گذراندن یک سال سخت، یک روز جدید

یک سال نگرانی تمام شد. سالی که به اعتقاد بسیاری برای مردم ایران در ابعاد و مسائل مختلف بسیار سخت بوده است. سال 1401 تجربیات تلخ بسیاری را برای مردم رقم زد. از افزایش تورم گرفته تا کشته و زخمی شدن تعداد قابل توجهی از هموطنان در جریان اعتراضات. از سوی دیگر تعداد زیادی از فعالان مدنی و سیاسی در سال گذشته روانه زندان شدند. اما اخیراً روند وقایع اندکی تغییر کرد و با اعلام عفو عمومی، بسیاری آزاد شدند. اگرچه هنوز خبرنگارانی هستند که در زندان هستند. از سوی دیگر در روزهای اخیر شاهد تحول مهمی در سیاست خارجی ایران بوده ایم که نشانه هایی از عقلانیت و تدبیر را در دیپلماسی کشور نمایان کرده است. با آغاز سال 1401، اوضاع آرام به نظر می رسید. با این حال، بسیاری هشدار دادند که به دلیل تصمیمات دولت در حوزه اجتماعی و اقتصادی، باید انتظار افزایش نارضایتی عمومی را داشت. ابتدا لحن نمایندگان مجلس نسبت به دولت تغییر کرد. مجلس اصولگرایان یازدهم که حامی اصلی سیدابراهیم رئیسی در انتخابات بود، در ابتدای سال جدید تغییر موضع داد و به منتقد جدی وی تبدیل شد. نمایندگان مردم شهرهای مختلف با ایراد سخنرانی اعتراض آمیز در مجلس رسما وارد مرحله استیضاح وزرا شدند. نمایندگان مردم معتقدند دولت در حوزه اقتصاد بی برنامه و ضعیف است و باید وزرا عوض شوند. علیرضا نظری در جلسه علنی 20 اردیبهشت شورای اسلامی گفت: کار وزارت جهاد کشاورزی در نظارت بر بازار به هیچ وجه قابل قبول نیست. نماینده مردم خمین خطاب به وزیر صنعت، معدن، تجارت و وزیر جهاد کشاورزی گفت: دولت باید پاسخ دهد که چرا با وجود وفور کالا در کشور اقدامات درستی انجام نمی شود چرا چندگانه است. و سیاست های ناموجه در اجرای حذف ارز ترجیحی؟ آیا با این بی برنامگی این عملیات مهم و حساس انجام می شود؟» نظری با اشاره به کمبود مواد اولیه در بازار و افزایش قیمت آنها، گفت: افزایش 57 درصدی دستمزد کارگران برای حمایت از تولیدکنندگان گوشت و لبنیات. محصولات، قیمت گذاری محصول باید متناسب با افزایش هزینه های تولید باشد.” قیمت دستوری بدون ملاحظات واقعی، تولید و تولید کننده را نابود خواهد کرد. جمعی از مردم بهارستان برای استیضاح وزرای اقتصادی دست به جمع آوری امضا زدند. اما این تلاش ها بی نتیجه ماند. چرا که به گفته نمایندگان هیئت رئیسه مجلس با دولت همسو بوده و از اعلام استیضاح جلوگیری کرده است. شنیده شد که دولت آمادگی تغییر را ندارد و وزرا با قدرت به کار خود ادامه دادند و این اتفاق افتاد. هرچند بعدها فقط وزیر کار از میدان خارج شد اما نه با استیضاح، بلکه با استعفا. سوالی که برخی آن را نشانه ضعف مجلس در نظارت بر دولت می دانند.

مرگ دلخراش مهسا امینی

فشارهای روزافزون اقتصادی و اجتماعی سرانجام به جایی رسید که مرگ مهسا امینی در مرکز پلیس امنیت اخلاقی یا همان «گشت ارشاد» معروف، نقطه آغاز مجموعه ای از حوادث در ایران بود. چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه دختر جوان کرد مسافر تهران پس از دستگیری توسط گشت ارشاد جان خود را از دست داده است. اگرچه پلیس و دیگر مقامات بعداً سعی کردند مرگ این دختر جوان را تصادفی توضیح دهند، اما اعتراضات اجتماعی به نحوه برخورد گشت ارشاد با وی به زودی در بسیاری از شهرهای ایران گسترش یافت. اوضاع به سمتی پیش رفت که منجر به زخمی شدن و کشته شدن تعداد قابل توجهی از مردم و برخی مسئولان برای مقابله با اعتراضات شد. تاکنون آمار دقیقی از کشته ها، مجروحان و دستگیر شدگان حوادث شش ماهه اخیر کشور منتشر نشده است. در واکنش به اعتراضات روزافزون، دولت ابتدا سعی کرد سکوت کند. رئیسی به عنوان رئیس جمهور در ماه های اول زیاد در این مورد صحبت نمی کرد و در سخنرانی های مختلف خود طوری صحبت می کرد که گویی هیچ اتفاقی در ایران رخ نداده است. در همین حال، اینترنت در روزهای ابتدایی اعتراضات با اختلالات شدیدی مواجه شد و در برخی مواقع دسترسی مردم به اینترنت به طور کامل قطع شد. در همین زمان شبکه های اینستاگرام و واتس اپ که از محبوبیت بالایی در بین مردم برخوردار بودند فیلتر شدند. تصمیمی که نه تنها کمکی به کاهش التهابات اجتماعی نکرد، بلکه باعث افزایش نارضایتی عمومی شد. در ابتدا گروه های حامی دولت سعی در انکار اعتراضات داشتند، اما با شدت گرفتن و گسترش اعتراضات، سعی کردند برداشت مردم را نادرست نشان دهند. گفتند اصلا گشت ارشادی در کشور وجود ندارد و اگر فعالیتی هم باشد محدود است. اما برخی از مسئولان از جمله نمایندگان گشت ارشاد رفتار مردم را ناشایست اعلام کردند. ضمناً وانت گشت ارشاد نیز از سطح شهر جمع آوری شد. با وجود اینکه در هفته های اخیر گروه هایی در خیابان های تهران از حجاب صحبت می کردند اما مثل گذشته خبری از گشت ارشاد نیست.

ریزش دلار بر معیشت مردم

اما در ماه هایی که اعتراضات به صورت دسته جمعی ادامه یافت، حوادث دیگری نیز رخ داد. به خصوص در حوزه اقتصاد، کشور به یکباره دچار شوک تورمی جدیدی شد. نرخ ارز در بازار آزاد هر روز رکوردهای جدیدی را ثبت می کرد، به طوری که حتی حامیان سابق دولت نیز به منتقدان جدی رادیسی تبدیل شدند. در مقطعی قیمت دلار به بالای 60 هزار تومان رسید. نمایندگان مجلس لحن علیه دولت را بالا بردند و گفتند که دولت نه تنها برنامه ای برای اقتصاد کشور ندارد بلکه به طور کلی مدیریت امور را کنار گذاشته است. از سوی دیگر فشارهای بین المللی بر ایران افزایش یافت. گروه های مخالف رژیم فعالیت های خود را در خارج از کشور افزایش داده و با رایزنی با کشورهای اروپایی سعی در اعمال فشار بیشتر بر ایران داشتند. این موضوع باعث شده است که موضوع مذاکره مجدد برجام کاملا به حاشیه رفته و از سوی برخی به عنوان موضوعی فراموش شده تلقی شود. اما افزایش شدید قیمت ارز و تورم شدید مواردی بود که اعتراضات مردمی را تشدید کرد.

اما از شدت درگیری های خیابانی کاسته شد و اعتراض ها کمی فروکش کرد. به خصوص که پس از عفو دسته جمعی به دستور رهبری، وضعیت اعتراضات کمی آرام شد. با این حال، هنوز نارضایتی عمومی در مورد افزایش قیمت وجود دارد.

وضعیت قرمز در مدارس

در این میان در حالی که بیشترین توجه افکار عمومی به موضوع پیگیری آزادی زندانیان از حوادث چند ماه اخیر بود، دوره جدیدی از اتفاقات عجیب در کشور رقم خورد. کم کم اخباری مبنی بر مسمومیت مرموز دانش آموزان دختر مدارس قم منتشر شد. این حادثه زمانی شدت گرفت که منابع مختلف از رسیدن مسمومیت دختران دانش آموز به مدارس شهرستان بروجرد خبر دادند. پس از آن مسمومیت دانش آموزان تقریبا در شهرها و استان های کل کشور اتفاق افتاد. از ابتدا نمایندگان و برخی دیگر از مسئولان اعلام کردند که این مسمومیت ها عمدی بوده است. وزارت کشور و مأموران نیروی انتظامی نیز وارد عمل شدند و دستور دادند که علل مسمومیت ها بررسی شود. این مسمومیت در نهایت باعث شد دانش آموزان به ویژه دختران در هفته های پایانی سال از رفتن به مدرسه منصرف شوند. کمی بعد لحن مسئولان تغییر کرد. آنها سعی کردند عوامل جدیدی را به عنوان عامل این حوادث وارد رسانه های دولتی کنند. شیطنت مدرسه، خرابکاری خارجی، تبلیغات منفی و استرس عمومی از جمله عواملی بود که برخی از مسئولان به آن اشاره کردند. اما این اتفاق اعتراضاتی را در پی داشت. والدین در شهرهای مختلف با تجمع در مقابل مدارس فرزندان خود اعتراض کردند. تکلیف این تعداد هنوز مشخص نیست و خیلی ها نمی دانند تحصیل فرزندانشان در سال جدید با وجود این مسمومیت ها چگونه خواهد بود. اما مسئولان آموزش و پرورش تاکید دارند که وضعیت عادی است و دانش آموزان باید به تحصیل ادامه دهند.

دو رویداد اعتدال

علاوه بر این حوادث تلخ، دو حادثه توانستند تا حدودی این مشکل را کاهش دهند. یکی اعلام عفو عمومی تعداد زیادی از دستگیرشدگان حوادث اخیر و خبر توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط پس از هفت سال. سوالاتی که احساسات خوشایند را نسبت به تغییرات جدی در سیاست داخلی و روابط خارجی تقویت می کرد.

عفو عمومی

افزایش اعتراضات و درگیری های خیابانی با دستگیری گسترده خبرنگاران و فعالان مدنی همراه بود. بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی خواستار بازنگری در نحوه برخورد با معترضان شدند و از مسئولان عالی نظام خواستند با عفو عمومی کمی اوضاع را بهبود بخشند. درخواست ها مورد توجه قرار گرفت. اندکی بعد غلامحسین محسنی آژه ای به عنوان رئیس قوه قضائیه در نامه ای به رهبری نوشت: در جریان حوادث اخیر عده ای به ویژه جوانان در اثر کنایه و کنایه ها مرتکب رفتار نادرست و جنایت شدند. تبلیغ دشمن که علاوه بر این که برای خودش دردسر درست کرده، خانواده هایشان را با مشکل مواجه کرده و به آنها نزدیک شده و اکنون تعداد قابل توجهی از آنها بعد از نقشه دشمنان خارجی و ضد انقلاب و ضد انقلاب طلب بخشش می کنند. جریان های ضد مردمی افشا شد و ابراز تاسف و تاسف کرد. و در نهایت رهبری با این عفو ​​موافقت کردند. در ماه فوریه تعداد زیادی از دستگیرشدگان در ماه های اخیر آزاد شدند. این اتفاق واکنش های مثبت بسیاری را در پی داشت و گمانه زنی ها در مورد تغییر برخی رویه ها در سیاست داخلی کشور را افزایش داد. دوباره با عربستان سعودی شروع کنید
در هفته‌های گذشته، زمزمه‌هایی درباره احتمال توافق بر سر برجام مطرح شده است. سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران و تمایل ایران برای دستیابی به توافق، احتمال حرکت مثبت در سیاست خارجی ایران را افزایش داد. اما در میان این توجه ها ناگهان خبر شرکت علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در مذاکرات مهمی در چین منتشر شد. خیلی زود مشخص شد که شمخانی در چین با عربستان به توافق رسیده است و هر دو کشور پس از 7 سال تنش بالا می خواهند روابط دیپلماتیک خود را بازگردانند. انتشار این خبر با واکنش های بسیاری در سطح جهانی و منطقه ای مواجه شد و بازار نیز در داخل نیز واکنش مثبتی به آن نشان داد. قیمت دلار از 60 هزار تومان به 40 هزار تومان بازگشت. در این میان حامیان دولت سعی کردند این را به عنوان یک دستاورد بسیار مهم معرفی کنند. با توجه به نقش چین در این توافق، بسیاری نسبت به تداوم آن ابراز امیدواری کردند. بازگشایی سفارت عربستان در تهران احتمالا سال آینده انجام می شود. بسیاری بر این باورند که اگر دولت اقدامات جدی انجام دهد، احتمالاً استرس و روزهای سختی برای مردم ادامه خواهد داشت. حال باید دید آیا در صحنه داخلی فرصت های جدیدی برای افراد ایجاد می شود یا خیر؟ آیا گذر سال سخت 1401 تنها با تغییر تقویم رقم می خورد یا تغییراتی رخ می دهد که سختی های سال گذشته را فراموش می کند.