نهم فروردین ماه امسال با اتمام مرمت گنبد مسجد تاریخی امام (ره) اصفهان و مدتی بعد گنبد شیخ لطف ا… این ماموریت 11 ساله اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به پایان رسید و معلوم نیست در دوره ای که در این 11 سال چه اتفاقی افتاد که این مرمت موفقیت آمیز نبود؟ از عکس های منتشر شده در شبکه های اجتماعی می توان دریافت که مرمت غیراصلی و گنبدهای دو رنگ و حتی نقوش تاریخی و سنتی دچار تحریف و دگرگونی شده است و چیزی از اصالت بنا باقی نمانده است. تصاویر منتشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که گنبد مسجد شیخ لطفو که دارای نقش و نگارهای منحصربفرد و لجن و رنگ خاص کرم و شتری است، با مرمت غیراصلی اخیر به طور کامل به دو نیم شده و خطوط مشخص و ضخیم قسمت های مختلف نقوش گنبد از هم جدا شده است
فعالان میراث فرهنگی بر این باورند که این نوع مرمت های غیراصلی باعث از بین رفتن اصالت و جایگاه این بناهای تاریخی می شود و به احتمال زیاد یونسکو به عنوان حفاظت از آثار مشترک وارد عرصه مرمت این بناها خواهد شد. میراث انسانی فعالان میراث فرهنگی پیش از این بارها نسبت به تهدید تخریب پل های تاریخی اصفهان به دلیل عبور مترو و قطع شدن جریان زاینده رود اعتراض کرده بودند. آنها همچنین نسبت به مرمت غیراصلی سایر بناهای تاریخی اصفهان مانند کاخ علی کاپو، نمای شمالی میدان نقش جهان و ورودی بازار قیصری اعتراض داشتند.
فتوشاپه!
واکنش معاون میراث فرهنگی اداره کل اصفهان به این اتفاق جالب توجه است. سید مهدی موسوی محد در رکنا اعلام کرد: تصاویر مرمت گنبد مسجد امام (رضی الله عنه) فتوشاپی است. وی در پاسخ به این عکس منتشر شده گفت: مشکلاتی که در انتهای پیست پانزدهم و شانزدهم پیش آمد قابل رفع است. این عادلانه نیست که دو عکس را از دو زاویه مختلف کنار هم قرار دهیم و آنها را با هم مقایسه کنیم. یک عکس از زاویه کم و دیگری از جلو گرفته شده است. وی با بیان اینکه ممکن است از ترفندهای فتوشاپی در عکس ها استفاده شده باشد، گفت: در صورت وجود ایراد باید رفع شود زیرا هنوز کار ارسال نشده و ایرادات برطرف شود. این گنبد 20 سال پیش بازسازی شد. کاشی‌های گنبد در همان سال‌ها عوض شده و از کاشی‌های دوران صفویه نیست».
پیمانکار باید ایرادات را برطرف کند
این در حالی است که علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان روز گذشته گفت: در ضلع جنوبی و جنوب شرقی گنبد نیاز به مرمت از جمله تعمیر تعدادی طناب وجود داشت. به سرعت در حال رفع شدن است.» وی در ادامه گفت: ناظران و مرمت‌کنندگان طرح با بازکردن داربست ضلع شمالی گنبد نیز متوجه شدند که در قسمت انتهایی ترک‌های پانزدهم و شانزدهم به‌ویژه در قسمت فوقانی اعوجاج وجود دارد. قسمتی از گنبد؛ لذا پیمانکار پروژه که از پیشکسوتان و مرمتگران بومی اصفهان می باشد، با قبول مسئولیت و پذیرش این موضوع که این قسمت از گنبد نیاز به بازنگری دارد، آمادگی خود را برای انجام این کار اعلام کرد. اقدامات لازم برای رفع عیوب و عیوب این قطعه در اسرع وقت انجام شود.وی افزود: مطمئنا همه می دانند که عمر مفید یک کاشی به خصوص در فضای باز و با توجه به تغییرات اقلیمی در اصفهان بسیار محدود و در نهایت می باشد. بین 25 تا 30 سال است، بنابراین با توجه به تعمیرات اساسی فراوان گنبد در 400 سال گذشته، هیچ کاشی اصیل صفوی بر روی این گنبد باقی نمانده است، اما در این دوره 11 ساله مرمتگران تلاش کرده اند تا کاشی های مستحکم متعلق به آن را حفظ کنند. از بازسازی های دهه های اخیر، و این در حالی است که حداقل در صد سال اخیر شواهدی وجود دارد. مشخص است که گنبد در سال های 1316، 1328 و به ویژه در دهه 80 خورشیدی به طور کامل مرمت شد. یزدی گفت: در این مدت مرمت گران به ویژه در مرمت طرح های لاله عباسی در گنبد متوجه شدند که در رنگ آمیزی برخی از این گل ها در مرمت های دهه های اخیر نقص هایی وجود دارد، بنابراین در مرمتی اخیر به گفته کارشناسان رنگ‌آمیزی این گل‌ها بر اساس بقیه گل‌های حاصل از ترمیم‌ها است که اولی به گل‌های اصلی بازگردانده می‌شود.
صدمات جدی
مقتدایی استاندار همچنین به ویژگی های منحصر به فرد این گنبد و شهرت جهانی آن اشاره کرد و اظهار داشت: معتقدم یکی از کارهای مهمی که باید سریع انجام دهم این است که به همه مسئولان میراث فرهنگی کشور و شخص رئیس جمهور اطلاع رسانی کنم. و یک هیئت دولتی مسجد شیخ لطفی نیاز به رسیدگی فوری دارد و در صورت عدم بهره برداری از امکانات لازم طی یک تا دو ماه آینده به محض بارندگی و به خصوص برف این گنبد آسیب جدی تری را متحمل می شود که قابل جبران است. باید از قیمت مادی و معنوی تبعیت کند.
تعمیر نکنید!
در این شرایط برخی از فعالان میراث فرهنگی در توییتر به شدت از مرمت غیراصلی بناهای یاد شده انتقاد کرده و هشتگ «بازسازی نکن» را راه اندازی کردند. فعالان میراث فرهنگی بر این باورند که این نوع مرمت های غیراصلی باعث از بین رفتن اصالت و جایگاه این بناهای تاریخی می شود و به احتمال زیاد یونسکو به عنوان حفاظت از آثار مشترک وارد عرصه مرمت این بناها خواهد شد. میراث انسانی احسان بداگی در این باره نوشته است: «400 سال پیش با تجهیزات اولیه این گنبد به بهترین و زیباترین شکل ممکن برای ارتفاع مسجد اصفهان ساخته شد و امروزه با وجود ابزارهای اندازه گیری مختلف مدرن و دقیق، پس از 12 سال. حتی بعد از اینکه نیامدند آن را مرمت کنند و گنبد را کج کردند.» کاربر دیگری نوشت: «خبر وحشتناک این است که گنبد مسجد شیخ لطفی… و مسجد جامع عباسی و مدرسه چهارباغ تعمیر، مخدوش شده است. و با سطوح مختلف آسیاب کردن، قسم نخورید که به پدربزرگتان بازگردانده خواهید شد. فعالان میراث فرهنگی پیش از این بارها نسبت به تهدید تخریب پل های تاریخی اصفهان به دلیل عبور مترو و قطع شدن جریان زاینده رود اعتراض کرده بودند. آنها همچنین نسبت به مرمت غیراصلی سایر بناهای تاریخی اصفهان مانند کاخ علی کاپو، نمای شمالی میدان نقش جهان و ورودی بازار قیصری اعتراض داشتند.