اندازه گیری ثروت یا فقیر بودن یک کشور آسان نیست و همیشه نمی توان آن را بر اساس تولید ناخالص داخلی به دست آورد. همچنین، محاسبه میزان ثروت یک فرد تا حد زیادی به تعریف داده شده از کشورهای ثروتمند و فقیر بستگی دارد. اما درآمد سرانه به معنای متوسط درآمد هر فرد در یک کشور در یک دوره زمانی معین است. این شاخص معیار مهمی برای سنجش سطح زندگی و رفاه اقتصادی یک کشور محسوب می شود. در علم اقتصاد، درآمد سرانه یا PCI در زبان انگلیسی به معنای میانگین درآمد هر فرد در یک منطقه جغرافیایی خاص مانند یک کشور، ایالت، شهر یا منطقه دیگر است. این شاخص میانگین درآمد هر فرد را در یک کشور، ایالت یا منطقه خاص نشان می دهد. این به ما کمک می کند تا سطح زندگی و کیفیت زندگی مردم این منطقه را ارزیابی کنیم.
متاسفانه به دلیل نوسانات اقتصادی، تحریم ها و همچنین تفاوت روش های محاسباتی از منابع مختلف، نمی توان رقم دقیقی برای رشد درآمد سرانه در ایران در سال های اخیر ارائه داد. اما به طور کلی می توان گفت که رشد درآمد سرانه در ایران در این مدت با نوسانات زیادی همراه بوده و به طور متوسط کمتر از کشورهای همسایه بوده است.
درآمد سرانه پایین در ایران
بر اساس گزارش گلوبال فاینانس و بر اساس آمار صندوق بین المللی پول، درآمد سرانه داخلی ایران برای سال 2023 برابر با 19548 دلار برآورد شده است. در مورد عربستان سعودی که اخیراً روابط خود را با کشورمان بهبود بخشیده است، این رقم در سال جاری 64 هزار و 836 دلار محاسبه شده است. در رتبه بندی ارائه شده توسط صندوق بین المللی پول، عربستان سعودی از نظر درآمد سرانه داخلی در رتبه 23 جهان قرار دارد و ایران با فاصله زیادی با کشورهای همسایه مانند عمان و ترکیه در رتبه 84 قرار دارد.
در این آمار ایرلند با درآمد سرانه 145 هزار و 196 دلار در رتبه اول و سودان جنوبی با درآمد سرانه 516 دلار در سال در رتبه آخر قرار دارند. البته آمار سال 2023 برای کشورهایی مانند اوکراین، افغانستان، سوریه و لبنان که در حال جنگ هستند در دسترس نیست. چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان دارای درآمد سرانه 23382 دلار است.
درآمد یک روز معادل درآمد یک ماه است!
در ایران تقریباً بسیاری از کالاها با قیمت دلار به فروش می‌رسند در حالی که درآمد آن به ریال است. اما نکته تلخ این است که حداقل دستمزد در آمریکا 5.22 دلار است که معادل 1100000 تومان در ساعت است، یعنی حداقل دستمزد روزانه یک آمریکایی معادل حداقل دستمزد ماهانه یک ایرانی است. این شبیه سازی عمق تورم، کاهش قدرت خرید و سطح فقر را به تصویر می کشد. از آنجایی که فقر و رفاه در جهت‌های متضاد حرکت می‌کنند، هر چه خط فقر بالاتر باشد، سطح رفاه کمتر می‌شود. این وضعیت رفاهی در ایران نیز نسبت به سایر کشورهای منطقه کاهش یافته است. شاخص رفاه لگاتم نشان می دهد که ایران از نظر رفاه عمومی بالاتر از 16 کشور فقیر به ویژه آفریقا در انتهای جدول قرار دارد.
سطح رفاه ما بسیار کمتر از ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس است زیرا علیرغم منابع و ثروت طبیعی قابل توجه و تاریخ درخشان رشد اقتصادی، تولید ما در 44 سال گذشته با قیمت های ثابت کاهش یافته است و درآمد سرانه را به شدت کاهش داده است. جمعیت در مقایسه با کشورهایی که قبل از سال 1957 به قدرت اقتصادی و استاندارد زندگی ما حسادت می‌کردند، تشبیه عجیبی است. درآمد سرانه در کشور بالقوه ثروتمند ما به 2300 دلار کاهش یافته است که به معنای افزایش فقر و کاهش سطح رفاه است. بر اساس گزارش آنکتاد، درآمد سرانه کشور کوچک قطر که مساحت آن از بسیاری از استان های ما کمتر است در سال 2022 62500 دلار و درآمد سرانه کشورهای عربستان سعودی، امارات، کویت و جنوب است. . کره بیش از 30000 دلار است.
به گفته کارشناسان اقتصادی، تحریم ها دسترسی ایران به بازارهای جهانی را محدود کرده، درآمدهای نفتی را کاهش داده و هزینه های تولید را افزایش داده است. علاوه بر این، نوسانات شدید نرخ ارز موجب بی ثباتی اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم شده است. از سوی دیگر تورم و وابستگی شدید به درآمد نفتی، نبود تنوع اقتصادی، فساد اداری و مشکلات زیرساختی از جمله مشکلات ساختاری اقتصاد ایران است که بر رشد اقتصادی و افزایش درآمد سرانه تاثیر منفی گذاشته است. سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی در ایران کافی نیست.