از مجموع مساحت 23 هزار و 27 هکتاری چهار تالاب بین‌المللی آلماگل، آجی‌گل، آلاگل و گمیشان در گلستان، تنها 200 هکتار آن دارای آب است که نگرانی جدی برای سرزمین هیرکان است.
استان گلستان از گذشته های دور در ذهن ایرانیان به عنوان استانی سرسبز با جنگل های سر به فلک کشیده هیرکان و تالاب های پر آب و هزاران گونه مختلف آبزی و پرنده شناخته می شد.
کاهش بارندگی و تغییرات اقلیمی و عدم تخصیص حق آبه قانونی و بیولوژیکی به تالاب ها در کمتر از 10 سال باعث کاهش وسعت تالاب های این استان به ویژه تالاب های بین المللی سه گانه آلما گل، آجی گل و آلاگل در گنبدکاووس شده است. و تالاب بین المللی گامیشان در غرب این استان روز به روز کاهش می یابد تا اینکه طبق آخرین اظهارات متولیان، آلاگل با 2500 هکتار، تالاب آجی گل با 320 هکتار به طور کامل خشک شده و کمتر از 150 هکتار مساحت کل تالاب گمیشان 20000 هکتار و از 207 هکتار آلماگل حدود 50 هکتار آن دارای آب است.
خشک شدن بیش از 99 درصد تالاب های بین المللی گلستان در حالی رخ می دهد که سال هاست این موضوع به عنوان یک موضوع مهم مطرح می شود اما تاکنون هیچ اقدام موثری برای کنترل بیابانی شدن این زیستگاه ها یا احیای آنها انجام نشده است.
تبدیل تالاب ها به مناطق بیابانی و زیر کشت در حالی ادامه دارد که از دیدگاه کارشناسان حوزه زیستگاه های طبیعی، تالاب ها در راس ارزیابی اکوسیستم های طبیعی قرار دارند و بر اساس ارزیابی های مالی بهترین زیستگاه روی زمین متعلق است. به تالاب ها
بر اساس محاسبات، ارزش اکولوژیکی تالاب ها حدود 10 برابر جنگل ها و 200 برابر بیشتر از زمین های کشاورزی است، زیرا به دلیل تنوع زیستی بالا، نقش مهمی در کاهش گرمای زمین دارند. به عبارت دیگر، این توده های آبی معمولاً دی اکسید کربن گیاهان را جذب کرده و به مواد آلی تبدیل می کنند که منجر به کاهش گرمایش زمین می شود و همچنین می توانند شرایط آب و هوایی یک منطقه را متعادل کرده و آب و هوای خاصی ایجاد کنند. ارزش زیستگاه یک منطقه را افزایش می دهد.
گوش نمی شنود
یکی از کارشناسان زیست بوم در این خصوص گفت: اکوسیستم های تالاب یکی از مهمترین محیط های طبیعی برای پیشگیری از گرد و غبار، تولید محصولات ماهی، حفظ سطح آب در مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی به ویژه سیل در راستای تثبیت سواحل، تصفیه آب، ایجاد مناظر زیبای طبیعی و بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی جایگاه ارزشمندی را به خود اختصاص داده است.
تالاب ها یکی از مهمترین محیط های طبیعی برای تعادل دما و جلوگیری از گرد و غبار است.سید محمد کلنگی افزود: در سال های اخیر اقدامات خوبی انجام شده است که از جمله آنها می توان به آموزش فواید و نقش تالاب ها و لزوم حفاظت از آنها به محلی اشاره کرد. جوامع مردمی، دانش آموزان و معلمان، کشاورزان، دامداران و شکارچیان و ماهیگیران تدارک دیده شده و دوره های مهارتی برای توانمندسازی ساکنان اطراف برنامه ریزی شده است، اما هیچ اقدامی برای تامین آب صورت نگرفته است.
وی افزود: سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس تکلیف قانونی قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور، اقدام و نتایج مطالعات وزارت نیرو در زمینه تامین نیاز آبی اکولوژیکی پهنه‌های تالاب را اعلام کرده است، اما به نظر می‌رسد. که طرف مقابل گوش نکرد اینها تلاش نیست.
کلنگی ادامه داد: در برخی از فصول و سال ها اقدامات محلی کوتاه مدت و متناوب انجام می شود که پاسخگوی نیازهای اکولوژیکی تالاب ها نبوده و از اثرات مخرب طولانی مدت در آنها جلوگیری می کند. در صورت تداوم این بی توجهی ها شاهد افزایش شوری آب در تالاب ها، کاهش ظرفیت زیستگاهی، کاهش شدید توانایی تالاب ها در تامین معیشت جوامع بهره بردار و محلی و خشک شدن تالاب خواهیم بود.
پمپاژ آب به تالاب گمیشان
فرماندار گمیشان همچنین گفت: تالاب بین المللی گامیشان به عنوان یکی از مهم ترین اکوسیستم های تالابی جنوب دریای خزر و زیستگاه منحصر به فرد بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری در سال های اخیر با خطرات مختلفی مواجه بوده است.
امید ساقلی ادامه داد: ورود انواع آلاینده ها و گونه های مهاجم، تغییرات اقلیمی، خروج از دریای خزر و تخریب گسترده تاثیرات منفی بر روی جوامع گیاهی و جانوری وابسته به تالاب گمیشان گذاشته است و در این شرایط زمانی که در در تالاب احتمال انقراض گونه های مختلف وجود دارد، شکار پرندگان مهاجر نیز تأثیری عمیق و غیرقابل برگشت بر جمعیت این گونه های ارزشمند دارد.
وی ادامه داد: بر اساس برآوردهای اخیر حداکثر 100 تا 150 هکتار از تالاب بین المللی گامیشان در محدوده کانال آبیاری میگو دارای آب است.
ساکلی افزود: این تالاب حدود 20 هزار هکتار وسعت دارد و بیشتر سطح آب آن خشک شده و به بیابانی بایر تبدیل شده است. پس از سفر رئیس جمهور به گلستان، 16 اقدام مداخله ای برای تالاب گمیشان آغاز و اقدامات اجرایی آن آغاز شده است.
فرماندار گامیشان گفت: در راستای اصلاح حریم آبی تالاب مقرر شد ایستگاه پمپاژ آب از دریای خزر به تالاب گامیشان در شمال این زیستگاه ارزشمند احداث و آیین علف های هرز انجام شود. این طرح در دهه فجر آغاز می شود.
آجی گل و جلبک دریایی کاملاً خشک شدند
رئیس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس در گفتگو با خبرنگاران گفت: دو تالاب بین المللی آجی گل و آلاگل این شهرستان به دلیل بارندگی کم در سال آبی گذشته و جدید و توزیع نشدن حق آنها توسط این شهرستان کاملاً خشک است. رودخانه اترک و سد شیرین دره بلند شدند.
احمد احمدی افزود: در حال حاضر تالاب بین المللی آلماگل این شهرستان تنها حدود 50 هکتار آب دارد که در صورت تداوم بارندگی های خفیف در روزهای آینده خشک می شود. امسال در سه جلسه کمیته مدیریت بحران در گنبدکاووس به اهمیت تالاب ها و لزوم لایروبی مجاری آب و اعطای حقوق این مناطق آبی پرداخته شد اما خبری از حق و حقوق نبود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس مهمترین عوامل طبیعی برای شکل گیری وضعیت فعلی تالاب گنبدکاووس را کاهش نزولات جوی دانست و افزود: احداث سد در بالادست اجازه نمی دهد آب به اترک سرازیر شود. رودخانه و برداشت غیرمجاز آب توسط کشاورزان و تولیدکنندگان آبزی پروری و عدم تخصیص حقوق از جمله عواملی است که مردم در خشکسالی این تالاب ها کارآمد محسوب می شوند.
250 میلیارد ریال برای حفاظت از تالاب ها اختصاص یافت
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان پیشتر در جمع خبرنگاران گفته بود: در حوزه تالاب ها احیا و احیای تالاب گمیشان در دستور کار قرار دارد که هشت مورد آن اولویت اول و هشت مورد دیگر اولویت دوم را دارند.
محمدرضا کنعانی افزود: اولین گام از هشت اولویت اول، احداث ایستگاه پمپاژ برای آوردن سه متر مکعب آب در ثانیه از سایت میگوی گمیشان به این تالاب است که برای آن اعتبار و تجهیزات تامین و تجهیزات وارد می شود. استان تا ماه فوریه 250 میلیارد ریال در سفر رئیس جمهور به احیای تالاب های استان گلستان به تصویب رسید که 50 میلیارد ریال آن در سال گذشته و 20 میلیارد ریال امسال اختصاص یافت و بخشی از لایروبی تالاب آلاگل و پروژه پمپاژ تالاب گمیشان انجام شد.
شروع خشکسالی و کاهش بارندگی آثار و پیامدهای بسیاری را در نقاط مختلف گلستان بر جای گذاشته یا خواهد گذاشت که یکی از مهمترین آنها خشک شدن تالاب ها و ایجاد و تشکیل کانون های ریزگرد در تالاب های گلستان است. این حادثه توزی شمالی عواقب ناخوشایندی برای گلستان خواهد داشت.
کارشناسان بر این باورند که رهاسازی آب از سدهای احداث شده بر روی رودخانه اترک و رعایت تقسیم حقوق در هنگام وقوع سیل، علاوه بر افزایش آگاهی مردم برای جلوگیری از جمع آوری و تخریب این ذخایر زیست محیطی، از مهم ترین راهکارهای مقابله با آن است. بحران حاکم بر تالاب گلستان باید شکل اجرایی و عملیاتی داشته باشد وگرنه گفتار درمانی راه حل نیست.
اگرچه انتظار می رود اقداماتی مانند پمپاژ آب به تالاب گمیشان در روزهای آینده اجرایی شود، اما برخی کارشناسان معتقدند این اقدامات ممکن است نوشدارویی پس از مرگ سهراب باشد.