قبل از روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از شعارهای سیاست خارجی فعال کردن سفارتخانه ها به عنوان رایزن اقتصادی بود. «ابراهیم رئیسی» با شعار «محرکه سیاست خارجی، دیپلماسی اقتصادی» روی کار آمد. دولت سیزدهم قصد داشت با اعزام سفیران خود، «معاونت دیپلماسی اقتصادی» را به یکی از پایگاه های مهم پاستور تبدیل کند، اما اکنون به دلیل اعزام سفیری که در این زمینه فعالیتی نداشتند، از این هدف دور شده است. بر اساس این تعداد افرادی که از سوی دولت به کشورهای دیگر اعزام می شوند، مورد انتقاد جدی قرار دارند. منتقدان به این واقعیت اشاره می‌کنند که سفارتخانه‌های ایران اکنون به سایت‌های اهدایی برای گروه‌ها، جبهه‌ها و محافلی تبدیل شده‌اند که می‌خواهند به هر نحوی که می‌توانند از دولت کمک‌های مالی بخواهند.
معصومه آباد، سفیر جدید ایران در هلسینکی، فردی است که تنها در حوزه سلامت فعالیت داشته است. «محسن بختیار» سفیر جدید ایران در «پکن» که معاونت برنامه ریزی وزارت نیرو را برعهده دارد. «علی صالح آبادی» سفیر ایران در دوحه که رئیس سابق بانک مرکزی و … بود، از جمله افرادی هستند که اکنون بدون تجربه دیپلماسی به عنوان سفیر خدمت خواهند کرد.
انتخابات سنتی و تاخیر در فعال سازی سفارتخانه ها در کشورهای مهم اروپایی، قدرت و گستره فعالیت اقتصادی و دیپلماتیک وزارت خارجه را محدود کرده و جایگاه این حوزه را پایین آورده است، زیرا اکنون هر شخصیتی می تواند به عنوان سفیر انتخاب شود. شاید اگر تراز اصلی ارزیابی عملکرد سفرا، فعالیت اقتصادی و توانایی لابی گری آنها برای حل مسائل بحث برانگیز بود و علاوه بر آن دولت، نمایندگان خود را در پایان ماموریت پاسخگوی عملکرد آنها می دانست، سفرای منصوب نمی رفتند و بیشترین عده معدودی که نگران عواقب کار بودند، کمی تردید داشتند که بروند یا بمانند.
عدم روابط مساعد ایران با کشورهای غربی، انتخاب سفرا و دیپلمات ها در دولت سیزدهم را به فرصتی ویژه برای گروه ها و جناح ها تبدیل کرد تا نمایندگان خود را به عنوان سفیر به کشورهای مأموریت اعزام کنند. در این میان باید توجه داشت که سفارتخانه های مهم پاریس، برلین، لندن و استکهلم بدون سفیر باقی ماندند که بیم آن می رود به بهشتی برای بنیادگرایان تندرو تبدیل شود. در همین راستا یک دیپلمات سابق معتقد است با توجه به شعارهای اصولگرایان برای مبارزه با غرب، ترجیح می دهند در غرب زندگی عاشقانه داشته باشند. در ادامه گفتگو با مجلسی را می خوانید.
با وجود مبارزه با غرب، آنها عاشق زندگی مجلل هستند
فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و تحلیلگر سیاست خارجی ایران در واکنش به سطح سفرای اعزامی به دولت سیزدهم و نگرانی از درخواست سفارت به خبرنگار آرمان امروز گفت: ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که طبق نظر دولت سیزدهم. برای سیاست خارجی، به ویژه در مورد کشورهای غربی، چندان مهم نیست که چه کسی به عنوان سفیر معرفی می شود، زیرا تعامل و ارتباط چندانی با دنیا وجود ندارد. مهمترین شاخص های مربوط به انتخاب سفیران در دولت سیزدهم همجواری و وفاداری آنها به جریان های خاصی است، چون شاخص دیگری نمی بینیم، این روابط هرگز اصلاح نمی شود و همین مشکلات ادامه خواهد داشت، توجه داشته باشید که سفارتخانه ها اکنون به حلقه های اصولگرا تبدیل شده اند که با توجه به ضدیت آنها -غرب گرایی و مخالفت با آنچه آنها فرهنگ غربی می دانند زندگی در خارج از کشور را به شکل عاشقانه ای تجلیل می کند.
این دیپلمات سابق در همین رابطه ادامه می دهد و به وضعیت دولت سیزدهم در سیاست خارجی اشاره می کند: در نظر داشته باشید که در شرایط فعلی سفارتخانه ها وظیفه اصلی خود را از دست داده اند زیرا اساسا هیچ گونه تعاملی با دنیا و جدای از برخی شرقی ها وجود ندارد. کشورها، ببینید هیچ کشور دیگری وجود ندارد. وقتی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… وجود ندارد. مبادلات با کشورهای دیگر، مهم نیست که چه کسی خود را به عنوان سفیر معرفی می کند. اگر شرایط متعادل بود و ما با کشورهای دیگر رابطه داشتیم، می‌توانستیم سطح سفرا را بررسی کنیم. این موضوع باعث شده است که هرکس به هر نحوی به حکومت نزدیکتر باشد خود را در جایگاه سفیر ببیند و با ارتباطاتی که دارد سفارتخانه ها را پاتوق خود و اطرافیانش می کند و از زندگی تجملی لذت می برند. مدتی و سپس کتاب خاطرات را منتشر کنید. به عنوان یادگاری در کتابخانه باقی خواهد ماند.”
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا دولت سیزدهم به وعده خود در رابطه با دیپلماسی اقتصادی و روابط با سایر کشورها عمل می کند، گفت: اقدامات این دولت نشان می دهد که نگاهشان به غرب نخواهد بود و قول هایی که در موردی که گفتند. ما برجام را احیا خواهیم کرد و با غرب ارتباط خواهیم داشت، در همین وضعیت باقی می ماند. در این مورد باید تاکید کنیم که در سال های اخیر این نگاه همیشه در دستور کار بوده و تا زمانی که این تصمیم در خصوص سیاست خارجی تغییر نکند، دولت نمی تواند در زمینه دیپلماسی اقتصادی حرکتی انجام دهد.
منبع: آرمان ملی