«تراست» امکان تحقق اولویت های بودجه شهرداری را در سال آینده می داند
حمیدرضا خالدی
با وجود افزایش بودجه شهرداری تهران در سال 1402 و کاهش درآمد مردم و شهرداری، ناظران حوزه شهری نگران فروش شهری یا افزایش شدید هزینه های زندگی در پایتخت ایران هستند. شایعات پیرامون جزییات بودجه سال آینده این گمانه زنی را جدی تر کرده است که شهرداری تهران مجبور به روی آوردن به کسب درآمدهای ناپایدار است. فروش شهری و تراکم فروشی برای تامین بودجه گفته می شود 60 تا 70 هزار میلیارد تومان. این نگرانی زمانی بیشتر می شود که بدانیم در بودجه امسال بیش از 50 درصد از درآمد هزینه پروانه ساختمانی اداره برنامه ریزی مربوط به فروش انواع درزگیر است. این نگرانی ها به این دلیل است که چنین رویکردی به شهر می تواند موج جدیدی از ساخت و سازهای غیرقانونی را در پایتخت به راه بیندازد. در همین راستا اما رئیس شورای شهر در پاسخ به «تراست» این گونه نگرانی ها را رد می کند و می گوید: شهرداری به بهانه افزایش فشار اقتصادی و افزایش فشار اقتصادی به سمت خیابان فروشی و تراکم فروشی غیرقانونی و کسب درآمد از این راه نخواهد رفت. تورم.”
یک کلمه تاریخی
ناظران حوزه شهری می گویند در هیچ دوره ای مانند حکومت 14 ساله «محمدباقر قالیباف» در شهر تهران تمرکز فروش وجود نداشته و شاهد رشد بیش از حد و قارچ گونه یک پایتخت نبوده ایم. روندی که حتی تصویب و اجرای طرح تفصیلی و جامع تهران نیز نتوانست جلوی آن را بگیرد. اکنون شهرداری تهران که بارها از سوی اعضای شورای شهر به دلیل روی آوردن به روش‌های درآمدزایی از جمله فروش املاک در شهر مورد سوال قرار گرفته است، می‌گوید در اوج تورم و فشار اقتصادی بی‌سابقه می‌خواهد بدون فروش شهر، عرضه را از سر بگیرد. در کشور هزینه های بودجه ارزش آن را دارد. این شعارها اصطلاح جدیدی برای مدیریت شهری نیست. پیش از این، شهرداران تهران بارها اعلام کرده بودند که قصد کاهش سهم درآمدهای ناپایدار – که به عبارت ساده فروش شهر و تراکم فروش است – را دارند، اما در عمل چون نتوانستند درآمد شهر را از سایرین کسب کنند. مسیرها هنوز بیهوده بودند به همان فروشگاه شهر هدایت شدند! اما در این مدت نیز رئیس کمیته برنامه و بودجه شورای شهر همین رویکرد را تکرار کرد و به خبرنگار اعتماد گفت: شهرداری ابزارهای مختلفی برای کسب درآمد دارد. با این ابزار امیدواریم و پیش بینی می کنیم که بتواند بودجه سال آینده را نیز به راحتی پوشش دهد بدون اینکه شهرداری بخواهد تراکم بفروشد.»
محمد آهوندی با اشاره به آمارهای موجود، مدعی است: «رویکرد شهرداری این است که درآمد را به صورت «پایدار» تأمین کند. در سال جاری در بخش درآمد پنج هزار میلیارد تومان از درآمدهای ناپایدار کاهش یافت و به ارزش افزوده افزوده شد که درآمد پایدار است. این یک رویداد بزرگ در نوع خود در بودجه 1401 بود که در بودجه 1402 ادامه خواهد یافت.
اما تحقق این ادعاها زمانی بیشتر مبهم می‌شود که به دلیل فشار اقتصادی و هزینه‌های بالا، آمار ساخت‌وساز و عوارض ناشی از آن که بخش زیادی از بودجه شهرداری را به خود اختصاص داده به شدت کاهش یافته است. رویه ای که می تواند شهرداری را برای جبران کسری بودجه خود به تصمیماتی برای تحریک ساخت و ساز در شهر سوق دهد که شاید قانونی نباشد! چمران اما با رد این پیش‌بینی‌ها، درآمد حاصل از اخذ عوارض ساخت و ساز را مشکلی عادی و طبیعی می‌داند و می‌گوید: در مورد پروانه‌های ساختمانی حتی به دنبال کاهش هزینه‌های ساخت و ساز هستیم، زیرا در واقع این عوارض بار زیادی را متحمل شده است. هزینه هایی بر دوش مردم است و باعث می شود بسیاری از مردم از ساخت و ساز صرف نظر کنند. اما اینها زمینه ای نیست که شهرداری خارج از PUP مجوز ساخت صادر کند.»
در چنین شرایطی مردم حق درخواست دارند در حالی که شهرداری تهران در سال 1401 «درآمد حاصل از توسعه شهر» را بیش از 28 هزار میلیارد تومان پیش بینی کرده بود که این رقم در سال گذشته بیش از 16 هزار میلیارد تومان بود. حدود 42 درصد (117 هزار و 881 میلیارد ریال) افزایش نشان می دهد.
این پرسش ها و بحث ها درباره نحوه اداره پایتخت ایران در حالی است که در دوره قبل اصولگرایان از عملکرد پیروز حناچی شهردار وقت تهران انتقاد می کردند و مدعی بودند او می خواهد شهر را پرهزینه اداره کند. حناچی اگرچه در مصاحبه ای این موضوع را تکذیب کرد اما گفت اعتقادی به گرانی تهران ندارد. این رویه در دوران حاکمیت شهری نیز ادامه داشت و علیرضا زهانی شهردار فعلی تهران نیز آن را تکرار کرد و هزینه بالای مدیریت شهری را نتیجه کار حناچی عنوان کرد! وی در صحن شورا در این باره گفت: تفکر حاکمیتی در دوره قبلی حکومت شهری منجر به حکومت شهری شد.
این اظهارات شهردار تهران در حالی مطرح شده است که به گفته بسیاری از کارشناسان، کار شهرداری برای تامین کسری و بدهی 50 هزار میلیاردی در سال 1400 باعث شده تا شهرداری دست به هر کاری بزند تا درآمد داشته باشد. از صدور پروانه های ساختمانی بی رویه تا تهیه تصمیم جدید برای احیای ساخت و ساز در باغات و وضع عوارض ریز و درشت شهری. اکنون و در شرایطی که هر روز که می گذرد شرایط اقتصادی ساکنان شهرهای بزرگ سخت تر می شود، شاید یکی از مهم ترین دغدغه های مردم و متخصصان این باشد که آیا بودجه شهرداری که گفته می شود بین 60 است یا خیر. و 70 BGN هزاران میلیارد تومان از جیب مردم خواهد آمد یا به بیان ساده باید با فشار بیشتر بر پایتخت نشینان تامین شود؟ مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران به خبرنگار اعتماد گفت: تمام تلاش ما این است که خدمات ارائه شده به مردم شهرداری تهران در سال آینده رشد چندانی نداشته باشد تا مردم تحت فشار نباشند. می گوید اگر روزی این وعده ها محقق نشود و مورد انتقاد افکار عمومی قرار بگیرد، می گوید: البته وقتی قیمت همه چیز بالا می رود، شهرداری چاره ای جز افزایش هزینه ها ندارد، همانطور که قیمت آسفالت گران می شود. مثلا شهرداری باید مواد اولیه بخرد یا خودش آسفالت را گران تر بخرد.” وی در نشستی با اصحاب رسانه درباره بودجه سال آینده این توضیحات را بیان کرد. در همین جلسه «محمد آخوندی» رئیس کمیته برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران نیز به ارائه توضیحات و تایید سخنان آقای رئیس جمهور پرداخت و گفت: سعی می کنیم شهر را اداره نکنیم. گران است، مانند تعیین نرخ انواع مالیات های شهری در بودجه 1402. ما آنجا هستیم تا به گونه ای عمل کنیم که اداره شهر گران نباشد.
آیا وعده ها محقق می شود؟
در ابتدای سال جاری برخی از اعضای شورای شهر نسبت به شیوه های نامتعارف و غلط کسب درآمد شهرداری هشدار دادند و به نظر می رسد این موضوع همچنان دغدغه برخی اعضای شورای شهر و کارشناسان حوزه مدیریت شهری است. روش هایی مانند فروش مرحله ای املاک شهرداری برای اطمینان از حقوق کارکنان. سوالی که آهوندی در نشست خبری اختصاصی بودجه 1402 شهرداری تلاویها نیز به آن اشاره می کند و توضیح می دهد: برخی موارد و تصمیمات خارج از حوزه مدیریت شهری شهرداری را در مضیقه مالی قرار داده است. با افزایش 57 درصدی حقوق و دستمزدها و در سال جاری منابع به ناچار از اداره تملک دارایی های سرمایه ای به بخش حقوق و دستمزد منتقل شد.
در چنین شرایطی این سوال مطرح می شود که آیا شهرداری با روش های درآمدزایی پایدار می تواند رقم نجومی 60 تا 70 هزار میلیارد تومانی را برای بودجه سال آینده تامین کند یا مجبور به استفاده از روش های “غیر متعارف” خواهد شد. کسب درآمد؟ رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران در پاسخ به خبرنگار ادماد گفت: تا پایان آذرماه بودجه محقق امسال 33 هزار میلیارد تومان از 50 هزار میلیارد تومان بوده است که معادل آن است. 63 درصد پیش بینی می شود این بودجه تا پایان سال به طور کامل اجرا شود.
اولویت های بودجه شهرداری
با این حرف ها و توضیحات، بودجه سال آینده چگونه تنظیم و شکل می گیرد؟ رئیس فعلی شورای شهر تهران درباره اولویت‌های بودجه سال 1402 شهرداری تهران می‌گوید: آلودگی هوا، ترافیک، حمل‌ونقل عمومی، پارچه‌های فرسوده و شهر هوشمند از مهمترین موضوعاتی است که در بودجه سال آینده به آن پرداخته شده است. این در حالی است که طبق اعتراف خود چمران تاکنون 23 درصد از طرح های سوم شهرداری اجرا شده است. وی همچنین درباره تحقق وعده های شهردار برای تامین ناوگان حمل و نقل عمومی تهران می گوید: در تهران به 11 هزار اتوبوس نیاز داریم اما در حال حاضر حداکثر 2400 اتوبوس داریم که اکثر آنها فرسوده و مشکل دارند. آیا می توان این دستگاه ها را به 11000 افزایش داد؟ البته با اعتبار و بودجه شهرداری نمی توان این مبلغ را به روز کرد اما تمام تلاش ما در برنامه چهارم این است که 7500 اتوبوس وارد چرخه حمل و نقل شود. چمران همچنین در پاسخ به این سوال که آیا می توان تعداد واگن های تهران را به 1200 واگن رساند، گفت: این برنامه نیز نیاز به اجرا و کار دارد و باید تا دو سال آینده این واگن ها را به روز کنیم، اما واقعا این است. میزان بودجه و اعتبار وجود دارد؟ یا اینکه شرکت های تولیدی می توانند آن مقدار را تولید کنند و به ما تحویل دهند؟».
شهری که هوش از دست می دهد!
«شهر هوشمند» که به گفته رئیس شورای شهرداری یکی از مهمترین محورهای شهرداری در بودجه سال آینده است، نیز از آن دسته موضوعات جذابی است که پرچمدار شعارها و نقل قول های حاکمان بوده است. به ویژه استانداران شهرداری تهران از سال‌ها پیش. شعاری که بسیاری از شهرداران در دوران مدیریت خود بارها ضمن تاکید بر ضرورت حرکت به سمت شهرهای هوشمند اعلام کرده اند که می خواهند تهران را به چنین شهری تبدیل کنند تا بتوانند مشکلاتی مانند ترافیک، آلودگی هوا و … را حل کنند. شعارهایی که البته تا کنون فقط «شعار» باقی مانده است. «علی اصغر قائمی» عضو کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران که مدت‌هاست مدیریت سازمان فناوری اطلاعات شهرداری را برعهده داشته است به خبرنگار ادماد گفت: واقعیت این است که با هوشمندسازی شهرها می توانیم بسیاری از مشکلات کنونی را حل کنیم تا شهرهای خود را حل کنیم، اما در عمل نتوانسته ایم در پیاده سازی شهرهای هوشمند موفق عمل کنیم. البته اقداماتی انجام شده است اما با زیرساخت های لازم برای ساخت شهرهای هوشمند همسو نیست.» با چنین افقی و در حالی که بودجه شهرداری به زودی به شورا خواهد رفت، سوال اصلی و محوری این گزارش همچنان بی پاسخ مانده است. شهرداری بدون توسل به شلوغی، فروش شهر و گرانی اداره شهر چگونه می خواهد با این موضوع برخورد کند؟! سوالی که شاید در نیمه دوم سال 1402 نزدیکترین پاسخ به آن باشد.