فائزه صدر: طرح حذف ارز از 4200 تومان و آزادسازی قیمت کالاهایی که قبلا با ارز ترجیحی وارد می شد، منجر به افزایش قیمت کالاهای اساسی و در نتیجه افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات شده است. گران قیمت بالا برای مقابله با این وضعیت ابتدا دولت میزان یارانه را افزایش داد، سپس همزمان با گرانی که امنیت غذایی خانواده ها را تهدید می کرد، طرح کالابرگ مطرح شد و طرح بازگشت به کوپن مطرح شد. مجلس دولت را موظف کرد اجرای این طرح را برای پرکردن خلأ دسترسی مردم به کالاهای اساسی در دستور کار قرار دهد. دولت تاکنون مانند دولت های گذشته به شهروندان یارانه پرداخت می کرد اما در روزهای اخیر زمزمه هایی مبنی بر اجرای طرح کالابرگ شنیده می شود. این طرح قرار است از ماه آینده به صورت آزمایشی در استان هرمزگان اجرا شود و در صورت موفقیت در سراسر کشور اجرا شود. مزیت این طرح این است که حداقل کالا با هزینه کم به دست نیازمندان می رسد. کالابرگ یا کوپن الکترونیکی شامل 10 کالای اصلی و اساسی مانند مرغ، برنج، پاستا، روغن و محصولات لبنی است. ستاره صبح در گفت و گو با مرتضی اکبریان، کارشناس اقتصادی به بررسی این موضوع پرداخته است که در ادامه می خوانید:
در خصوص اجرای آزمایشی پروژه کالابرگ، نظر شما در مورد ماهیت کلی این برنامه چیست و پیش بینی شما از روند اجرای پروژه چیست؟
هر طرح و برنامه ای که به تامین معیشت مردم و کاهش بار مشکلات اقتصادی بر دوش خانواده ها کمک کند مبارک است. اما از نظر تاثیر اجرای این طرح بر معیشت، صندوق مسکن کوتاه مدت خواهد بود.
او این تجربه را در کشور داشت. این طرح قبلاً با نام کوپن اجرا می شد و برای مدت کوتاهی قابل اجرا بود. اما با توجه به سودجویی و تغییراتی که در اقتصاد ایجاد شد، کم کم به یک طرح شکست خورده تبدیل شد.
این طرح دقیقاً مشابه طرح کوپن قدیمی است، تنها تفاوت قابل توجه شاید الکترونیکی شدن ورق های کاغذ باشد. می توان گفت طرحی که چهار دهه پیش اجرا و آزمایش شد، امروز برای اجرا به روز شده است.
اکنون 10 قلم کالای اساسی در این طرح عرضه می شود. در آن زمان، مانند امروز، کوپن ها برای دریافت حداقل 10 کالای اصلی از جمله شکر، روغن نباتی، برنج، پودر لباسشویی، صابون، پنیر، کره، مرغ، تخم مرغ و گوشت قرمز طراحی شده بودند.
برای بهبود و افزایش ظرفیت این پروژه چه پیشنهادی دارید؟
نقطه ضعف این طرح ابهام در سطح شناسایی پردرآمد و کم درآمد است. مشکلاتی که در پرداخت یارانه ها وجود داشت در این طرح نیز جاری است.
پردرآمدها همچنان یارانه دریافت می کنند و برخی از افراد نیازمند جزو یارانه های دریافتی نیستند. در این زمینه ابهامات زیادی وجود دارد. تا زمانی که از نظر اطلاعات و آمار به روز نباشیم و سطح درآمدها با یک مدل صحیح و علمی سنجیده نشود، به آنچه می خواهیم نمی رسیم.
بسیاری از افرادی که یارانه می گیرند در مقایسه با اقشار پایین جامعه از سطح رفاه خوبی برخوردار هستند. یارانه گرفتن برای خیلی ها حق نیست اما این کمک ماهیانه را از دولت می خواهند.
روش شناسایی و تقسیم خانوار از ابتدا صحیح نیست. 12 سال از پرداخت یارانه ها می گذرد، هنوز سبک صحیح شناسایی تعریف نشده و این قسمت از ماجرا به کلی نادیده گرفته شده است.
آیا با آمار و اطلاعات غلط می توان نتیجه درستی گرفت؟! از کاری که هنوز مبنای زیرساختی آن درست نیست نمی توان نتیجه قانع کننده ای داشت.
تبدیل یارانه نقدی به کالا کاری است که باید اجرا می شد اما نباید روی این طرح بایستیم و اجرای آن را دستاورد بدانیم زیرا همانطور که اشاره کردم این طرح و طرح های مشابه مانند مسکن عمل می کند.
امروز خریدن ده کالا به قیمت یک سال قبل نه دردی از مردم دوا می کند و نه ادعایی دارد. پس دولت باید پس از اجرای این طرح به فکر برنامه اقتصادی و معیشتی باشد.
تعریف شما از برنامه های اساسی اقتصادی و معیشتی چیست؟ به عنوان یک کارشناس، اگر در تیم اقتصادی دولت بودید، پیشنهاد می کردید روی چه حوزه ای تمرکز کنیم؟
به عنوان یک کارشناس اقتصادی پیشنهاد من حمایت از تولید است. هرکسی که رشته اقتصاد دارد و کشور را دوست دارد باید در زمینه تولید مشاوره دهد، کار کند و پیشنهاد و راهکار بدهد.
نه تنها دولت، بلکه همه قوا و همه ارکان کشور باید به این بخش توجه کنند. هیچ اقتصادی بدون تولید نمی تواند پویا باشد.
اگر واقعیت ها را در نظر بگیریم، تحریم همچنان پابرجاست و به هر دلیلی در مذاکرات به نتیجه ای برای احیای برجام نرسیدیم. راه برون رفت از بن بست تولید است.
از منظر کارشناسی باید بگویم اقتصاد ایران دو نیاز اساسی برای رهایی از مشکلات دارد. اول تولید و دوم مبارزه با فساد. در صورت تحقق این دو هدف، می توان یک گشایش ارائه کرد و به یک راه حل آزمایش شده یا روش خلاقانه دست یافت.
حمایت از تولید و خشکاندن ریشه فساد منجر به بهبود شرایط اقتصادی می شود. اما بدون تولید و در شرایطی که رانت و فساد وجود دارد، دلالان میدان دارند. در چنین شرایطی نمی توان چشم انداز روشنی برای اقتصاد کشور متصور شد.