ندا جعفری مهمترین سند مالی دولت سال آینده در مجلس ارائه می شود اما به دلیل «بدعت» عجیبی که در دوران پس از انقلاب بی سابقه است، «سند بالا» وجود ندارد. برنامه ششم توسعه تکمیل شد و دولت آن را تمدید کرد تا برنامه هفتم توسعه را تدوین و به مجلس ارائه کند. پیش از این رئیس مجلس گفته بود که «اگر برنامه هفتم در مجلس مطرح نشود، در بودجه تجدیدنظر نمی شود». محمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، اواخر آبان ماه در گفت و گو با یکی از رسانه ها با تاکید بر اینکه بررسی بودجه سال 1402 مقدم بر برنامه هفتم توسعه است، اظهار داشت: اگر هر دو نکته (برنامه هفتم و بودجه 1402) با هم به مجلس می رسد، ابتدا لایحه بودجه بررسی می شود، سپس برنامه هفتم و در صورت عدم تصویب برنامه هفتم قبل از قانون بودجه، برنامه ششم برای یک سال دیگر تمدید می شود، زیرا رسیدگی به برنامه هفتم. برنامه ریزی ممکن است شش ماه طول بکشد و زمان بر است و در نتیجه اجرای قانون برنامه هفتم تا سال آینده به تعویق می افتد. همین اظهارات بود که مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه را بر آن داشت تا موضع خود را تغییر دهد و وزیر آبان نیز اعلام کند که «هم لایحه بودجه و هم برنامه توسعه با توجه به اینکه بررسی ها در دولت بررسی می شود. در مجمع خیلی طول کشید، سیاست ها به تعویق افتاد.» اعلام شد، اما همزمان هر دو را جلو بردیم. زمان اجرای برنامه هفتم توسعه سال آینده است اما برنامه این دوره باید همزمان با بودجه 1402 تقدیم مجلس شود که بر اساس آن برنامه و سازمان بودجه تنها 25 روز فرصت دارند تا تنظیم و به مجلس ارائه کند. آیا بودجه سال آینده بر اساس برنامه هفتم توسعه است یا خیر؟ هنوز مشخص نیست. برنامه هفتم چهارمین بخش زمانی سند چشم انداز 20 ساله کشور است. در واقع سند بالادستی برنامه هفتم، سند چشم انداز 20 ساله خواهد بود که افق آن 1404 است و برنامه هفتم برای تحقق اهداف آن تهیه و تدوین شده است. بخشنامه دولت پنجشنبه هفته گذشته ابلاغ شد که در آن رئیس جمهور به تشکیلات برنامه و بودجه پرداخت و سیاست ها و چارچوب کلی برنامه هفتم توسعه را مشخص کرد.
این بخشنامه به سه موضوع کلیدی پیش روی ایران در برنامه هفتم توسعه اشاره می کند:
قسمت اول چالش هاست که طبق بخشنامه بحث صندوق های بازنشستگی است که نیاز به حل فوری دارد. دومین موضوع کلیدی سازندگان پلت فرم است، این بخش موضوعاتی مانند فضای کسب و کار را مطرح می کند و بخش سوم درایورها است که موضوعاتی مانند انرژی و حمل و نقل و موارد دیگر را مورد بحث قرار می دهد.
آخرین سال اجرای برنامه ششم 1400 بود
طبق قانون، سال 1400 آخرین سال اجرای برنامه ششم بود و دولت موظف بود تا پایان خرداد 1400 برنامه هفتم را به مجلس بفرستد، اما دولت دوازدهم اعلام کرد با توجه به روند تفویض اختیار به مجلس شورای اسلامی. اجرایی نتوانست برنامه هفتم را به مجلس بفرستد، این دومین سالی است که برنامه هفتم پشت درهای مجلس می ماند.
آلبرت باگوزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه در واکنش به تعلل دولت در ارائه برنامه هفتم توسعه به مجلس به «اعتماد» گفت: تدوین سیاست های برنامه هفتم توسعه نیازمند زمان است و نمی توان این برنامه را در یک بازه زمانی به اتمام رساند. دو شش ماه نوشت و به مجلس فرستاد. ارائه این برنامه باید توسط سازمان برنامه و بودجه انجام شود و اگر می بینیم تا امروز نتوانسته اند این برنامه را تهیه کنند به دلیل کوتاهی سازمان برنامه و بودجه است و به نظر می رسد افرادی که در سازمان برنامه و بودجه در این زمینه زیاده روی کرده اند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه کشور نمی تواند ارائه برنامه هفتم را به تعویق بیندازد، افزود: سوال اصلی این است که آیا امروز به اهداف برنامه ششم رسیده ایم یا چقدر به برنامه های ارائه شده اهمیت داده شده است و امروز باید منتظر ماند. برای 7- برنامه من برای بودجه سال آینده
برنامه های توسعه باید با عبارات قابل پیش بینی نوشته شود
وی ادامه داد: یک پنجم برنامه توسعه بودجه است، برنامه توسعه کشور نیازمند اهداف مشخصی است و باید به صورت قابل پیش بینی نوشته و اجرا شود و کشوری در تحریم و با مشکلاتی مانند اختلاس و احتکار و … مواجه باشد. قطعا نمی توان برنامه توسعه نوشت و به اهداف تعیین شده در آن برنامه ها دست یافت.
بوغوزیان با بیان اینکه هیچ کدام از دولت ها برنامه های عمرانی را پیش چشم مردم قرار نداده اند، تصریح کرد: همیشه اینطور بوده است که در این برنامه ها یک سری چیزها را کنار هم می گذارند و بعد از 5 سال هر چیزی که به نفع دولت ها و همه چیز است را اعلام می کنند. زیان آنها نادیده گرفته می‌شود، زیرا هیچ‌کس نباید این موارد را بررسی کند یا به آنها تذکر دهد، ما شاهد بوده‌ایم که در این سال‌ها نه اتاق حسابرسی و نه بانک مرکزی هیچ نظارتی در این زمینه نداشته‌اند.
دلیل عدم دستیابی به اهداف تعیین شده در برنامه ها باید اعلام شود
وی همچنین در پاسخ به این سوال که چه تعداد از برنامه های عمرانی در کشور فعال و موفق است، گفت: نمی توان به طور دقیق اعلام کرد اما این موضوع باید از سوی مجلس و نمایندگان مردم پیگیری شود تا از دولت بخواهند تعیین تکلیف کنند. دلیل نرسیدن به اهداف، توانستند برنامه ها را ترسیم کنند و دلایل کاستی ها را بیان کنند، اما متأسفانه تا زمانی که نمایندگان در حوزه انتخابیه خود مشغول هستند، دولت پاسخگو نخواهد بود.
بوگوزیان خاطرنشان کرد: معمولاً برنامه‌های توسعه کشور بدون حضور کارشناسان اقتصادی و برگزاری همایش‌های مربوطه پشت درهای بسته نوشته می‌شود که در نهایت طرح‌های ایده‌آلی ایجاد می‌کند، اما در نهایت هیچ‌کس ارائه‌کنندگان برنامه برای غیرنظامیان را زیر سوال نمی‌برد. اجرای این طرح ها
چرا نظارتی بر اجرای برنامه ها در کشور وجود ندارد؟
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال که چرا نظارتی بر اجرای برنامه ها در کشور وجود ندارد، گفت: چون اراده وجود ندارد و ضعف مجلس و اتاق حسابرسی فرصت دور شدن از اقتصاد جهانی را می دهد. . و تحریم ها و… دولت ها را از دستیابی به اهداف برنامه های توسعه منحرف می کند. این کارشناس اقتصادی همچنین افزود: باید برای نگارش برنامه های توسعه کاستی های گذشته را در نظر گرفت تا این نواقص تکرار نشود و پیش بینی های آتی در آن دیده شود وگرنه نوشتن یک برنامه ایده آل صحیح نیست. که شامل بحث تحریم نمی شود، نوشتن این طرح ها اشتباه نیست، زیرا لزومی ندارد با واقعیت مطابقت داشته باشند یا به تحقق نزدیک شوند.
برنامه های توسعه شامل همه عناصر است
بوغوزیان افزود: در برنامه های توسعه، اهداف دولت همراه با برنامه های بخش خصوصی (سرمایه گذاران خارجی و داخلی) و رشد اقتصادی در نظر گرفته می شود که همه حوزه ها از اجتماعی و فرهنگی گرفته تا اقتصادی و سیاسی را با هم در نظر گرفته است.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بودجه های سالانه را بر اساس اهداف اعلام شده در این برنامه ها تنظیم می کنیم، گفت: کشورهای در حال توسعه مانند عراق، افغانستان و ترکیه برنامه های توسعه ای دارند و کشورهای زیادی هستند که همچنان به درآمدهای نفتی وابسته هستند و انتظار می رود دولت ها باید در کشورهای دارای برنامه توسعه رونق ایجاد کند، البته برخی دیگر از کشورها مانند امارات برای رسیدن به اهداف خود برنامه های توسعه افقی را سازماندهی می کنند. البته در گذشته کشورهایی مثل مالزی و کره جنوبی هم برنامه های توسعه ای داشتند اما امروز هدفشان رشد اقتصادی است و فکر می کنند دیگر نیازی به برنامه توسعه ندارند و به توسعه رسیده اند.