خبرگزاری موج گزارش می دهد:
در سال 1351 اختلاف دو دولت ایران و افغانستان بر سر حق هیرمند به پایان رسید و از آن زمان طرفین ملزم به اجرای این قرارداد شدند. اما عدم پیگیری جدی مشکل آب هیرمند می تواند زندگی و معیشت مردم استان سیستان و بلوچستان و محیط زیست را نابود کند.
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری موج
یکی از موضوعات مهم در رابطه بین افغانستان و ایران، صرف نظر از نوع نظام سیاسی حاکم بر آنها، در مورد نگهداری آب و رهاسازی آب از سدهای داخل افغانستان به داخل خاک ایران است. اهمیت این موضوع باعث شد که در معاهده 1351 که تا امروز نیز معتبر است، تقاضای هیرمند و امور مربوط به افغانستان به امضای هر دو دولت برسد.
ادعای ایران بر هیرمند به ادعای حقوقی ایران نسبت به آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان و بلوچستان اشاره دارد. این رودخانه در گذشته هم در افغانستان و هم در ایران جریان داشته است. فتح مجدد هرات از ایران در سال 1857 بر اساس معاهده پاریس و امتناع گسترده دولت افغانستان از جاری شدن رودخانه هیرمند به خاک ایران، مسئله ادعای هیرمند را به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی هر دو کشور تبدیل کرد. کشورها، اما در نهایت پس از بروز اختلافات فراوان، هر دو طرف توافق کردند که کمیته ای را برای حل و فصل موضوع تشکیل دهند. این کار در 22 حوت 1351 با امضای قراردادی بین امیر عباس خوودا نخست وزیر وقت ایران و محمد موسی شفیق نخست وزیر وقت افغانستان در کابل به پایان رسید. بنابراین مقرر شد 26 مترمکعب آب در ثانیه (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد که بر اساس گزارش کمیسیون دلتا در مجموع 22 متر مکعب آب در ثانیه است. و 4 متر مکعب آب در ثانیه به عنوان «حسن نیت و مصالح برادرانه».
اما با گذشت زمان نظر افغان ها نسبت به مقوله آب تغییر کرد. امروز همان نگاهی که ایرانی ها به منابع نفت و گاز دارند به آب دارند. به گفته مردم افغانستان، ایران یا هر کشور دیگری که آب می خواهد باید هزینه آن را بپردازد. این در حالی است که دولت ایران بیش از 4 دهه است که تلاش می کند این موضوع را از طریق مذاکره حل کند. در همین راستا، با تغییر حکومت در افغانستان و روی کار آمدن مجدد طالبان، نشست دو روزه «کمیسیون های آب خرمند» در تاریخ 25 و 26 بهمن 1402 با نمایندگان ایران و افغانستان در شهر برگزار شد. زابل در این نشست نمایندگان ایران گزارشی از عدم دریافت پروانه هیرمند در سال های اخیر و مشکلات فنی سازه های عمرانی افغانستان در این رودخانه به ویژه بهسازی سد کمال خان ارائه کردند. نمایندگان افغانستان کمبود مواد غذایی را به خشکسالی شدید در کشورشان مرتبط می دانند. این جلسه علیرغم اصرار نمایندگان ایران برای اتخاذ تصمیمات لازم برای رفع موانع و ارائه جدول زمانی برای رهاسازی آب برای تامین حقوق مانند جلسات سالهای گذشته بدون نتیجه پایان یافت. نکته مهم در خروجی رودخانه هیرمند وقوع خشکسالی و مشکل در استان سیستان و بلوچستان است. بنابراین پیگیری این پرونده که در اولویت دولت سیزدهم بود امروز به نتیجه مثبتی رسید.
اقدامات دولت سیزدهم در تامین حقوق ایران از افغانستان
در همین راستا سید حسن مرتضوی معاون سفارت ایران در کابل با عبداللطیف منصور وزیر انرژی و آب حکومت طالبان دیدار و گفتگو کرد. در این نشست وزیر انرژی و آب دولت طالبان با اشاره به بارندگی های اخیر در افغانستان گفت: امسال به دلیل بارندگی های اخیر حجم زیادی آب هم از بند کجکی و هم از سیلاب جاری می شود. پس از این سد تا مرزهای مشترک با ایران، چنان شد که با تمهیدات و اقدامات اصلاحی صورت گرفته، شاهد آن بودیم که در دو مرحله، در اواخر سال 1402 و در فروردین و اردیبهشت 1403، قرارداد بین تهران و کابل انداخته شد. تا حد. استان سیستان و بلوچستان
منصور افزود: دروازه های سد کمال خان همچنان باز است و امیدواریم با تداوم بارندگی ها در سال آبی جدید میزان قابل توجهی آب از جمهوری اسلامی ایران تامین شود.
بر اساس قرارداد بین تهران و کابل در معاهده هیرمند، جمهوری اسلامی ایران سالانه حدود 850 میلیون متر مکعب آب هیرمند را به عنوان حق اختصاص داده است که در سال های اخیر به دلیل خشکسالی و سال های آبی غیرعادی و غیرعادی این آب اعطا نشده است. برای مردم سیستان مشکلاتی ایجاد کرده و بلوچستان را به وجود آورده است.
در همین راستا بر اساس گزارش اجرایی ارائه شده از سوی وزارت امور خارجه، از ابتدای سال جاری تاکنون 112 میلیون مترمکعب وارد مرزها و خاک ایران شده و جریان آب همچنان ادامه دارد. این اقدام پس از آزادسازی سد کمال خان صورت گرفت. رهاسازی آب از سد کجکی نیز آغاز شده است.
تاثیر عدم اجرای توافقنامه هیرمند بر زندگی مردم سیستان و بلوچستان
موضوع مهم در تامین حقوق ایران از افغانستان، تاثیر مستقیم این موضوع بر زندگی صدها هزار شهروند ایرانی ساکن استان سیستان و بلوچستان است. در همین رابطه پیرمحمد ملاجی کارشناس مسائل افغانستان در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری موج گفت: در حال حاضر 250 هزار آواره سیستانی در منطقه قلعه حسن خان و دولت آباد تهران زندگی می کنند. در زمین های منطقه خودش آب برای کار ندارد. دولت باید بفهمد که موضوع آب هیرمند مسئله جان 400 تا 500 هزار نفر از مردم استان سیستان و بلوچستان است.
وی تاکید کرد: ایران اهرم های زیادی برای وادار کردن افغانستان به اجرای تعهداتش در قرارداد هیرمند در سال 1351 دارد. به عنوان مثال، تاجران افغان نباید بدون دریافت تضمین کافی در مورد مالکیت، اجازه استفاده از چابهار را داشته باشند. طالبان نیز باید بپذیرند زیرا آنها با پاکستان مشکل دارند و بنابراین تنها راه دسترسی این کشور به آبهای آزاد چابهار است.
با توجه به این مشکلات، دولت ها در ایران صرف نظر از گرایش ها و رویکردهای سیاسی خود در عرصه سیاست خارجی، باید مقوله حقوق را در اولویت منافع ملی قرار دهند و با استفاده از ابزاری که در اختیار دارند، به دولت افغانستان اجازه دهند عذر در اجرای قرارداد 1351 ندهید.