فیلم منتشر شده از خروج جسد اورهان عسگراف از فرودگاه مهرآباد تهران نمونه بارز رفتار تهران و باکو با یکدیگر است. گارد تشریفاتی دژبان ارتش ایران با افتخارات کامل نظامی، پیکر کارمند فقید سفارت جمهوری آذربایجان را روی فرش قرمز تشییع کرد و به سمت هواپیمایی که وی را به باکو می برد تشییع کرد.
در انتهای راهرو، نیروهای ظاهراً اعضای اطلاعات خارجی آذربایجان موسوم به یاراسا، با لباس و نقاب سیاه، تابوت را زیر تابوت نگه می‌دارند و طرف آذربایجانی دژبان‌های جوان ارتش ایران را از زیر تابوت هل می‌دهد. یک نگرش خصمانه نمایشی از شور و شوق آذربایجان برای دفاع مسالمت آمیز تهران.
رسانه های آذربایجانی با پخش این فیلم نوشتند: ما به طرف ایرانی اجازه انتقال پیکر شهیدمان را ندادیم! از سوی دیگر این فیلم در فضای مجازی خشم ایرانیان را برانگیخته است.
آشتی تهران و دشمنی باکو
از صبح روز جمعه 7 بهمن ماه که مردی 52 ساله با کلاشینکف به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران حمله کرد، ایران در بالاترین سطح تمام تلاش خود را برای جلب رضایت باکو به کار گرفته است. ضارب بلافاصله دستگیر و اعترافات وی درباره انگیزه این حمله و ماهیت شخصی وی منتشر شد. خود امیر عبدالخیان نه معاونش و نه هیچ یک از روسای وزارتخانه، بلکه خود وزیر همان روز به ملاقات مجروحان سفارت آذربایجان در تهران رفتند.
ابراهیم رئیسی در گفتگوی تلفنی با علیاف ابراز تاسف و دلجویی کرد. نشست خبری مشترک امیر عبداللهیان و سفیر باکو در تهران برگزار شد و ایران بر انگیزه شخصی این حمله تاکید و تاکید کرد که از این حادثه عمیقا متاسف است. اما دو طرف نباید اجازه دهند این حادثه بر روابط دو کشور تأثیر بگذارد.
برعکس، در تمام این روند، باکو تمام تلاش خود را کرده است تا این حادثه بر روابط دو کشور تأثیر بگذارد! او از ابتدا بر حمله تروریستی به سفارتش در تهران تاکید کرد. سفارت خود را در تهران تعطیل کرد. او به شهروندانش هشدار داد که به ایران سفر نکنند.
او حتی دو روز پیش اعلام کرد که نیروهای امنیتی کشور عملیات گسترده ای را علیه یک شبکه جاسوسی ایران انجام داده و تاکنون هفت نفر را دستگیر کرده اند. وزارت کشور آذربایجان تاکید کرد که این عملیات گسترده در باکو و سایر شهرهای این کشور ادامه دارد. البته این اقدام تازگی ندارد; ایران و آذربایجان هر از گاهی اعلام می کنند که گروه های تروریستی و جاسوسی را علیه یکدیگر کشف کرده اند. پس از حادثه تروریستی شاهچراغ، ایران از ناپدید شدن یک شهروند آذربایجانی خبر داد و باکو نیز از دستگیری یک شبکه جاسوسی ایرانی خبر داد.
تلاش برای تدارک یک اجماع جهانی جدید علیه ایران
وزارت امور خارجه این کشور در تازه ترین اقدام روز گذشته خود اعلام کرد که از تهران به مجامع بین المللی شکایت کرده است.
این وزارتخانه روز گذشته در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در تاریخ 7 دی ماه، اسنادی حاوی درخواست‌هایی مبنی بر محکومیت بین‌المللی حمله تروریستی به سفارت جمهوری آذربایجان در جمهوری اسلامی ایران، شناسایی سریع و مجازات سازمان‌دهندگان و عاملان این حمله ارسال شد. این تروریسم.” این قانون و همچنین اجرای تعهدات ناشی از کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک، برای تصویب به سازمان ها و بسترهای بین المللی ذیربط ارائه شد.
وزارت امور خارجه آذربایجان همچنین در بیانیه خود ایران را به تلاش برای جلوگیری از افشای گسترده این حمله تروریستی به گفته باکو در سطح بین المللی متهم کرده است.
در همان روز حادثه، باکو تهران را به “بی توجهی طولانی مدت” به درخواست دولت آذربایجان برای تقویت امنیت سفارت خود در تهران متهم کرد. خلف خلف اف معاون وزیر امور خارجه آذربایجان نیز اعلام کرد که علیرغم تلاش ایران برای انحراف اذهان عمومی، اسناد و مدارک کافی مبنی بر تروریستی بودن این حادثه در اختیار داریم. یکی از ادعاهای این کشور در باکو این است که ضارب پس از درگیری با نیروهای امنیتی سفارت جمهوری آذربایجان برای گرفتن کوکتل مولوتف به خودروی خود بازگشته و سفارت را به آتش کشیده است، اما خبری نبوده است. اخبار پلیس ایران در آن زمان.
تعدادی از تحلیلگران به فاصله 400 کیلومتری پایتخت ایران تا مرز آذربایجان اشاره می کنند و آن را فاصله ای قابل دسترس برای پهپادهای اسرائیلی می دانند که می توانند از خاک آذربایجان بلند شوند!
علاوه بر این ادعاها، تاکنون هیچ مدرک قطعی مبنی بر تروریستی بودن حمله مذکور ارائه نشده است. با این حال، باکو مصمم است یک اجماع جهانی جدید علیه تهران ایجاد کند.
از سفیر انگلیس در تهران تا وزارت امور خارجه آمریکا و چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه این حمله را محکوم کردند و برخی صراحتا گفتند که در این موضوع با علی اف هستند. حتی ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز در تلگرام خود این تسلیت را تسلیت گفت و نوشت که از جمهوری آذربایجان حمایت می کند.
حمایت مسکو از باکو در حالی صورت می گیرد که صدها روس معترض به سرنگونی هواپیمای روسیه توسط ترکیه بر فراز سوریه، شیشه های سفارت ترکیه در مسکو را شکستند و بیرون سفارت را آتش زدند، اما روابط دو کشور را قطع نکردند. موارد زیادی از حمله به سفارتخانه ها و کنسولگری ها به دلایل مختلف در کشورها وجود دارد. از آتش زدن کنسولگری ایران در بصره تا شکستن شیشه های سفارت ترکیه در روسیه؛ اما طرفین عمدتاً سعی می کنند پیامدهای این حوادث را به سطح روابط بین خود نرسانند. مگر اینکه مثل علیاف منتظر عذرخواهی باشند!
اسرائیل و وسوسه های اطراف قفقاز
سه ماه پیش، زمانی که برنامه های علی اف برای تغییرات ژئوپلیتیکی در مرز ایران، حذف ایران از مسیر تجاری قفقاز و کریدور زنگزور، این سوال را مطرح کرد که «کار تهران-باکو به کجا خواهد رفت؟» هیچکس فکرش را نمی کرد که چند ماه بعد. بعداً یک ایرانی به بهانه اینکه آذربایجان زنش را به او نمی دهد با کلاشینکف به سفارت آذربایجان حمله می کند و اینگونه با علی اف دست می دهد!
انفعال دیپلماتیک ایران در مسئله قره باغ، نادیده گرفتن نقش فعال ترکیه و روسیه و آرزوی آرزو در مورد الحاق قره باغ کوهستانی به سرزمین اسلامی در صورت پیروزی آذربایجان، در شرایط جولان دادن تل آویو. به باکو، اشتباهی بود که عواقب آن یکی یکی نمایان می شود.
در این میان، تحلیلگران بیشتر بر علت برخورد خشن باکو با مذاکرات صلح یکجانبه تهران تمرکز کرده و در پاسخ به «اسرائیل» و رابطه قوی آن با دولت در باکو اشاره می کنند. برخی از آنها به فاصله 400 کیلومتری پایتخت ایران تا مرز آذربایجان اشاره می کنند و آن را فاصله ای قابل دسترس برای پهپادهای اسرائیلی می دانند که می توانند از خاک آذربایجان بلند شوند!
ضمن اینکه آذربایجان نیز سخاوتمندانه خاک خود را در اختیار اسرائیل قرار داده است و همجواری نظامی-امنی دو کشور یکی از واقعیت های آشکار امروز در منطقه است که تهدیدی جدی علیه ایران تلقی می شود. از سوی دیگر، با مواضع و سیاست‌هایی که از باکو دیده می‌شود، به نظر نمی‌رسد اقدامات آشتی‌جویانه تهران، آذربایجان را مجبور به انطباق با ایران کند.
به انگیزه های باکو باید برنامه های آن برای قفقاز را نیز اضافه کرد که منافع ایران را تهدید می کند و با تهران مخالفت می کند. اکنون علیاف با کمک هایی که دریافت کرده، قصد دارد تهران را متهم و محکوم کند تا بتواند از بی نظمی احتمالی آن مبرا شود.
روزنامه «توسعه ایران» در شماره ششم مهر 1400 خود در گزارشی با عنوان «جنگ و تفکر خام گران قیمت» به این موضوع پرداخته است که اگرچه ایران در جنگ قره باغ حامی سرسخت باکو بود، اما «طرف ناخوشایند آذربایجان پیروز شد. در قره باغ خود را به ایران نشان داد. خواهد داد’ و اکنون به نظر می رسد که طرف بد ظاهر می شود!
انفعال دیپلماتیک ایران در مسئله قره باغ، نادیده گرفتن نقش فعال ترکیه و روسیه و آرزوی آرزو در مورد الحاق قره باغ کوهستانی به سرزمین اسلامی در صورت پیروزی آذربایجان، در شرایط جولان دادن تل آویو. به باکو، اشتباهی بود که عواقب آن یکی یکی نمایان می شود.