آثار و بناهای تاریخی هویت، معماری، فرهنگ و سبک زندگی مردم یک دوره معین از تاریخ را به تصویر می کشد و به عنوان گنجینه ای ارزشمند در اختیار نسل های آینده قرار می گیرد. به همین دلیل، حفظ بنای ارزشمند تاریخی یک مسئولیت اجتماعی بزرگ برای نسل های آینده است. ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم حضرت احمد بن موسی معروف به حضرت شاهچراغ (ع) این روزها واکنش هایی را برانگیخته است. به گفته طراحان، با این تخریب ها و سپس با توسعه حرم، شیراز به بزرگ ترین شهر زیارتی خاورمیانه تبدیل می شود. در روزهای اخیر اخباری مبنی بر نقش سیدرضا رضازاده همسر انسیه هزالی معاون همسران رئیس جمهور در این زمینه خبرساز شده است. اگرچه در بیستم بهمن ماه عملیات تخریب بافت تاریخی شیراز به ظاهر متوقف شد، اما برخی گزارش های مردمی حاکی از آغاز تخریب در منطقه شاهچراغ و امامزاده ابراهیم بود. در همین راستا 200 نفر از فعالان حوزه معماری، شهرسازی و میراث فرهنگی با صدور بیانیه ای در پی انتشار اخباری مبنی بر ادامه تخریب بافت تاریخی شیراز تاکید کردند: لازم است بافت تاریخی و بناهای ارزشمند این شهر وجود داشته باشد. شيراز فوراً توسط ميراث فرهنگي به ثبت رسيده و از ويراني مصون بماند و از بافت تاريخي شيراز جلوگيري شود. ملت ایران در قبال مالکیت معنوی تمامی بناهای ارزشمند تاریخی این سرزمین مسئولیت دارد و نهادهای مسئول موظفند در قبال هرگونه خسارت وارده به این بناها پاسخگو باشند. لازم به ذکر است پیروز حناچی در زمان دبیری شورای عالی معماری و شهرسازی، اجرای این طرح را متوقف و آن را لغو کرد. روز گذشته رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: خطی برای تخریب بافت تاریخی شیراز پیشنهاد نکرده ایم و هیچ بنای ثبتی تخریب نمی شود.در ادامه بخشی از آن گفت وگو را به نقل از شیرازه می خوانید. ایسنا .
مصیب امیری، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به اظهار نظر پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تخریب 35 پلاک در بافت تاریخی شیراز بر اساس مصوبه ماده 5 کمیسیون که بر اساس خط پیشنهادی این پژوهشکده صادر شده است، آمده است: طرح های مختلفی برای بافت تاریخی شیراز وجود داشت. مشاور پروژه نظر داشت، وزارت میراث فرهنگی هم نظر داشت و متولیان و دست اندرکاران یک سری نظرات داشتند که همه در گروه های کارشناسی خلاصه شد و خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری جدا از خط مشاور طرح توسعه معبد شاهچراغ نیست.
وی گفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر اینکه از میان امکانات مختلفی که در خصوص اتصال الحرمین در شیراز وجود دارد، می تواند وضعیت موجود را بهبود بخشیده و ساماندهی کند و به حفاظت از آن منجر شود، طرح مشاور با توجه به که تخریب کمتری در نظر گرفته شده است. در این طرح تاکید شده است که دیوارها باید بازسازی، ترمیم شوند و کف ها در یک بستر باشند و این خط پررنگ تر خواهد شد. جسارت این خط به معنای این نیست که تخریب بیشتر خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا خط پیشنهادی پژوهشگاه منجر به تخریب می شود؟ وی گفت: این طرح در حال حاضر نزد شورای عالی شهرسازی و معماری است و به جرأت می توانم بگویم این گونه تخریب ها نیست و شاید تنها چند پلاک خراب در این مسیر باشد. آنچه در مورد تخریب بناهای ثبت شده و ارزشمند گفته شد صحت ندارد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز گفت: خطی که می گویند خط تخریب نیست. در راستای طرح پیشنهادی پژوهشکده، مجموعه‌ای از ساختمان‌ها شناسایی و تاکید شد که این ساختمان‌ها مرمت شوند. هم ساختمان هایی که فهرست شده اند و هم ساختمان هایی که ارزش دارند. اگر برخی این خط را با خط تخریب اشتباه گرفته اند، بدانند که بحث دیگری مطرح است.
امیری همچنین گفت: آنچه درباره حضور و فعالیت بولدوزرها در بافت شیراز گفته شده، حداقل تا کنون هیچ حادثه یا تخریب جدیدی در بافت شیراز رخ نداده است. این طرح دو حرم را به هم متصل می کند، مشاور گزینه های مختلفی را بررسی کرده است، ما هم بررسی های خود را انجام داده ایم، این طرح (مشاور) با توجه به اینکه در چارچوبی که الان وجود دارد، معقول ترین و مناسب ترین است.
کمیسیون ماده 5 در 25 اردیبهشت 1401 طرح «وصف بافت اطراف حرم شاهچراغ (علیه السلام)» را تصویب کرد که با توجه به محتوای آن اجرای این طرح در مساحتی بالغ بر 57 هکتار که شامل طرحی بود به تصویب رسید. برای شبکه راه ها، ساماندهی 8 امامزاده و راه ارتباطی که از جمله با رویکرد حفظ وضع موجود، رعایت اصول پدافند غیرعامل و ایمنی از جمله موارد مصوب این کمیسیون بود.
ماده 5 کمیسیون نیز الحرمین را به صورت میدان پیاده با هندسه مناسب محدوده پیشنهادی از شمال به خط سیاه ترسیم شده روی نقشه و از شرق به حرم حضرت سید علاءالدین حسین (ع) متصل می کند. ) و از غرب به مسجد عتیق و مسجد تبلیون و از جنوب به بنای موجود معروف به بن الحرامین در قالب طرح تصویب شده است.
همچنین در بند ششم این مصوبه آمده است: کلیه آثار ثبت شده ملی و با ارزش واقع در این منطقه با کاربری مناسب حفظ و نگهداری می شود و در صورت تردید در ارزش هر یک از بناهای با ارزش اعلام شده، این موضوع مجدداً در تاریخ 1396/07/13 مورد بررسی و بازنگری قرار خواهد گرفت. کمیته
سید محمدرضا رضازاده از اعضای هیأت امنای امامزاده شیراز و مشاور حرم شاهچراغ و استاندار سابق فارس به تشریح اجرای طرح توسعه موسوم به 57 هکتاری این امامزاده پرداخت. در روزهای اخیر گزارش هایی از نقش او به خبر تبدیل شده است. آقای رضازاده همسر انسیه خزعلی معاون زنان رئیس جمهور است. وی با انتشار توضیحاتی گفت: 57 هکتار از مساحت آن محدود به خیابان هایی است که بیت المقدس در آن قرار دارد و هرگز به معنای توسعه صحن، نمازخانه و رواق در این منطقه نیست.
تخریب بافت تاریخی شیراز طی چهار دهه تکرار شده است:
1- تخریب بافت تاریخی شمال مسجد جدید با تخریب دهها خانه و ساخت خیابان شهید دستغیب در دهه 1360.
2- تخریب حدود 80000 مترمربع بافت تاریخی در قسمت جنوبی صحن شاهچراغ به نام بین الحرمین در اوایل دهه 1370 و تبدیل آن به پاساژ، هتل و ….
3- تخریب 35000 متر مربع از محوطه اطراف مدرسه خان (مدرسه ملاصدرا علم بزور) که به پاساژ طلافروشی در محوطه حفاظتی این مدرسه مهم تاریخی تبدیل شده است.
4- احداث خیابان نهم در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی به ضلع غربی شاهچراغ و به قیمت تخریب ده ها خانه تاریخی در حالی که دسترسی از طریق خیابان و میدان امکان پذیر بود و با احداث شبستان در میدان احمدی راه دسترسی عمومی را بستند و مجتمع دچار مشکل شدند. 5- طرح 570000 متری (بیش از نیم میلیون مترمربع) توسعه شاهچراغ (علیه السلام) برای تخریب بخشهای وسیعی از بافت تاریخی و ایجاد صحن بزرگ (تقریباً به اندازه 6 زمین فوتبال)، گورستان زیرزمینی و مراکز اجتماعی. خرید و … تاکنون قسمت هایی از این منطقه تخریب شده است. اجرای این طرح در اواسط دهه 1990 تقریباً متوقف شد، اما در دهه 1400 مجدداً شروع شد.