به گزارش خبرنگار فرهنگ خبرگزاری موج
ششمین پیشوای شیعیان در هفدهم ربیع الاول متولد شد این پیامبر در طول حیات پربرکت خود توانست نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را آغاز کند و پایه های علمی مکتب شیعه را به حدی تقویت کند که فرقه شیعه به مدت دوازده سال «فرقه جعفری» نامیده شد و از سوی او به عنوان رئیس این مذهب شناخته شد.
تولد
امام جعفر صادق (ع) بر اساس برخی منابع در هفدهم ربع الاول سال 80 هجری و به نقل از منابع دیگر در سال 83 هجری قمری متولد شده اند. در زمان عبدالملک بن مروان در مدینه به دنیا آمد. در روزگاری که امت اسلامی طعم تلخ حکومت ظالمانه عبدالملک را می چشید، مبلغان فاسد افکار فاسد را منتشر می کردند و حاکمان ستمگر مسلط بودند. مادر حضرت فاطمه (س) (ام فروخ) دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بود.
نام، اصل و نسب و نام مستعار
جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب ششمین امام شیعه امامیه و پنجمین امام از فرقه اسماعیلیه است. پدرش امام محمد باقر (علیه السلام) و مادرش ام فرخ دختر قاسم پسر محمد بن ابوبکر است. به گزارش کشف الگامه، از آنجایی که نسب مادر امام صادق (علیه السلام) از پدر و مادر به ابوبکر بوده است، امام صادق می فرماید: «من دوبار از ابوبکر به دنیا آمدم، اما برخی از جمله علامه شوشتری و محمد». باقر مجلسی این روایت را نادرست بشمارید.
کنیه معروف امام صادق (علیه السلام) اباعبدالله (پس از پسر دومش عبدالله افطح) است. همچنین از او با القاب ابواسماعیل (اشاره به پسر بزرگش اسماعیل) و ابوموسی (منظور پسر دیگرش امام موسی کاظم (ع)) یاد می شود.
مشهورترین لقب او «صادق» است. طبق روایات، پیامبر اسلام (ص) این لقب را به وی داد تا از جعفر کذاب متمایز شود; اما برخی می گویند که امام صادق (ع) برای جلوگیری از دخالت در قیام های عصر خود، ملقب به صادق شد. زیرا در این صورت کسی که مردم را دور خود جمع کند و آنان را به قیام در برابر قدرت تحریک کند، دروغگو نامیده می شود. در عصر ائمه اطهار علیهم السلام این کنیه برای امام صادق (علیه السلام) به کار می رفت.
برخی از علمای اهل سنت مانند مالک بن انس، احمد بن حنبل و جاحظ نیز از وی با این عنوان یاد می کنند.
بیشتر بخوانید:
گلچین مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با صدای میتم مطیعی + دانلود
مداحی شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای حاج محمود کریمی + فیلم
گلچینی در مدح شهادت امام جعفر صادق (ع) با صدای سید مجید بنی فاطمه + دانلود
گلچین شهادت امام جعفر صادق (ع) با نوای محمود کریمی+ دانلود
فرزندان امام صادق (ع)
امام جعفر صادق (ع) هفت پسر و سه دختر از خود به جای گذاشت که عبارتند از:
1- اسماعیل معروف به اراج که فرزند ارشد اوست. اسماعیل در زمان حیات حضرت درگذشت. پس از شهادت حضرت صادق (علیه السلام) عده ای از افراد نادرست به امامت اسماعیل و برخی دیگر به امامت محمد پسر اسماعیل پیوستند که اسماعیلیه نامیده می شوند.
2- عبدالله بن افطح: همیشه با خواسته های پدر مخالفت می کرد. پس از پدرش ادعای خلافت و امامت کرد و عده ای امامت او را پذیرفتند که فتحیه نامیدند. بعدها وقتی مردم ضعف علمی و عملی او را دیدند، از او روی برگرداندند و به امامت موسی بن جعفر روی آوردند.
3- امام موسی کاظم (علیه السلام)
4- اسحاق بن جعفر صادق (علیه السلام) اهل جلیل القدر و اهل فضل و تقوا بود و احادیث بسیار نقل کرده و به امامت برادرش موسی (علیه السلام) معتقد بود.
5- محمد دیباج بن جعفر صادق (علیه السلام)
این بزرگوار از شجاع ترین مردان زمان خود بود و در طول سال یک روز در میان روزه می گرفت. در سال 1378 به دلیل ظلم و ستم به مامون عباسی رفت و مامون نیز یکی از فرماندهان ارتش خود به نام عیسی جلودی را با لشکری مجهز برای مبارزه با او فرستاد. در این جنگ نیروهایش فرار کردند و خود او دستگیر شد. وقتی به مرز خراسان رسیدند در محلی به نام «فرغان چاپی» که اکنون به لطف آباد معروف است درگذشت.
6- عباس بن جعفر صادق (علیه السلام) صاحب قدرت و عالم و نیکوکار بود.
7- علی بن جعفر (علیه السلام) مردی بسیار فضل و پارسا و نیک اندیش بود. این بزرگوار با راهنمایی برادرش حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) به مقامات عالی علمی و عملی دست یافت.
دختران امام صادق (ع):
1- ام فرخ که همنام مادرش بود. این ام فرخ، عروس زید بن علی بن الحسین بود.
2- اسامی
3- فاطمه
صورتش
بیشتر تصاویر این حضرت شبیه پدرش امام باقر (علیه السلام) بود. جز اینکه کمی باریکتر و بلندتر بود. مردی میانسال بود با صورت قرمز و موهای مجعد و صورتش مدام مثل خورشید می درخشید. در جوانی موهایش مشکی بود. دماغش دراز و کمی از وسط بلند شده بود و روی گونه راستش یک لکه سیاه دیده می شد. محاسن او نه خیلی ضخیم بود و نه خیلی نازک. دندان هایش بزرگ و سفید بود و بین دو دندان قبلی فاصله زیادی وجود داشت. بسیار لبخند می زد و هرگاه نام پیامبر را می آوردند، صورتش زرد و سبز می شد. در دوران پیری موهای سفیدش بر او وقار و هیبت می افزود.
حاکمان دوران امامت او
زندگانی امام صادق (علیه السلام) مصادف با خلافت ده خلیفه آخر اموی از جمله عمر بن عبدالعزیز و هشام بن عبدالملک و دو خلیفه اول عباسی صفاح و منصور دوانیقی بود. در سفر امام باقر (علیه السلام) به شام که به درخواست هشام بن عبدالملک صورت گرفت، همراه پدرش بود. در زمان امامت امام صادق (علیه السلام)، پنج خلیفه آخر اموی از هشام بن عبدالملک به بعد حکومت کردند و صفاح و منصور خلفای عباسی بودند. در این دوره حکومت بنی امیه ضعیف و سرانجام سرنگون شد و سپس بنی عباس به قدرت رسید. ضعف و عدم نظارت دولت ها، فرصت مناسبی را برای امام صادق (علیه السلام) برای انجام کارهای علمی فراهم کرد. البته این آزادی تنها در دهه سوم قرن دوم قمری و قبل از آن در دوره امویان وجود داشت. و سپس در اثر قیام زکیه و برادرش ابراهیم، فشارهای سیاسی زیادی بر امام صادق (ع) و یارانش وارد شد.
فعالیت علمی
در دوران امامت امام صادق (علیه السلام) به دلیل ضعف حکومت بنی امیه، آزادی در اظهار نظر بیشتر شد و در موضوعات مختلف بحث های علمی فراوانی صورت گرفت. این آزادی علمی و دینی که برای امامان کمتری نسبت به امامان دوازده گانه وجود داشت، باعث شد که شاگردان امام آزادانه به بحث های علمی بپردازند. ابان بن تغلب می گوید که اهل مسجد از او سؤالات قانونی خود را می پرسیدند. امام صادق (علیه السلام) با استفاده از این فرصت، روایات بسیاری را در زمینه های مختلف فقهی، کلامی و… بیان کرد. به گفته ابن حجر هیتمی، مردم به او علم فراوانی گفتند و شهرت او در همه جا گسترش یافت. ابوبحر جاهیز نیز نوشته است که علم و فقاهت او جهان را پر کرده است. حسن بن علی وشا نیز می گوید که نهصد نفر را در مسجد کوفه دیدم که از امام صادق (علیه السلام) حدیث نقل می کردند.
بحث های علمی
متون حدیثی شیعه مناظرات و گفتگوهای امام صادق (علیه السلام) با متکلمان سایر مذاهب و نیز برخی از منکران خدا را گزارش می دهند. شاگردان امام صادق (علیه السلام) در برخی مناظرات در زمینه تجربیات خود در محضر ایشان با دیگران مناظره می کردند. در این جلسات، امام صادق (علیه السلام) مناظره را مشاهده می کرد و گاه به بحث می پرداخت. به عنوان مثال، امام در گفتگو با یکی از علمای شامی که خود درخواست مناظره با شاگردان امام صادق (علیه السلام) را داشت، از هشام بن سالم خواست تا با او درباره علم کلام گفتگو کند. او همچنین از فردی که می‌خواهد با او مناظره کند، خواست که ابتدا در هر زمینه‌ای که می‌خواهد با شاگردانش مناظره کند و اگر از آنها گذشت، با او مناظره کند. این مرد در زمینه قرآن با حمران بن عیین و در ادبیات عرب با ابان بن تغلب و در فقه با زراره و در علم کلام با مومن الطاق و هشام بن سالم مجادله کرد و شکست خورد.
احمد بن علی طبرسی در کتاب الاختیاج مجموعه ای از مناظرات امام صادق (علیه السلام) را گردآوری کرده است که برخی از آنها عبارتند از:
مناظره با یکی از منکران درباره وجود خدا
مناظره با ابوشاکر دایسانی درباره وجود خدا
مناظره با ابن ابی العوجاء در مورد وجود خدا
مناظره با ابن ابی العوجاء در آفرینش عالم
مناظره طولانی با یکی از ملحدان در مورد مسائل مختلف مذهبی
مناظره با ابوحنیفه در روش استنباط فقهی به ویژه قیاس
مناظره با برخی از علمای معتزله در نحوه انتخاب حاکم و برخی فقه
تشکیل دولت
اولین سیاست امام صادق (علیه السلام) سیاستی فرهنگی در راستای پرورش اصحابی بود که از نظر فقهی و روایی از پایه گذاران تشیع جعفری به شمار می روند. تلاش سیاسی امام علیه السلام در این شرایط در حد نارضایتی از حکومت موجود، عدم مشروعیت آن و ادعای امامت و امامت اسلام در خاندان رسول الله صلی الله علیه وسلم بود. صلح به تعبیر امام صادق (علیه السلام) تهاجم نظامی به حاکمیت بدون تأمین مقدمات لازم که مهمترین آن کار فرهنگی است، جز شکست و نابودی نتیجه دیگری نخواهد داشت. چنان که در جریان حرکتی که زید بن علی و سپس یحیی بن زید در خراسان آغاز کردند، بنی عباس بیشترین بهره را بردند و عملاً خود را مصداق شعار «الرضا من آل محمد» معرفی کردند.
نتیجه بعداً فاش شد. زیرا فقه جعفری بنیانگذار تشیع قوی شد که روز به روز قوی تر می شد. اما زیدیه که به طور انحصاری در سیاست فعالیت می کرد، شروع به افول کرد.
ویژگی های اخلاقی امام صادق (ع)
در منابع روایی خصوصیات اخلاقی امام صادق (علیه السلام) گزارش هایی از زهد، انفاق، علم زیاد، عبادت زیاد و تلاوت قرآن آمده است. محمد بن طلحه امام صادق (علیه السلام) را از بزرگ ترین مردان اهل بیت و دانش فراوان و بسیار علاقه مند به عبادت و زهد و تلاوت قرآن توصیف کرده است. مالک بن انس از ائمه اهل سنت می‌گوید: «در مدتی که به محضر امام صادق (علیه‌السلام) می‌رفت، او را در یکی از سه حالت نماز، روزه و ذکر می‌دید.
به نقل از بحارالانوار، امام در پاسخ به درخواست فقیری، چهارصد درهم به او داد و چون شکر او را دید، انگشتر خود را که ده هزار درهم ارزش داشت، به او داد. از موقوفات مخفی امام صادق (علیه السلام) نیز روایاتی وجود دارد. در کتاب کافی آمده است که شب ها مقداری نان و گوشت و پول در کیسه ای می گذاشت و به طور ناشناس به درب خانه تحیدستان می برد و بین آنها تقسیم می کرد. ابوجعفر خاتمی نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) کیسه ای پول به او داد و از او خواست که آن را به شخصی از بنی هاشم بدهد و نگوید چه کسی آن را فرستاده است. به گفته خاتمی، وقتی این مرد پول را گرفت، برای فرستنده دعا کرد و گفت: همیشه برایش پول می‌فرستد. اما امام صادق (علیه السلام) با وجود مال، چیزی به او نمی دهد».
یک شاهد
در بسیاری از منابع پیشرفته شیعه و سنی اشاره ای به شهادت امام صادق (ع) نشده است. برخی از علمای شیعه مانند شیخ مفید مرگ او را طبیعی دانستند. برخی نیز با استناد به حدیثی که می‌گوید امام با قتل می‌میرند، گفته‌اند که امام صادق (علیه‌السلام) به شهادت رسید. شیخ صدوق گفته است که امام صادق (علیه السلام) به دستور منصور دوانیقی و بر اثر مسمومیت درگذشت.
