بیانیه ای که حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه را نادیده گرفته و امارات متحده عربی را مالک آن قسمت از خاک ایران می داند. حضور بشار اسد در این نشست و تایید این ادعای عربی باعث شد تا انتقادات زیادی در این کشور مبنی بر عدم تعادل هزینه و فایده حضور ایران در سوریه مطرح شود.
متحدان بی وفا
ایران علاوه بر سوریه دو متحد استراتژیک دیگر در سطح بین المللی دارد. چین و روسیه. از قضا هر دو کشور در مورد جزایر سه گانه با امارات به توافق رسیدند و از سوی دیگر مطمئن هستند که ایران جز با اعتراض دیپلماتیک و عرفی پاسخی نخواهد داد. در دی ماه 1401 بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج فارس درباره تمامیت ارضی ایران و جزایر سه گانه و همچنین فعالیت های هسته ای ایران و سیاست منطقه ای تهران اظهاراتی داشت که واکنش ایران را برانگیخت.
ایران در موضعی نرم این ادعاها را رد کرد و ناصر خانانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری گفت: روابط ایران با چین در سایه اراده سیاسی دو کشور بر اساس منافع و منافع مشترک در حال گسترش است. مشکلات و در همین چارچوب امروز میزبان یک هیئت بلندپایه سیاسی و اقتصادی از چین به ایران خواهیم بود و این سفر به منظور گسترش روابط دو کشور انجام شد.
«خنجر از پشت» تعبیر برخی فعالان رسانه ای و سیاسی به مناسبت امضای بیانیه ضدایرانی نشست شورای همکاری خلیج فارس از سوی سوریه بود. بیانیه ای که حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه را نادیده گرفته و امارات متحده عربی را مالک آن قسمت از خاک ایران می داند. حضور بشار اسد در این نشست و تایید این ادعای عربی باعث انتقادات زیادی از عدم توازن بین هزینه ها و منافع حضور ایران در سوریه شد.
یک سال بعد در نشست وزرای خارجه مجمع همکاری‌های عربی و روسیه که با حضور سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در مراکش برگزار شد، در بیانیه پایانی بار دیگر ادعاهای کذب درباره جزایر سه‌گانه ایرانی مطرح شد. این دیدار که واکنش های متفاوتی را از سوی افکار عمومی بعدی به همراه داشت. امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی با همتای روس خود، در پاسخ به بخشی از بیانیه ششمین اجلاس مجمع همکاری‌های عربی و روسیه در مراکش، جزایر سه‌گانه ایرانی را جزء لاینفک دانست. تمامیت ارضی ایران را حفظ کرد و خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران هر گونه ادعایی دارد. از هر طرف در این زمینه کاملاً رد شده است.
البته سادگی ایران باعث شد ژاپن در بیانیه ای از امارات و ادعاهایش در قبال جزایر دفاع کند. به نظر می رسد رویکرد ایران در قاطع نبودن در این زمینه باعث انتشار گسترده این احساسات در بین کشورهای دیگر شده است.
13 سال حضور ضعیف ایران
تظاهرات مردم سوریه علیه رژیم حاکم در 15 مارس 2011 زمانی آغاز شد که چند دانش آموز بر دیوار مدرسه خود شعارهای اعتراضی نوشتند. اما با ادامه این اعتراضات و واکنش خشونت آمیز اسد، سوریه وارد جنگ داخلی شده است. 13 سال از آغاز درگیری سوریه در مارس 2011 می گذرد. ایران و سوریه دو متحد استراتژیک هستند و در ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی، سوریه عضوی از محور مقاومت در برابر صهیونیسم و پل ارتباطی با رژیم صهیونیستی است. حزب الله لبنان البته روابط خوب ایران و سوریه به دوران قبل از انقلاب برمی گردد. در دهه 1950 و در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی، در سفر حافظ اسد به تهران در سال 1975، ایران 300 میلیون دلار کمک بی سابقه به دولت اسد کرد. همچنین در طول جنگ ایران و عراق پس از انقلاب اسلامی، سوریه یکی از اصلی‌ترین حامیان سیاسی و نظامی ایران بود، بنابراین از سال 2011، ایران تصمیم گرفت حضوری قدرتمند در سوریه داشته باشد تا کمک‌های بیشتری به یکی از متحدان سنتی خود در این کشور ارائه کند. بحران های نوظهور
حضور مستشار ایرانی در سوریه بالغ بر 7 هزار شهید بر جای گذاشت. همچنین بیش از 25 فرمانده و مقام نظامی کشور در این کشور جان باخته اند. حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق آخرین شعله ور شدن تنش ها بود که برای اولین بار تهران و تل آویو را به درگیری مستقیم کشاند.
علیرغم کمک های بلامنازع ایران به سوریه و سهم بسیار اندک آن در تجارت با این کشور و استفاده از بازار آن؛ از سوریه همیشه انتظار می رود که از نظر سیاسی به ایران وفادار باشد. اما اتفاقی که اخیرا در نشست شورای همکاری خلیج فارس افتاد بسیار تلخ بود. خبری که سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق شبکه ایکس آن را «آموزنده» خواند! شرح داده شده
اما این همه ماجرا نیست. انتظار می رفت با پایان درگیری ها در سوریه، ایران نقش مهمی در بازسازی و تجارت سوریه ایفا کند. رئیس جمهور ایران نیز پس از 13 سال به عنوان یک مقام بلندپایه به سوریه سفر کرد و توافقات اقتصادی زیادی بین بشار اسد و ابراهیم رئیسی امضا شد.
به گفته کارشناسان اما در این حضور پرحادثه سر ایران بی کلاه می ماند. حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده اصولگرایان و انقلابی شاهین شهر در شورای اسلامی شهر می گوید: علیرغم حمایت هایی که از دولت و ملت سوریه در زمان جنگ تحمیل شد، امروز سهم چندانی در بازسازی سوریه نداریم و این سهم قابل توجه نیست کشورهایی که عامل اصلی جنگ سوریه بودند و جنگ را بر این کشور تحمیل کردند امروز برای بازسازی این کشور پیشقدم شده اند.
این نماینده مجلس افزود: کشورهای غربی و عوامل آنها که برای تجهیز داعش در منطقه از آنها استفاده می کردند، امروز سهم بزرگی در بازسازی سوریه داشته اند. اما نتوانسته ایم در این حوزه به گونه ای عمل کنیم که بتوانیم نقش بسزایی در بازسازی سوریه داشته باشیم.
حجم تجارت جهانی سوریه حدود شش میلیارد دلار است که یک میلیارد دلار آن برای صادرات و پنج میلیارد دلار برای واردات است. بررسی ها نشان می دهد با وجود حجم تجارت جهانی سوریه، سهم تجارت ایران با این کشور بسیار ناچیز است.
عبدالامیر ربیحاوی، مدیر کل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه تجارت ایران گفت: در سال گذشته حجم مبادلات تجاری ایران و سوریه 245 میلیون دلار بوده که در 10 ماهه امسال به 120 میلیون دلار کاهش یافته است. سال و در این شرایط سهم ایران از سبد واردات این کشور به کمتر از 2 درصد رسید، از سوی دیگر در این مدت ایران نیز 34 میلیون دلار از سوریه وارد کرد.
نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه همچنین معتقد است که این کشور در سال 2023 یک میلیارد دلار کالا به کل جهان صادر کرده و در سال جاری 5 میلیارد دلار کالا وارد کرده است، اما ارزش صادرات ایران به سوریه این است. سال 250 میلیون دلار است.
از پشت خنجر خورد
علیرغم کمک های بلامنازع ایران به سوریه و سهم بسیار اندک آن در تجارت با این کشور و استفاده از بازار آن؛ از سوریه همیشه انتظار می رود که از نظر سیاسی به ایران وفادار باشد. اما اتفاقی که اخیرا در نشست شورای همکاری خلیج فارس افتاد بسیار تلخ بود. سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق، با انتشار پیامی در ایکس به بیانیه کشورهای عربی که در پایان اجلاس اتحادیه عرب در منامه، بحرین خوانده شد، اشاره کرد: «خبر روشنگرانه بشار اسد در کنار دیگر کشورهای عربی». ، اعلامیه حمایت از پیوستن جزایر سه گانه ایرانی به امارات را امضا کرد! با این حال بسیاری از کاربران به سراغ این دیپلمات سابق رفتند و پرسیدند آیا سیر سیاست و دیپلماسی ایران در سال های اخیر فرصتی برای عبرت گرفتن است؟