تجربه جلسات قبلی نشان داده است که پرونده های کلیدی تحقیقاتی معمولاً به جز زمان و هزینه بی نتیجه هستند. ناتمام ماندن پرونده های تحقیقی در مجلس دلایل مختلفی دارد، از جمله فشارها و گاه لابی های بدنه تحت رسیدگی، توقف برخی پرونده ها در دست هیئت رئیسه یا قوه قضاییه، ناتمام ماندن پرونده ها در مقاطعی. و … همچنین بر اساس گزارش های ارائه شده از سوی پرونده های تحقیق و تفحص در مجلس دهم، حدود 200 پرونده تحقیق و تفحص در مجلس قبل قانع کننده نبوده و با توجه به اینکه برای هر تحقیق به طور متوسط حدود 250 میلیون تومان نیاز است، در جمع بندی نزدیک به 50 مورد است. میلیارد تن در امور مجلس دهم هزینه شده است.
وقتی پای نظارت مجلس به میان می آید، یکی از اهرم هایی که نمایندگان برای انجام وظایف خود می توانند از آن استفاده کنند، تحقیق و تفحص است. بر اساس اصل ۷۶ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی حق رسیدگی به کلیه امور کشور را دارد. اما این ابزار زمانی مفید است که نتیجه ای حاصل شود. تجربه جلسات قبلی نشان داده است که پرونده های کلیدی تحقیق و تفحص معمولاً به جز صرف وقت و هزینه بی اثر هستند. دلایل شکست پرونده های تحقیق و تفحص در مجلس از جمله فشارها و گاه لابی های بازپرسی، توقف برخی از پرونده ها در دست هیئت رئیسه یا قوه قضائیه، ناتمام ماندن پرونده ها در مقاطعی است. و … همچنین طبق گزارشات تحقیق و تفحص در مجلس دهم، حدود 200 پرونده تحقیق و تفحص در مجلس قبل قانع کننده نبوده و با توجه به اینکه هر تحقیق و تفحص به طور متوسط حدود 250 میلیون تومان نیاز دارد، در جمع بندی نزدیک به 50 میلیارد تومان. تن در امور مجلس دهم هزینه شد. اما مجلس یازدهم به نظر نمی رسد از سرنوشت پرونده های ناتمام تحقیق و تفحص و تحقیق و تفحص از مجالس گذشته درس عبرت بگیرد و در حال انصراف از این پرونده است.
تصویب هفت تحقیق در ده ماهه اول مجلس یازدهم
از زمان روی کار آمدن مجلس یازدهم در خرداد ماه سال گذشته، طرح‌ها و بررسی‌های مختلف نمایندگان مجلس کلید خورده است. از جمله دستور مهرداد بذرپاش رئیس دیوان محاسبات مبنی بر رسیدگی به واگذاری شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه در مرداد 1378 که هیئتی سه نفره از نمایندگان مجلس به نامهای احمد نادری، علی هزریان و نظام الدین موسوی وضعیت سفر تپه به اهواز. هزریان نماینده تهران در این خصوص گفت: مجلس باید در گام اول و فوری دولت را وادار به پرداخت معوقات این کارگران کند و در گام دوم بر موضوع واگذاری مجتمع و استخراج آن نظارت کند. از مجموعه مدیریت فعلی موسوی همچنین گفت: آیت الله رئیسی رئیس وقت قوه قضائیه دستور داده است ضمن تسریع در رسیدگی به پرونده رئیس سابق سازمان خصوصی سازی، سازمان بازرسی برخی خصوصی سازی های مشکل دار و خلاف قانون اساسی مانند پالایشگاه هفت تپ و کرمانشاه را انجام دهد. .
در آبان 1378 با بررسی عملکرد سازمان منطقه تجاری و صنعتی اروند، رسیدگی به عملکرد منطقه آزاد قشم، رسیدگی به واگذاری هلدینگ پتروشیمی باختر به بخش خصوصی به تصویب رسید.
مجلس در دی ماه همان سال تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت های خودروسازی از نظر کیفیت و قیمت خودرو و تحقیق و تفحص از شرکت فولاد مبارکه اصفهان را تصویب کرد.
بهمن ماه سال گذشته درخواست تحقیق و تفحص از سوی شرکت دخانیات ایران و تحقیق و تفحص از عملکرد بانک های خصوصی در مجلس شورای اسلامی به رای گذاشته شد که به تصویب نمایندگان رسید.
از روی کار آمدن مجلس در سال 1378 تا پایان همان سال طبق گزارش های موجود حدود هفت عنوان تحقیق و پژوهش در مجلس تصویب شده است.
تصویب ده تحقیق در 9 ماه
با پایان نوروز سال 1400 و آغاز به کار مجلس در اردیبهشت ماه امسال، درخواست جمعی از نمایندگان برای رسیدگی به «کفش ملی و آتیه صبا» و تحقیق و تفحص از استانداری کرمانشاه به تصویب رسید. معاونان
بررسی ساخت پتروشیمی الوند، تحقیق و تفحص از سازمان ملی استاندارد ایران و کار سازمان سنجش نیز تیرماه امسال به تصویب مجلس رسید.
نمایندگان مجلس در مردادماه دو طرح بررسی عملکرد شرکت های آب و فاضلاب استان خوزستان و بررسی دریافت دستمزدهای غیر سنتی را تصویب کردند.
مجلس در شهریورماه امسال تنها تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی کشور را تصویب کرد.
بعد از اینکه به اواسط آبان ماه نرسیدیم، مجلس در جلسه علنی امروز خود دو طرح تحقیق و تفحص را تصویب کرد که یکی مربوط به کار سازمان بورس و دیگری مربوط به ارائه دولت برای ارز 4200 تومانی بود.
در 9 ماه گذشته مجلس 10 طرح تحقیق و تفحص را تصویب کرده است، البته نمایندگانی از همین مجلس نیز از بی نتیجه بودن این تحقیق و تفحص صحبت کرده اند.
مجلس کنونی راه مجلس های قبلی را طی کرده است
کاظم دلهوس، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس یازدهم که سابقه حضور در مجلس قبل را نیز داشت، درباره سایر پرونده های مجلس قبل گفت: در دوره قبل شاید یک دهم بررسی ها نبود. مورد بررسی قرار گرفت. «باید طوری برنامه ریزی شود که بررسی ها درست انجام شود و کمیسیون های منتخب درست گزارش دهند. ما آنها را اعلام کردیم اما فکر می کنم همین روند امروز ادامه دارد و امروز دو تحقیق و تفحص انجام شد و به رای گذاشته شد. “
وی گفت: “از آنجایی که زمان از شش ماه تا یک سال است، اما می توانند زمان را افزایش دهند، هیئت های اعزامی در جاده ها به دلیل مشغله کاری کندتر یا کندتر می شوند.” “ایجاد فایل به جایی می رسد که فایل ها کامل نیستند.”
دلهوس درباره هزینه های این پرونده ها گفت: هزینه های سفر برای تحقیق و تفحص به استان های مختلف یا هزینه های اداری و مانند آن نیز ذکر شده است. مبلغ متفاوت است و بستگی به میزان خواسته هیئت از هیئت مدیره دارد، اما از طرف دیگر سقفی وجود دارد که من دقیقاً نمی دانم چقدر است.»
هزینه مطالعه چقدر است؟
از سوی دیگر، جلیل میرمحمدی، دبیر دوم کمیسیون اصل 90 مجلس درباره هزینه های تحقیق و تفحص از مجلس گفت: «این کار برای مجلس هزینه زیادی ندارد. به خصوص در این مدت با اقداماتی که هیئت رئیسه مجلس انجام داد اجازه ندادند هزینه های گزافی روی این پروژه ها شود. در عین حال از کسانی که تمایلی به حضور در تحقیقات ندارند درخواست می شود با پیگیری و سوالات خود در تحقیقات حضوری فعال داشته باشند و هزینه زیادی صرف نکنند. اما هزینه تحقیق به اندازه، توزیع و گزارش سازمان بستگی دارد.
میرمحمدی همچنین تاکید کرد: طرح‌های تحقیق و تفحص یکی از اهرم‌های نظارت مجلس در کنار تذکر، سؤال و استیضاح مندرج در آیین‌نامه داخلی مجلس است و نمایندگان پارلمان حق دارند از این اهرم نظارت برای بررسی عملکرد خود استفاده کنند. سوء رفتار یا احیاناً دست از فعالیت های نظارتی آن ارگان، سازمان یا وزارتخانه و استفاده از بعد نظارتی خود. از این رو وقتی نمایندگان گزارش های متعددی از مردم، نهادهای مختلف، سازمان های مردم نهاد یا سایر ابزارهای رسمی و مستند دریافت می کنند، گزارش هایی از نحوه اجرای مجموعه می بینند و احساس می کنند با تحقیق می توانند برخی از مشکلات و مسائل را شناسایی کنند. آنها از اهرم کنترل خود برای جلوگیری از اقدامات بیشتر استفاده می کنند.»