ایالات متحده، محاسبات ایران، و تغییر محیط ژئوپلیتیک.
اکنون بسیاری در ایالات متحده تعجب می کنند که چرا دولت بایدن استراتژی بهتری برای بازگرداندن ایالات متحده به قدرت نداشته است. برخلاف توافقنامه آب و هوای پاریس، جایی که رئیس جمهور به سادگی اعلام کرد که سیاست های ترامپ لغو شده است، به نظر می رسید تیم بایدن برای توافقی بهتر از توافق اولیه با ایران و مبارزه برای لغو تحریم ها تلاش می کند.
فشار جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها که مدت‌ها به این توافق بدبین بودند، منجر به اتخاذ یک سیاست بلندمدت در هماهنگی جدید با متحدان اروپایی در زمینه مسائل هسته‌ای و غیرهسته‌ای شده است که می‌تواند به عنوان پیچیده‌ترین مأموریت دیپلماتیک شورای امنیت سازمان ملل تلقی شود. .
گمانه زنی ها مبنی بر اینکه تمایل به کاهش تعامل ایالات متحده در خاورمیانه و به دنبال آن حمله روسیه به اوکراین، موضوع ایران را از مسیر خود خارج کرده است، صحت ندارد. اما به نظر می رسد بخشی از روایت خارج از ایالات متحده بر اساس این ذهنیت است.
راب مالی، مذاکره‌کننده ارشد دولت بایدن با ایران نیز در شهادت‌های اخیر به نمایندگان آمریکا شهادت داد که سیاست «فشار حداکثری» ترامپ بر ایران چنان تأثیری داشته است که تپه‌ای بسیار شیب‌دار در مقابل تیم بایدن و امید قرار گرفته است. بازگشت مشارکت کامل ایالات متحده یک گزینه منطقی نبود.
تعیین سمت ایرانی تاریخ حتی دشوارتر است. آیا رهبران ایران خواهان نقض توافق هستند یا فکر می کنند نادیده گرفتن آن به سادگی امتیازات بیشتری را در مذاکرات به آنها می دهد؟ با توجه به قدرت متمرکز رهبران ایران و بی اعتمادی عمیق آنها به نهادهای بین المللی، ممکن است آنها امیدوار به کسب امتیازات تحریمی باشند، اما می خواهند با نابودی برجام زندگی کنند. باید دید که آیا این به معنای مسابقه دادن به خط پایان یک سلاح هسته ای کاملا مستقر است یا خیر. آیا ایران منطقه را به نفع خود می بیند؟ و آیا چنین ارزیابی عاملی کلیدی در تعیین رفتار این کشور در پرونده هسته ای خواهد بود؟
یکی از تغییرات کلیدی در منطقه، تقویت روابط اعراب و اسرائیل است، البته بدون حضور فلسطینی ها. عادی سازی روابط اسرائیل با امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان قطعاً به ضرر ایران است، زیرا تهدید مشترکی که ایران احساس می کند این کشورها را مجبور کرده است که بیش از هر عامل دیگری در روابط خود تجدید نظر کنند. ایران آنچه را «ناتوی عربی-صهیونیستی» می خواند، محکوم کرده است. عاقلانه است که سرویس های امنیتی او همکاری امنیتی جدید بین دشمنان خود را جدی بگیرند.
با این حال، ایرانی‌های باهوش‌تر به یک نکته مهم نیز پی بردند: کارشناسان ایرانی ترس وحدت‌بخش از خروج آمریکا از منطقه را در توضیح توافق با ابراهیم می‌بینند. این استراتژی کلان ایران است. بنابراین اگر توافق با ابراهیم از نفوذ آمریکا بکاهد، چون کشورهای منطقه مسئولیت بیشتری را بر عهده خواهند گرفت، باز هم ایران پیروز خواهد شد.
در مورد مشتریان ایرانی در بیروت، بغداد، دمشق و صنعا، تصویر بسیار آشفته است. تجزیه لبنان به عنوان کشوری قابل دوام و کاهش صدای حزب الله برای ایران خوب نیست، اما تهران احتمالاً استفاده از خاک لبنان را به عنوان سکوی پهپاد و موشک برای منافع خود کافی می بیند. به همین ترتیب، بقای سوریه برای ایران به اندازه کافی خوب است، اما روابط آن با اعراب و کردها هرگز آسان نیست.
حتی قبل از تکمیل فرآیند تشکیل دولت، عراق هرگونه تماس با اسرائیل را به عنوان خیانت قانونی اعلام کرد که احتمالاً تلاشی نمادین مقتدی صدر برای به حاشیه راندن بیشتر توسط جناح های شیعه طرفدار ایران است.
بنابراین ژئوپلیتیک جدید منطقه می تواند تهران را متقاعد کند که بدون برجام با همکاری روسیه و چین می تواند از هرگونه اقدام تنبیهی جدید و با پیروزی های کوچک در کشورهای مشتری جلوگیری کند.
اما برای سایر کشورهای منطقه و برای قدرت های غربی، دنیای بدون برجام خطرناک تر است.