: خواستگاری یا ابراز عشق ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، مزایای دیپلماتیک بیشتری نسبت به اقتصادی دارد.
ابراز علاقه پوتین به موضوع؛ شکست اقتصادی، موفقیت دیپلماتیک فرارو – یوجین چاوسوفسکی. او بیش از ده سال عضو مرکز سیاست جهانی و تحلیلگر ارشد سابق اوراسیا در Stratfor Geopolitical Analysis بوده است. کارهای او بر مسائل سیاسی، اقتصادی و امنیتی مرتبط با روسیه، اوراسیا و خاورمیانه متمرکز است. او سخنرانی های متعددی درباره ژئوپلیتیک در آسیای مرکزی در مؤسسه امور خارجه وزارت امور خارجه ایراد کرده است. مقالات او در مجلات معتبر به چاپ رسیده است. چائوشسکو به عنوان یک تحلیلگر با شبکه های خبری مانند فاکس نیوز، بلومبرگ و الجزیره مصاحبه کرده است. چائوشسکو در مسکو به دنیا آمد و در اوکراین، اتریش، ایتالیا، برزیل و ایالات متحده زندگی کرده است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد در سیاست عمومی بین‌الملل از دانشکده مطالعات بین‌الملل پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز و مدرک لیسانس روابط بین‌الملل از دانشگاه تگزاس است.
پکن به طور فزاینده ای از موضع مسکو در مورد اوکراین حمایت می کند، زیرا شی جین پینگ، رئیس جمهور چین و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفتند که “هیچ محدودیتی” در روابط روسیه و چین وجود ندارد. وزارت خارجه چین گفت: نگرانی های منطقی در مورد امنیت روسیه باید جدی گرفته شود و به آن رسیدگی شود. مسکو مستقیماً بن بست خود با غرب را به روابط خود با چین مرتبط کرده است، به طوری که سفیر روسیه در بریتانیا آندری کلاین در 30 ژانویه گفت که فشار ایالات متحده و ناتو (روسیه) ما را به پکن نزدیکتر می کند.
روابط روسیه با چین در این هفته با حضور پوتین در مراسم افتتاحیه المپیک زمستانی پکن در 4 فوریه مورد انتقاد قرار گرفت، همان بازی هایی که ایالات متحده و گروهی دیگر از کشورهای غربی به صورت دیپلماتیک آن را تحریم خواهند کرد. این‌ها همان بازی‌هایی هستند که بسیاری (از جمله مقامات آمریکایی) گمانه‌زنی می‌کنند که حمله احتمالی روسیه به اوکراین را به تأخیر می‌اندازد، فکر می‌کنند پوتین نمی‌خواهد در چنین زمان حساسی برای چین که مدت‌هاست برنامه‌ریزی کرده است، روی چین تمرکز کند. و از این فرصت برای دیده شدن در صحنه جهانی توسط پکن استفاده کنید.
سوال این است که برنامه پوتین برای اوکراین پس از المپیک 20 فوریه چیست و چین چه نقشی در چنین طرحی ایفا خواهد کرد؟
در پاسخ به چنین پرسشی باید به برخی از حقایق ملموس در میان لفاظی های تشدید شده ای که در هفته های اخیر از مسکو و غرب سرازیر شده، اشاره کرد. اگرچه ایالات متحده همچنان هشدار می دهد که حمله روسیه به اوکراین قریب الوقوع است، اما این به تمایل مسکو برای پذیرش خطر و عواقب آن بستگی دارد. پیامدهای نظامی و سیاسی اقدام نظامی احتمالی روسیه علیه اوکراین قابل توجه است، اما تعیین کمیت آن دشوار است. با این حال، پیامدهای اقتصادی آن ساده و چشمگیر خواهد بود. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفته است که هرگونه تجاوز به خاک اوکراین را به عنوان اعلان جنگ در نظر خواهد گرفت و به آن پاسخ خواهد داد. در اینجا عامل چینی بسیار مهم و تاثیرگذار است.
بزرگترین سوال این است که آیا چین واقعا می تواند به عنوان یک جایگزین اقتصادی غربی برای روسیه عمل کند و تا حدودی هزینه های سنگینی را که روسیه در صورت حمله به اوکراین متحمل خواهد شد کاهش دهد؟ علاوه بر این، ایالات متحده و اتحادیه اروپا به صراحت اعلام کرده اند که روسیه در صورت حمله به اوکراین با تحریم های سنگین غرب مواجه خواهد شد، با کاهش اجتناب ناپذیر جریان تجاری و شاید حتی لغو پروژه های بزرگی مانند جریان طبیعی 2. خط لوله بنابراین مهم است که ماهیت ساختاری روابط اقتصادی روسیه با غرب و چین را هم از نظر جریان تجاری و هم از نظر زیرساخت ها در نظر بگیریم.
روابط اقتصادی روسیه با چین قطعا در سال های اخیر رشد کرده است. تجارت دوجانبه بین دو کشور در سال 2021 به رکورد سالانه بیش از 146 میلیارد دلار رسید. این میزان در سال 2003 کمتر از 16 میلیارد دلار و در سال 2020 نزدیک به 110 میلیارد دلار بود. روسیه منبع اصلی واردات نفت و زغال سنگ چین است. گاز و محصولات کشاورزی در عین حال، روسیه واردات کالاهایی مانند لوازم الکترونیکی و ماشین آلات از چین را افزایش داده است. روسیه به بخش مهمی از ابتکار کمربند چین تبدیل شده است. یکی از مهمترین بخش های آن پروژه خط لوله انرژی سیبری است که به چین اجازه دسترسی مستقیم به گاز طبیعی روسیه را داده است.
تجارت روسیه و چین مطمئناً بسیار بیشتر از کل تجارت روسیه با ایالات متحده است، حدود 34 میلیارد دلار در سال های اخیر. با این حال، تجارت روسیه با اتحادیه اروپا در سال 2021 نزدیک به 220 میلیارد دلار بود که تقریباً 1.5 برابر حجم تجارت روسیه و چین است. روسیه یکی از صادرکنندگان اصلی انرژی به اتحادیه اروپا است و 26 درصد از واردات نفت بلوک اروپایی و 40 درصد از واردات گاز طبیعی آن را به خود اختصاص داده است.
اگرچه بسیاری از وابستگی اتحادیه اروپا به انرژی به عنوان منبع اصلی و ابزار ژئوپلیتیکی کرملین یاد می کنند، اما واقعیت این است که این وابستگی متقابل است و درآمدهای انرژی حدود 40 درصد از درآمدهای بودجه روسیه را تشکیل می دهد. در حالی که صادرات انرژی روسیه به چین در حال افزایش است، حجم کل آنها بسیار کمتر از صادرات انرژی روسیه به اتحادیه اروپا است.
البته، روسیه ممکن است تصمیم بگیرد که صادرات انرژی به چین را به قیمت عرضه انرژی به اتحادیه اروپا افزایش دهد. با این حال، راه حل یک پروژه گران قیمت برای مسکو خواهد بود و به معنای نیاز به ایجاد زیرساخت های گسترده برای انتقال ذخایر سیبری در مسافت های طولانی به چین است. و در این صورت، روسیه باید به فکر تطبیق انتقال به شبکه خطوط لوله نفت و گاز چند دهه خود با اروپا باشد که در نهایت ده ها میلیارد دلار هزینه خواهد داشت.
مشکل دیگر حق بیمه صادرات انرژی است که روسیه آن را نادیده می گیرد زیرا اروپا در حال حاضر قیمت های بسیار بالاتری را برای گاز طبیعی روسیه می پردازد. قیمت گاز روسیه که در اروپا فروخته می‌شود بالاتر از قیمتی است که روسیه از طریق قرارداد 30 ساله چین با گازپروم که در سال 2014 کمی قبل از درگیری اولیه در اوکراین امضا شد، به چین صادر می‌کند.
چنین وضعیتی برای اتحادیه اروپا دردناک خواهد بود. علیرغم تلاش ها برای کربن زدایی و تنوع بخشیدن به منابع انرژی به غیر از منبع گاز روسیه، انتقال و تغییر مسیر ناگهانی انرژی پیامدهای مهمی مانند کمبود برق و قطع برق برای اروپایی ها خواهد داشت. این ممکن است توضیح دهد که چرا آلمان در بحران اوکراین و روسیه محتاط تر از ایالات متحده و بریتانیا است. همچنین انتظار می‌رود روسیه نقش خود را به عنوان تامین‌کننده اصلی گاز طبیعی اتحادیه اروپا حداقل تا سال 2040 حفظ کند، که بر رویکرد خاص آلمان در قبال روسیه تأثیر گذاشته است.
ایالات متحده همچنین می تواند از بخش انرژی فراتر رود، زیرا سنای ایالات متحده تهدید می کند که بسته “مادر همه تحریم ها” را علیه روسیه اعمال خواهد کرد. با این حال، تحریم‌های مالی ایالات متحده علیه روسیه نیز می‌تواند پیامدهای بالقوه‌ای داشته باشد، از جمله این واقعیت که قطع ارتباط روسیه با سیستم پرداخت سوئیفت، سیستم انتقال بین بانکی جهانی تحت تسلط دلار، می‌تواند نگرانی‌هایی را در مورد قابلیت اطمینان سوئیفت و سایر قدرت‌ها ایجاد کند. برای ایجاد یا یافتن جایگزین.
با این حال پوتین باید تهدید تحریم های غرب و احتمال آسیب جدی به روابط اقتصادی خود با اتحادیه اروپا را جدی بگیرد. چین هنوز قادر به جایگزینی کامل اتحادیه اروپا به عنوان یک شریک نیست. بنابراین، اگر پوتین تصمیم به اقدام نظامی علیه اوکراین بگیرد، خطر بزرگی برای اقتصاد روسیه خواهد بود. اگر او به همین منوال ادامه دهد، محبوبیت ملی و موقعیت سیاسی خود را که از زمان روی کار آمدن در سایه رشد اقتصادی ناشی از فروش نفت و گاز طبیعی به دست آورده است، از دست خواهد داد.
با توجه به اینکه تحکیم وضعیت سیاسی داخلی اولین و مهمترین ضرورت ژئوپلیتیک روسیه است، به عنوان یک عامل محدود کننده مهم در تصمیم پوتین در مورد اوکراین عمل می کند. پوتین نه تنها باید پیامدهای نظامی یک تجاوز را ارزیابی کند، بلکه باید پیامدهای اقتصادی و سیاسی بالقوه ای را نیز که منجر به آن خواهد شد، ارزیابی کند.
در عین حال، غرب باید میزان انزوای اقتصادی و سیاسی خود از روسیه را در نظر بگیرد، زیرا این امر می تواند به روابط نزدیکتر با چین منجر شود. این می تواند یک الزام ژئوپلیتیکی کلیدی برای ایالات متحده را نقض کند: جلوگیری از ظهور یک هژمون (یا اتحادیه هژمون ها) در اوراسیا، که می تواند موقعیت جهانی ایالات متحده را با چالش جدی مواجه کند.
با این حال، حتی در بهترین حالت، زمانی که از جنگ در اوکراین جلوگیری می شود و نوعی تفاهم دیپلماتیک حاصل می شود، بن بست طولانی بین مسکو و غرب و همچنین خطرات موجود می تواند مقیاس و عمق را تغییر دهد. در مورد روابط روسیه با چین سفر پوتین به پکن و متعاقب آن پایان بازی‌های المپیک می‌تواند یک نقطه عطف نمادین باشد، نه نشانه‌ای از جنگ قریب‌الوقوع، بلکه سفری که نشان‌دهنده تغییر عمیق‌تر ژئوپلیتیکی است.