احسان انصاری: پس از قطعنامه شورای حکام علیه ایران، اخیرا شورای حقوق بشر سازمان ملل نیز قطعنامه ای علیه ایران صادر کرده است. راه حلی که در نهایت با تلاش کشورهای اروپایی محقق شد. بدون شک، مختل شدن روابط اتحادیه اروپا و ایران ممکن است بر روابط دو کشور در آینده و همچنین آینده برجام تأثیر بگذارد. وی به منظور تحلیل و بررسی چشم انداز آینده ایران و اروپا با توجه به شرایط کنونی با دکتر حسن هانی زاده، تحلیلگر روابط بین الملل گفت و گو کرد. خانی زاده معتقد است: «ایران در شرایط کنونی از یک بحران داخلی نفس گیر خارج شده است. ساده‌سازی و سیاست‌های اتحادیه اروپا برای اعمال فشار بر ایران نتوانست به اهداف خود دست یابد. به همین دلیل، اتحادیه اروپا احتمالا در آینده فشار بیشتری بر ایران وارد خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که اتحادیه اروپا در آینده سطح دیپلماتیک خود را با ایران پایین بیاورد و روابط بین آنها را به روابط سفارتخانه ها کاهش دهد. از سوی دیگر اتحادیه اروپا در حوزه اقتصادی و سیاسی فشار بیشتری بر ایران وارد خواهد کرد. این در حالی است که در صورت وقوع چنین اتفاقی، ایران توانایی کافی برای مقابله با زیاده خواهی ها و فشارهای کشورهای اروپایی را داشت. در چنین شرایطی حتی فرصت خروج ایران از NPT وجود خواهد داشت. ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید.
مهم ترین دلایل صدور قطعنامه حقوق بشری علیه ایران در سازمان ملل چه بود؟ احزابی که می خواستند این مصوبه را تصویب کنند چه اهدافی داشتند؟
قطعنامه کشورهای اروپایی در شورای حقوق بشر و قبل از آن قطعنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران در حد فشار حداکثری آمریکا و کشورهای اروپایی علیه ایران است. به نظر می رسد پس از ناکامی آمریکا و کشورهای اروپایی در جریان سازی علیه ایران و اتفاقاتی که اخیرا در کشور رخ داد و منجر به شکست توطئه های غرب علیه ایران شد، مرحله جدیدی از فشار روانی و سیاسی بر ایران آغاز شده است. بخشی از اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران. این در حالی است که در میان کشورهای اروپایی، فرانسوی ها عزم جدی تری برای فشار بر ایران دارند و این مشکل را به خوبی می توان در رویکردهایی که آن کشور علیه ایران در پیش گرفته است، مشاهده کرد. اتحادیه اروپا در این مرحله جدید تلاش می کند ایران را از نظر سیاسی منزوی کند و شرایطی را فراهم کند تا ایران در آینده از موضع ضعف وارد مذاکرات هسته ای با کشورهای غربی شود. این قطعنامه ها اگرچه از نظر عملی به نظر می رسد جنبه اجرایی ندارد، اما از نظر روانی و سیاسی در فضای منطقه ای و بین المللی علیه ایران تاثیر خواهد گذاشت. طبیعتا ایران نیز پاسخ های لازم را خواهد داد. ایران کارت هایی دارد که می تواند در برابر این فشار از آن استفاده کند. یکی از برگ های برنده ایران در برابر زیاده خواهی های کشورهای غربی، افزایش غنی سازی اورانیوم به 60 درصد است. فرانسه، انگلیس و آلمان ثابت کردند که از آنها به عنوان ابزاری برای فشار بر ایران توسط آمریکا استفاده می شود. این سه کشور به دستور آمریکا و لابی صهیونیستی علیه ایران اقدام می کنند.
با توجه به شرایط فعلی چه چالش هایی در آینده بین ایران و کشورهای اروپایی به وجود خواهد آمد؟
واقعیت این است که در شرایط کنونی ایران از یک بحران داخلی نفس گیر خارج شده است. ساده‌سازی و سیاست‌هایی که اتحادیه اروپا برای فشار بر ایران دنبال کرد، نتوانست به اهداف خود دست یابد. به همین دلیل، اتحادیه اروپا احتمالا در آینده فشار بیشتری بر ایران وارد خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که اتحادیه اروپا در آینده سطح دیپلماتیک خود با ایران را کاهش دهد و روابط بین آنها را به روابط سفارت کاهش دهد. از سوی دیگر اتحادیه اروپا در حوزه اقتصادی و سیاسی فشار بیشتری بر ایران وارد خواهد کرد. این در حالی است که اگر چنین اتفاقی رخ می داد، ایران از توان کافی برای مقابله با زیاده خواهی ها و فشارهای کشورهای اروپایی برخوردار بود. در چنین شرایطی حتی امکان خروج ایران از NPT نیز وجود خواهد داشت. در جریان حوادث اخیر ایران، اتحادیه اروپا موضعی خصمانه علیه جمهوری اسلامی اتخاذ کرد و نشان داد که اتحادیه اروپا تا حد زیادی تابع سیاست های آمریکاست. تحریم برخی شخصیت ها و نهادهای جمهوری اسلامی نوعی دخالت آشکار در امور داخلی جمهوری اسلامی است. اما ایران کشوری مستقل و تاثیرگذار در منطقه است و اتفاقاتی که در هفته های اخیر در ایران رخ داده با هوشیاری و هوشمندی مسئولان جمهوری اسلامی به پایان رسیده است.
متاسفانه مداخله رسانه های اتحادیه اروپا و مداخله آمریکا در سطح رئیس جمهور و وزیر امور خارجه و همچنین بیانیه هایی که برخی کشورهای اروپایی در حمایت از تظاهرکنندگان به حمله به اماکن دولتی منتشر کردند، نشان دهنده نوعی خصومت پنهان از سوی اتحاد اروپایی با جمهوری اسلامی است. به همین دلیل تحریم برخی از چهره ها و نهادهای مرتبط با جمهوری اسلامی و اظهارات اتحادیه اروپا علیه ایران نشان می دهد که اتحادیه اروپا تحت نفوذ لابی های صهیونیستی و آمریکایی است. سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در جریان مذاکرات هسته ای برای دستیابی به توافق با جمهوری اسلامی همکاری نکردند. این در حالی است که در برخی موارد اگر حمایت کشورهای اروپایی وجود داشت، احتمال توافق افزایش می یافت و طرفین می توانستند به توافق برسند. این اتفاقات در حالی رخ می دهد که اتحادیه اروپا به دلیل قطع گاز روسیه به اروپا مجبور است گاز ایران را به اتحادیه اروپا صادر کند. به همین دلیل کشورهای اروپایی باید در برخورد با جمهوری اسلامی عادلانه تر عمل کنند. در غیر این صورت ایران برگه های برنده ای در اختیار دارد تا در فرصت مناسب علیه آنها استفاده کند.
کاهش یا قطع رابطه ایران و اتحادیه اروپا چه تأثیری بر مذاکرات هسته ای در آینده می تواند داشته باشد؟
در شرایط کنونی مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1+4 به حالت تعلیق درآمده و اگر رفتار اتحادیه اروپا تغییر نکند، دیگر امیدی به ازسرگیری مذاکرات نخواهد بود. با این حال، اگر اتحادیه اروپا در رفتار قبلی خود تجدید نظر کند، ایران آماده از سرگیری مذاکرات است. در نتیجه مواضع اتحادیه اروپا خصمانه نسبت به ایران است و این مواضع خصمانه بر روند مذاکرات هسته ای نیز تاثیر خواهد داشت. تیم مذاکره کننده ایران تلاش کرد تا کشورهای غربی را متقاعد کند که فعالیت های هسته ای ایران در چارچوب قوانین بین المللی بوده و تردیدهای مطرح شده از سوی برخی کشورها در این زمینه صحت ندارد. ایران تا حد زیادی توانسته از عهده این وظیفه برآید و قبل از اتفاقات اخیر در ایران، سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس اعتماد بیشتری به ایران در زمینه فعالیت های هسته ای پیدا کردند. این در حالی است که شبهاتی که در این زمینه مطرح می شود بیشتر از جانب آمریکاست و این کشور است که با حمایت اسرائیل و برخی کشورهای عربی به این شبهه دامن می زند. به نظر می رسد برخی از شخصیت های تندرو در آمریکا با حمایت لابی های صهیونیستی تیم جو بایدن را برای به بن بست کشاندن مذاکرات تحریک و تشویق می کنند. این افراد و گروه ها به روش های مختلف بایدن را در آمریکا تحت فشار قرار داده اند. در نتیجه این فشارها، آمریکا که آماده برداشتن بخش مهمی از تحریم های اعمال شده علیه ایران بود، از سوی اعضای افراطی کنگره آمریکا تحت فشار قرار گرفت و به همین دلیل تیم بایدن نتوانست در این زمینه به تفاهم برسد. مذاکره با ایران طرف های خارجی ایران در مذاکرات باید متعهد باشند تا همگی به تعهدات خود پایبند باشند و در صورت عدم پایبندی، مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود. متأسفانه لابی صهیونیستی در این مذاکرات مداخله کرد و از همان ابتدا سعی کرد بر آن تأثیر بگذارد. اگرچه تیم رئیس جمهور آمریکا نگرش مثبتی نسبت به رژیم صهیونیستی ندارد، اما شاهدیم که ترویکای اروپایی تحت فشار آمریکا اظهارات متناقض و رفتار متناقض از خود نشان می دهد. تیم جو بایدن به این نتیجه رسیدند که خروج ترامپ از برجام جایگاه آمریکا را در عرصه بین‌المللی کاهش داده است و آمریکا باید اشتباهات گذشته خود را جبران کند. آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که چاره‌ای جز تعامل محترمانه با مردم ایران نخواهند داشت و باید در این زمینه رفتار ملایم‌تری از خود نشان دهند و این روش را در تجربیات خود اعمال کنند و جلوی روش‌های تهاجمی را بگیرند.
آیا در شرایط موجود، احیای برجام را امری سخت و دست نیافتنی باید دانست؟
واقعیت این است که موضوعاتی که جزء برجام و غیر مرتبط با متن برجام است، باعث شده تا مذاکرات به شکست انجامیده شود. با این حال جمهوری اسلامی ایران و تیم مذاکره کننده ایران در مذاکراتی که در ماه های اخیر در وین انجام شد، یک سری راه حل های مبتنی بر منافع ملی ارائه کردند. 4 سند حقوقی، مالی، اقتصادی و فنی توسط تیم مذاکره کننده ایرانی به گروه 1+4 در وین ارائه شد و ظاهراً هر 4 سند مورد قبول 3 کشور اروپایی قرار گرفت. سه کشور اروپایی به این نتیجه رسیده اند که از طریق تحریم ها نمی توانند ایران را مجبور به تسلیم کنند. از این رو تیم مذاکره کننده ایران با استراتژی هایی که انجام شد و برنامه ریزی دقیق و موفق توانست کشورهای اروپایی را متقاعد کند که برای ادامه همکاری و رسیدن به نقطه قابل اعتمادی بین ایران و کشورهای اروپایی باید تحریم ها برداشته شود. باید مکانیزم قانونی برای جلوگیری از رفتار غیرقانونی هر یک از طرفین در مذاکرات ایجاد شود. طرف های خارجی ایران در مذاکرات باید متعهد باشند تا همگی به تعهدات خود پایبند باشند و در صورت عدم پایبندی، مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود. متأسفانه لابی صهیونیستی در این مذاکرات مداخله کرد و از همان ابتدا سعی کرد بر آن تأثیر بگذارد. اگرچه تیم رئیس جمهور آمریکا نگرش مثبتی نسبت به رژیم صهیونیستی ندارد، اما شاهدیم که ترویکای اروپایی تحت فشار آمریکا اظهارات متناقض و رفتار متناقض از خود نشان می دهد. اما موضوعاتی در مذاکرات وجود دارد که باید توسط طرفین بررسی شود و ایران و آمریکا در حال حاضر در حال بررسی شرایط برای رسیدن به یک راه حل منطقی و صحیح هستند. در این زمینه اسرائیل و برخی کشورها تلاش می کنند مذاکرات را به بن بست بکشانند. به همین دلیل، اگر طرفین می خواهند مذاکرات پایان یابد، باید در برخی رویکردهای خود تجدید نظر کنند. این در حالی است که ایران نیز در این زمینه حسن نیت خود را نشان داده و تلاش می کند مذاکرات را به سرانجام برساند. البته این تلاش منوط به استقبال کشورها از دیدگاه ایران است. با این حال ایران در مذاکرات نگرانی هایی دارد که مهمترین آن رفع تحریم ها است. تحریم ها در سال های اخیر اقتصاد کشور را با چالش مواجه کرده است و به همین دلیل باید لغو شود تا ایران بتواند فعالیت خود را در بازارهای جهانی از سر بگیرد. در شرایط کنونی، بحران اوکراین برای کشورهای اروپایی مهم است. این در حالی است که کشورهای اروپایی به روسیه این امکان را می دهند که در آینده به این کشورها گاز نرساند. به همین دلیل شاید ایران بهترین گزینه برای جایگزینی روسیه باشد. در چنین شرایطی روس ها سعی می کنند روند مذاکرات را به تعویق بیندازند. این بیشتر محور مذاکرات روسیه با سه کشور اروپایی و به طور غیرمستقیم با آمریکاست. بنابراین به نظر می‌رسد روسیه از آمریکا ضمانت‌های کتبی می‌خواهد که از برجام خارج نمی‌شود که آمریکایی‌ها چنین تضمینی به آن نمی‌دهند.