روز جدید آیا طلاب حوزه های علمیه از آزادی قبلی برخوردارند یا شرایط مختلف رویکرد آنها را تغییر داده است؟ این یک موضوع چالش برانگیز است که چهره های مختلف در این حوزه دیدگاه های متفاوتی نسبت به آن دارند. این در حالی است که بسیاری معتقدند تحت تاثیر برخی سیاست ها، نگاه مردم به دانشمندان و سمینارها تغییر کرده است و این را ناشی از کار سمینارها می دانند; اقدامی که گفته می شود در راستای مطالبات مردم نیست. به همین دلیل افرادی که از مطالبات مردم فاصله می گیرند با محدودیت های ساختاری برای دانشجویان همراه است و همین امر باعث شده است که دانشجویان در بیان مطالبات مردم با مشکلات زیادی مواجه شوند. سعید زیباکلام اخیرا در صفحه اینستاگرام خود گفت وگویی با یکی از دانشجویان با عنوان «آقای الهیات» منتشر کرده و در آن مدعی شده است که طلاب از آزادی فاصله گرفته اند. وی در سخنان خود از ساختار حوزه انتقاد کرد و گفت: برخی از ارکان حوزه از جمله مرکز حراست حوزه های علمیه برای برخی از فعالیت های خود طلاب را تحت فشار قرار می دهند و به عنوان حراست دانشگاه با آنها برخورد می کنند. این دانشجو درباره موضوعی صحبت می کند که سال هاست در عرصه های سیاسی و اجتماعی به ویژه در خارج از دانشگاه به ویژه در دانشگاه مطرح بوده است.
در سال 1378 حجت الاسلام کاظم سپاسی آشتیانی رئیس مرکز صیانت از حوزه های علمیه کشور طی سخنانی گفت: رویکرد پلیسی را در حوزه های علمیه قبول نداریم. به گزارش خبرگزاری صداوسیما ، وی گفت: ما نسبت به همه دانش آموزان عزیز مهربانی و دلسوزی داریم اما در مقابل انحرافات و تخلفات آشکار ایستادگی خواهیم کرد. حجت الاسلام سپاسی آشتیانی استفاده افراطی دانش آموزان از فضای مجازی را برای انحراف آنها از فضای درس و بحث می داند و بر لزوم جلوگیری از تغییر در الگو و سبک زندگی دانش آموزان تاکید کرد. وی همچنین از بازطراحی ساختار مرکز صیانت از سمینارها، طراحی و پیش‌بینی آموزش‌های خوب و مؤثر حفاظتی و تشکیل شورای حوزوی و حفاظت از روحانیون خبر داد.
درباره این موضوع، همدلی با دو روحانی برای بررسی ادعای دخالت طلاب حوزه علمیه مصاحبه کرد. آنچه در گفتمان معنوی به عنوان محو «آزادی» توصیف شده است.
حجت الاسلام مصطفی درایتی، فعال سیاسی-اصلاح طلب آزادی دانشجو در گذشته به همدلی گفت: آزادی دانشجو همیشه جهانی نبوده است. در گذشته همه دانش‌آموزان اینطور نبودند، اما عده‌ای بودند که جرات پذیرش عواقب آن را داشتند و حاضر بودند به زندان بروند، تبعید شوند و مورد آزار و اذیت قرار گیرند.»
وی افزود: این موضوع در حال حاضر رایج نیست. اما برخی از روحانیون جسارت بیشتری دارند و عواقب آن را می پذیرند. اما حتی تعداد زیادی از مردم نمی توانند هزینه ها و هزینه های انجام شده را تحمل کنند و چیزی نگویند. به طور کلی نمی توانم ارزیابی کلی داشته باشم که قبلاً همه دانش آموزان آزاد بودند و الان هیچکس نیست، نه «همه قبلاً اینطور نبودند و الان هم نیستند».
دریاتی گفت: «آزادی به معنای آزاد بودن نیست. البته در گذشته اکثریت نمی توانستند پرداخت کنند و اکنون اکثریت نمی توانند پرداخت کنند. بنابراین من هیچ تفاوت کلی در این زمینه نمی بینم.”
این فعال اصلاح طلب در خصوص تاثیر کانون حمایت از آزادی دانشجویان گفت: ببینیم الان نسبت به گذشته آزادی در حوزه کم و بیش وجود دارد؟ قبول دارم که در گذشته آزادی داخلی حوزه بیشتر بود و الان محدودیت ها به حوزه کشیده شده است. «سازوکارها وارد میدان شده و حتی گاهی متأسفانه در درون سازمان مدیریت هم وارد شده است. اگرچه نام‌های دیگری هم گذاشته‌اند، اما محدودیت‌های داخلی منطقه را افزایش داده‌اند و این قابل قبول است، اما اگر مشکل بیرونی وجود داشته باشد، فرقی بین گذشته و حال نیست.»
دریاتی در این خصوص خاطرنشان کرد: مدت زیادی است که از حوزه خارج شده ام و در کار سمینار نیستم، اما آنچه قبلا شنیدم و گفتم سازوکاری ایجاد کردند که به همه مسائل اعم از پژوهش، تدریس پرداخته است. ، پایان نامه و موارد دیگر. این امر محدودیت هایی را ایجاد کرده و در گذشته مداخله نهادهای غیرحوزه ای در داخل حوزه انتخابیه و بازدیدها و فعالیت ها افزایش یافته است که بی سابقه بوده است.»
وی گفت: متاسفانه تداخل در حوزه انتخابیه در حال افزایش است. در گذشته هیچ مشکلی وجود نداشته و حتی خارج از حوزه پژوهش نیز مداخلات خارج از حوزه افزایش یافته است. یا مثلاً فردی که با جریان یا سلیقه سیاسی خاصی هماهنگ نیست، از تدریس یا یادگیری منع می شود. “این قبلا اتفاق نیفتاده است.”
به گفته درایتی؛ متأسفانه بعد از انقلاب به محدودیت های طلاب و حوزه های علمیه اضافه شد و قطعاً نتیجه خوبی نخواهد داشت».
وی افزود: محدودیت ها و مشکلات حوزه افزایش یافته و مشخص است که هیچ عاقبت خوشی برای تأثیرگذاری و تربیت افراد با آزادی و محتوا در میدان وجود ندارد.
دریاتی گفت: این موضوع محدود به حوزه نیست و در دانشگاه ها هم همینطور است. اگر آزادی ها در مراکز علمی حفظ نشود، انتظار اینکه این امر ثمره خوبی داشته باشد یا یک فرد فرهیخته آن را ترک کند، منطقی نیست.»
سید محمد گراوی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه کوم و عضو شورای عالی حوزه های علمیه سراسر کشور در گفت و گو با خبرنگار همدلی درباره از دست دادن آزادی طلاب گفت: من چنین چیزی را قبول ندارم. من این گفته را اشتباه و بی ریشه می دانم. آزادی که در حوزه انتخابیه بود امروز هم وجود دارد.
وی افزود: البته اگر آزادی به این معنا باشد که بدون پاسخگویی و بدون تأمل حرف بزند، آن را آزادی نمی دانیم که گاهی اینطور است. اینطور نیست که هرکسی حرفی می زند درست باشد و بر اساس عقلانیت باشد».
گراوی در خصوص وضعیت معیشتی دانشجویان گفت: بیش از 60 سال است که درس می خوانم. معیشت دانشجویان چه قبل و چه بعد از انقلاب هرگز قابل قبول نبود. حتی آموزش هایی که آقایان هزینه می کردند هم نمی توانست زندگی محدود و جمعی را برایشان فراهم کند مگر اینکه برنامه تبلیغاتی داشته باشند و در نتیجه پرداخت هایی صورت گرفت که می توانست به آنها کمک کند تا زمانی که می خواهند زندگی کنند.
وی گفت: البته وضعیت فعلی دانشجویان مانند گذشته است.
گراوی در خصوص ساختار حوزه و نقش و تاثیر مرکز دفاعی حوزه و شباهت آن به حراست دانشگاه گفت: نمی دانم حراست دانشگاه چگونه کار می کند و بنابراین نمی توانم بگویم که خوب کار می کنند یا خیر. اما اصل حراست این است که اگر طلاب کاری را انجام دهند که در شأن سالک نیست، به مواردی تذکر داده می شود و مواردی عواقب دارد; اما اینطور نیست که آنها به دنبال کسی یا به دنبال کسی باشند. «گاهی اوقات ممکن است شکایاتی از سوی افراد وجود داشته باشد. در نهایت باید توجه داشته باشند که برخی از روحانیون و طلاب متولی حوزه ممکن است کارهایی انجام دهند که از آنها خواسته نشده است.»
وی افزود: به هر حال دانشجویان اگر بخواهند پایان نامه بنویسند تایید نمی کنند اما بدون شک اگر مشکلی وجود دارد باید مشکلشان حل شود البته تا پای مردم بایستند و ایجاد نکنند. مشکلات . «البته در برخی موارد مانند سایر سازمان های کشور ممکن است مورد مداخله اشتباه باشد اما اگر کارکنان متوجه شوند با مشکل برخورد خواهند کرد.
گراوی ادامه داد: اینکه بگوییم این موارد نباید باشد تعارف نداریم. برای سالکان و روحانیون باید شرایط در نظر گرفته شود. نمی توان گفت هرکس تحت تأثیر روحانیت باشد یا تدریس کند، به نوعی عمل کند و با مردم و دوستان معامله کند، قابل بخشش است. بدیهی است که اینها باید فیلتر باشند.
وی افزود: البته اینطور نیست که مورد آزار قرار بگیریم. «به این معنا نیست که هر کاری که در این زمینه انجام شده یا در حال انجام است درست است. مانند هر جای دیگری، ممکن است اشتباهات و خطاهایی وجود داشته باشد. اگر این اشتباهات عمدی نباشد تا حدودی قابل گذشت است اما اگر عمدی باشد نابخشودنی است.»
گراوی همچنین به مرکز دفاعی حوزه علمیه گفت: این سازمان قوانین و چارچوب های خاصی دارد. اینطور نیست که ببینیم دانشجو چه می گوید و چه کسی نظر می دهد، اما اگر چنین سازمانی وجود نداشته باشد باید به عواقب آن فکر کرد.»
وی افزود: در زمینه اظهارات مخالف یا موافق دولت; اما اینطور نیست که به خاطر اظهار نظرشان مورد بازخواست و یا تعقیب قرار بگیرند، بلکه اصل این مرکز حفاظتی لازم بوده و هست، اما مانند این گونه سازمان ها، سازمان حساسی است و باید با ظرافت و در هر صورت با خطا برخورد کرد. . »
گراوی در خصوص لزوم تشکیل دادگاه معنوی ویژه در کنار مرکز دفاعی حوزه علمیه گفت: در دادگاه معنوی ویژه بحث محکومیت وجود دارد، بحث تجدیدنظر و مجازات مطرح شده و برخی موضوعات متفاوت است. ممکن است وضعیت و رفتار نادرست فرد به گونه ای باشد که او را به دادگاه معنوی خاصی ببرند تا مجازاتی برای فرد در نظر بگیرند. این تنبیه می تواند این باشد که لباس هایت را در بیاوری یا مثلا بگوییم باید بروی شهر خودت زندگی کنی. دادگاه ویژه روحانیت هویت دیگری دارد اما کانون حمایت نقش حمایت از طلاب را دارد و در صورت لزوم تذکر داده می شود یا در صورت لزوم مشاوره یا توصیه می شود اما در مورد مجازات و اتهام و دادگاه اینگونه نیست.