رئیس دیده‌بان ملی مهاجرت ایران می‌گوید: بسیاری از کشورها به این نقطه رسیده‌اند که سرمایه‌های انسانی در ابعاد مختلف آن ارزشمند است و بسیاری از شرکت‌ها و تیم‌ها اگر بخواهند به کشوری از جمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مهاجرت کنند، با این پیشنهادات مواجه می‌شوند. نه تنها برای ثبت یا ایجاد یک شرکت، بلکه راه اندازی و به نوعی تحقق این ایده.
مهاجرت دیگر محدود به طبقه نخبگان نیست، بلکه بر اساس بررسی های اخیر دیده بان مهاجرت ایران، حاکمیت و کشورداری، بی ثباتی اقتصادی و فساد نهادینه شده در کشور، تحریم، نوسانات قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی پنج عامل اصلی هستند. مجموع این عوامل اصلی و عوامل دیگر کار را به جایی رساند که اکنون شاهد مهاجرت دسته جمعی ایرانیان هستیم. طبق تعریف سالنامه هجرت ۱۴۰۱ مهاجرت عمومی به این معناست که اکثر طبقات و اقشار اجتماعی یک جامعه تحت تاثیر قرار می گیرند و در آینده شاهد موج های مهاجرت در آن جامعه خواهیم بود.
تغییر مقاصد مهاجرتی از کشورهای اروپایی به کشورهای همسایه یکی از مواردی است که در سال های اخیر مشاهده شده است. بهرام سلواتی رئیس دیده‌بان ملی مهاجرت ایران در گفت‌وگو با انتخاب درباره علت این تغییر گفت: به دلیل اینکه تمایل به مهاجرت در کشور افزایش یافته و از طرفی ظرفیت کشورهای اروپایی یا اصلی مقاصد محدود است بر این اساس مقاصد جدیدی مانند ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس شکل گرفته است که بخشی از بار مهاجرتی ایران به آنجا تخلیه می شود.
وی با بیان اینکه این کشورها در آینده به عنوان کشورهای ترانزیتی عمل خواهند کرد، افزود: تاکنون حداقل برای مهاجران از ایران و افغانستان، ترکیه بیشتر به عنوان یک کشور ترانزیتی عمل کرده است. یعنی خود مردم می آمدند آنجا و بعد اگر می خواستند به صورت قانونی یا غیرقانونی به کشور دیگری مهاجرت کردند. اما اکنون تعدادی از مهاجران ایرانی در حال نفوذ به داخل خود ترکیه هستند و در آینده نزدیک شاهد همسایه ای در شمال غربی خواهیم بود که بخش قابل توجهی از ایرانیان در آنجا زندگی می کنند.
سلواتی درباره اقبال ایرانیان برای خرید ملک در ترکیه گفت: اگر در تقویم 1401 خرید ملک یا ثبت شرکت در ترکیه را مشاهده کنید، نسبت خرید ملک از سال 2016 به بعد افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. بنابراین مشاهده می کنیم که بخشی از خروج سرمایه های مالی، آموزشی و غیره در آنجا صورت می گیرد. نمی دانم مسئولان برای این بحث آمادگی دارند یا نه. زیرا خروج جامعه فراسرزمینی تنها مشکل نیست، بلکه بحث حفظ، ارتباط با این جامعه و استفاده از سرمایه های آنها نکته ای است که حداقل بر اساس اهداف تاکنون برنامه ریزی خاصی نداشته ایم.
مدیر دیده بان مهاجرت ایران درباره مهاجرت گروهی استارت آپ ها به کشورهای حاشیه خلیج فارس گفت: وقتی بحث استارت آپ ها، شرکت ها و تیم ها مطرح می شود، شرایطی است که ما مهاجرت سرمایه گذاران یا ایده ها را داریم. اکنون بسیاری از کشورها به جایی رسیده اند که سرمایه انسانی در ابعاد مختلف خود، یعنی. در سطح سرمایه گذاران، ایده پردازان، مدیران، دستگاه های اجرایی و حتی کارشناسان، ارزشمند است و بسیاری از شرکت ها و تیم ها اگر بخواهند به کشوری از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس بروند، با این پیشنهادات روبه رو می شوند که نبایستی. فقط یک شرکت را ثبت یا راه اندازی کنید، بلکه این ایده را به نوعی راه اندازی و اجرا کنید. به طور کلی نیروی کار ایران به خصوص نیروی کار متخصص یا تحصیلکرده برای سایر کشورها جذاب شده است، بنابراین اگر افرادی می خواهند کسب و کاری راه بیندازند بهترین گزینه این است که از تیمی که با آن کار کرده اند و با آن آشنا هستند ایده بگیرند. می داند و از همه مهمتر قیمت آن در مقایسه با همتایان خود در این کشور ارزان تر است.
وی خاطرنشان کرد: با این تفاصیل باید توجه داشت که یکی از دلایل مهاجرت شرکت ها به مسائل زیرساختی مربوط می شود که اخیرا اهمیت پیدا کرده است. از جمله اینترنت ناپایدار و شرایط ارتباطی که به بسیاری از مشاغل آسیب وارد کرده است. موضوع اینترنت در بسیاری از کشورها یک موضوع پیش پا افتاده و اساسی ترین زیرساخت ارتباطی است و به همین دلیل مهاجرت انبوه یک مشکل است.
سلواتی ادامه داد: در چند سال اخیر بحث اکوسیستم، نوآوری و فناوری بسیار مهم بوده و سرمایه گذاری قابل توجهی انجام داده ایم، اما درست زمانی که به بهره برداری نزدیک شدیم، به دلیل یک سری بی توجهی ها، مشکل مهاجرت برای مردم اتفاق می افتد و شرکت ها از این فرصت استفاده می کنند.”
وی در پاسخ به اینکه آیا می توان گفت موج مهاجرت استارتاپ ها شکل گرفته است، گفت: در خصوص موج مهاجرت استارتاپ ها نیازمند بررسی و آمار رسمی هستیم. متأسفانه در مورد گروه های خاص یا جمعیت مهاجر خارج از کشور در کشور خودمان اتفاق نظر آماری وجود ندارد و کار آماری دقیقی انجام نشده است. ما برای منابع آماری خارج از کشور به سالنامه مهاجرت خود متکی هستیم. برای پاسخ به سوال شما باید بگویم که این یک موج است و شواهدی وجود دارد که این اتفاق می افتد اما مستند نیست. در قسمت پنجم سالنامه اخیر خود اشاره کردیم که فقط برای کانادا و انگلیس از سال 2019 تا 2021 حدود 2 هزار ویزا در زمینه نوآوری و کارآفرینی استارت آپ های فناورانه ایجاد شده است. اینکه ایرانی ها تا چه حد توانسته اند از ویزای استارت برای کشورهای دیگر استفاده کنند جای سوال دارد. در داخل کشور متولیان یا آمار ندارند یا منتشر نمی کنند».
سالواتی در خصوص افزایش پناهجویان همزمان با اعتراضات اخیر گفت: اعتراضات در شش ماه تا یک سال آینده تاثیر خود را نشان خواهد داد. اما اگر به آمار پناهجویان نگاهی بیندازید، حداقل در چند سال اخیر، می بینید که در سال 2020 نسبت به سال 2019 که ناشی از کرونا بود، کاهش داشته ایم، اما در سال 2021 جریان پناهجویان در حال بازگشت است. بالا اگر در سال 2021 نرخ رشد پناهجویان در جهان 30 درصد بود، برای ما 35 درصد بود که کمی بالاتر از میانگین جهانی است. بی شک اتفاقات اخیر، اعتراضات و فضایی که در حال ایجاد است قطعا در سال آینده تاثیرگذار خواهد بود.