امیدی که در «پیمان» نهادینه شد.

روز جدید : در فوریه سال گذشته در حالی که اخبار مثبتی مبنی بر از سرگیری مذاکرات برجام به گوش می رسید، رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد آمریکا، گفت: «بدون آزادی چهار زندانی آمریکایی از تهران، بعید است که آمریکا به نتیجه برسد. توافق با ایران برای احیای برجام.”

پیچ و خم های احیای برجام باعث شد این پروژه تا دیروز به تعویق بیفتد، زمانی که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران آمادگی خود را برای مبادله زندانیان اعلام کرد، آن هم در زمانی که خوش بینی به این توافق در بالاترین حد خود بود.

توافق و تبادل اسرا ضروری است

تبادل اسرای ایرانی و آمریکایی همواره از سوی طرف آمریکایی مطرح شده و با واکنش ایران مواجه شده است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز سه شنبه در پیامی در توئیتر، بازداشت سیامک نمازی و پدرش بکر نمازی را “غیر موجه” خواند و تاکید کرد که دولت بایدن متعهد است برای آزادی آنها و دیگر زندانیان آمریکایی تلاش کند.

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز مدعی شد که شهروندان آمریکایی در “بازداشت ناعادلانه” هستند و ایران از آنها به عنوان اهرم سیاسی استفاده می کند.

برخی از سناتورهای آمریکایی با انتشار پیام هایی در توئیتر خواستار آزادی سیامک نمازی و لغو ممنوعیت خروج پدرش از ایران شدند.

با این حال، حسین امیرعبدلاخیان، وزیر امور خارجه چندی پیش در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان با تاکید بر اینکه برای ایران مبادله اسرا یک موضوع کاملاً بشردوستانه است، آمریکا را مقصر تاخیر در این زمینه دانست و گفت: سال گذشته توافقی بر اساس آن صورت گرفت. جدا از مذاکرات وین، قرار بود اسرا مبادله شوند، اما متأسفانه در دقیقه 90 آمریکایی ها اعلام کردند که همه مسائل باید به صورت یک بسته در نظر گرفته شود، بنابراین تبادل صورت نگرفت. شايد آمريكايي ها علاقه مندند تبادل زنداني را در چارچوب مذاكرات وين در نظر بگيرند، اما ما معتقديم كه اين موضوع بشردوستانه است و مي تواند به عنوان يك اقدام اضطراري خارج از مذاكرات وين تلقي شود.

اگرچه مقامات سیاسی و دیپلماتیک دو کشور بارها بر جدایی توافق هسته ای از بحث تبادل زندانیان تاکید کرده اند، اما با توقف مذاکرات برجام عملا مبادله زندانیان مسکوت مانده است.

حال در روزی که همه سران دیپلماسی ایران به مجلس رفتند تا تصمیم سیاسی ایران مبنی بر موافقت ضمنی با از سرگیری برجام را برای نمایندگان توضیح دهند، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به برجام، بارها و بارها از مجاری مختلف آماده شده و به طرف آمریکایی اعلام کرده است که موضوع زندانیان را پیگیری کند.

ناصر خانانی با اعلام آمادگی ایران برای اجرای فوری توافق موجود، اعلام کرد: با اجرای این توافقنامه آماده آزادی و بازگشت سریع ایرانیان بی گناه زندانی در آمریکا که قربانی بی عدالتی شده اند هستیم. دستگاه قضایی این کشور به اتهام واهی نقض تحریم های ظالمانه و غیرقانونی آمریکا.» تا آغوش خانواده هایشان را داشته باشند.

کنعانی مثل همیشه با اعتراض و تمسخر آمریکایی گفت: جای تعجب است که طرف آمریکایی به جای اقدام و رفع موانع در این زمینه، فقط به نمایش تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران می پردازد.

روز گذشته محمود عباس زاده مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز تبادل اسرا را امری طبیعی دانست و گفت: معمولا همه کشورها تبادل اسرا می کنند. ایران و آمریکا دو کشوری هستند که همدیگر را اسیر دارند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه در حاشیه مذاکرات، نوعی مذاکره غیرمستقیم و میانجی‌گری با آمریکایی‌ها داشتیم و پیام‌هایی رد و بدل شد، تبادل زندانی بین ایران و آمریکا بعید نیست.

کدام زندانیان امیدوار به تبادل هستند؟

برخی منابع مدعی هستند که 4 زندانی آمریکایی در ایران هستند. سیامک نمازی و پدرش باقر نمازی که در سال 1395 دستگیر و به 10 سال زندان محکوم شدند. مراد طاهباز که به همراه هفت نفر دیگر در پرونده فعالان محیط زیست دستگیر و در نهایت به 10 سال حبس محکوم شد و سرانجام عماد ادوارد شرقی، تاجر 60 ساله ایرانی-آمریکایی که در سال 2021 دستگیر و دستگیر شد. همچنین به 10 سال زندان محکوم شده است.

در سال های اخیر افرادی مانند غلامرضا (روبین) شاهینی، کارن فهادری، شیائو وانگ (چینی مقیم آمریکا)، مایکل وایت، سعید عابدینی، امیر میرزایی حکمتی، جیسون رضائیان و نصرت الله در ایران دستگیر و زندانی شدند که پس از مدتی زمان مبادله یا به صورت یک طرفه آزاد می شوند.

اما تعداد زندانیان ایرانی در آمریکا بیشتر است: «سجاد شهیدیان» کوسه قرضی 35 ساله که به دلیل فرار از تحریم های ایران و انتقال پول به 23 ماه زندان آمریکایی محکوم شد.

فرد دیگر مهرداد انصاری، شهروند ایرانی 40 ساله است که در امارات زندگی می کرد و در سال 2014 توسط پلیس فدرال آمریکا در گرجستان دستگیر و به آمریکا تحویل داده شد. او متهم به خرید قطعات حساس نظامی برای ایران بود. سومین زندانی بهزاد پورکناد 68 ساله که در سال 2019 در آمریکا به 46 ماه حبس تعزیری محکوم شده بود، در آلمان بازداشت شد. پورقناد متهم به صادرات فیبر کربن به ایران است.

چهارمین زندانی، رضا اولنگیان، 61 ساله ایرانی-آمریکایی است که در سال 2012 در استونی دستگیر و به آمریکا تحویل داده شد. دادگاه او را به اتهام تلاش برای ارسال موشک به ایران به ۲۵ سال زندان محکوم کرد.

مهدی هاشمی، شهروند ایرانی-آمریکایی 49 ساله نیز به اتهام خرید غیرقانونی تجهیزات برای ایران در سال 2019 بازداشت شد.

از دیگر ایرانیان آمریکایی زندانی می توان به امین حسن زاده 46 ساله اشاره کرد که به اتهام سرقت اسرار فنی طبقه بندی شده برای ایران دستگیر شد.

محین مجتهدزاده نیز در سن ۷۶ سالگی به اتهام تامین قطعات توربین گاز به ایران در زندان های آمریکا به سر می برد.

احمدرضا محمدی، میلاد کلانتری، علیصدر هاشمی نژاد و بهرام کریمی نیز از جمله ایرانیان بازداشتی در آمریکا هستند که به اتهام جرایم پولی و همکاری بانکی با ایران در زندان به سر می برند.

یک مورد جالب در میان بازداشت شدگان منصور ارباب سیر، شهروند ایرانی-آمریکایی 67 ساله است که در سال 2013 به اتهام اقدام به ترور سفیر وقت عربستان در آمریکا به 25 سال زندان محکوم شد.

علاوه بر این پرونده ها، سه مدیر شرکت فناوری قاره سبز در ایران به نام های صدر عمادواعظ، پوران آزاد و حسنعلی مشیر فاطمی نیز به اتهام همکاری با کشورمان در زندان به سر می برند.

کدام زندانیان امیدوار هستند؟

آیا برجام اجازه تبادل همه زندانیان بین دو کشور را می دهد؟ دکتر علی بیگدلی، استاد علوم سیاسی و کارشناس روابط بین الملل، می گوید: «این افراد چه قوانین و تحریم هایی را دور زده اند؟» اگر در محدوده تحریم هایی باشد که به دلیل احیای برجام برداشته می شود، این احتمال وجود دارد که آزادی آنها، اما اگر جنایاتی مانند قدرت موشکی، نفوذ منطقه ای و مسائلی از این دست منجر به زندانی شدن برخی افراد شود، احتمال آزادی آنها حداقل در کوتاه مدت بسیار زیاد است. بعید.

روزهای آینده مشخص خواهد کرد که کدام یک از زندانیان با احیای ترتیبات خانوادگی به طور کامل متحد خواهند شد.