آیت الله محمد سروش محلاتی در نشست علمی «مدیریت عقلانی و آینده نگری» که امروز به مناسبت ششمین سالگرد درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی در خانه فرهنگ و قرآن آیت الله هاشمی رفسنجانی برگزار شد، اظهار داشت: عقلانیت. شاخص های مختلفی دارد که یکی از این شاخص ها «پیش بینی» است. این مختص مدیریت نیست، اما هر فعالیت موفق مستلزم دید روشنی از آینده است.
وی سیاستمدار موفق را فردی می داند که بتواند رویدادها و تحولات آینده را تحلیل و ارزیابی کند و می افزاید: مردم عادی با وقوع و پایان آن رویداد می توانند رویداد را تجزیه و تحلیل کنند و درباره آن آگاهی پیدا کنند، در حالی که افراد باهوش و عاقل می توانند وقایع را ببینند و به آنها امتیاز دهند. پیشرفت.
وی با اشاره به سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید: پیامبر فرمود: همانا وسوسه اگر پذیرفته شود مانند آن است و اگر به انذار آن هدایت شود مردود می شود و شناخته می شود. دسیسه ها و حوادث پیچیده را نمی توان در صورت وقوع شناسایی کرد، زمانی که نزدیک است و اتفاق افتاده است گزارش می شود. در این 40 سال بارها در حوادث مختلف با این مشکل مواجه بوده ایم. امام علی (ع) پیش بینی کردند آینده بارها بر اساس این قاعده و به مردم یادآوری کرد.
وی خاطرنشان کرد: پیش بینی ها متفاوت است. گاهی پیشگویی ها بر اساس الهامات غیبی است، چنانکه قرآن می فرماید: «وَ یَعْدَلُکُمْ عَلَیْکُمْ عَلَیْکُمْ مَنْکُمْ…». همچنین برخی پیش بینی های بیش از حد وجود دارد که در دنیای سیاست رایج است و افراد صاحب قدرت درباره آنچه در آینده انجام خواهیم داد، لاف می زنند. نوع دیگری از آینده نگری است که مبتنی بر «عقلانیت» است که دو رکن دارد; رکن اول شناخت دقیق حقایق است. رکن دوم، آگاهی از سنت ها و قوانین الهی در توسعه اجتماعی است که آثار و پیامدهای آن چیست. این نوع نگاه عقلانی به آینده را در کلام امام علی (ع) می توان دید. البته منافاتی ندارد که همیشه یا گاهی اخبار غیبی از آینده پیامبر وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: حضرت «قیام قبایل بنی امیه» را بزرگترین دغدغه آینده دانستند و فرمودند: «بسیار تاریک است و مردم را گمراه می کند… همه حرام های الهی را از بین می برند… هیچ خانه ای که ندارد، مورد ظلم این مردم است، شهر و روستایی نیست، بد حکومتی امویان زندگی را برای مردم سخت می کند که می خواهند کوچ کنند، این ظلم همه جانبه جامعه را از هم می پاشد، مردم ناراحت و شاکی و گریه می کنند و وقتی به سراغ آنها می روی تا مشکلات را حل کنی، باید زور بزنی و آنها را مانند یک برده بخواهی».
وی ادامه داد: حضرت عالی در نظر داشتند که با نشان دادن آینده شاید امروز مردم وارد عمل شوند و از خطرات جلوگیری کنند تا در آینده اتفاقی نیفتد. در اینجا پیش بینی به وظیفه و فکر مربوط می شود. امروز چه کنیم؟ کسی می تواند پاسخ دهد که می داند وقایع در آینده چگونه اتفاق می افتد.
سروش محلاتی اساس حکومت داری را دید روشن و تحلیل عاقلانه از حوادث آینده دانست و گفت: آقای هاشمی در این زمینه شخصیت برجسته ای بود و می توان او را خط اول یا اول دانست.
وی با بیان اینکه پیش بینی قسمت های مختلفی دارد اظهار داشت: یک قسمت به این نکته توجه می شود که شرایط در کشورهای مختلف در حال تغییر است و علم و صنعت وارد می شود، زندگی مادی و رفاه مردم الزاماتی دارد و باید به آنها توجه کنیم. از پیش. بعد از پیروزی انقلاب که ما تجربه ای در حمل و نقل شهری نداشتیم، آقای هاشمی دید که حمل و نقل در آینده دچار مشکل می شود و باید برنامه ریزی شود و بحث مترو را مطرح کرد، اما عده ای این کار را کردند. این را نمی بینم و برخی ندیده اند. یک سوال تشریفاتی مطرح کردند.
وی ادامه داد: نگاه به آینده شخصیت ها از دیگر ویژگی های مرحوم هاشمی رفسنجانی بود. یکی از اتهامات مرحوم آقای هاشمی این بود که از اول مردم را می شناخت و کسانی که این بصیرت را نداشتند نمی توانستند همراهی کنند. بعد از پیروزی انقلاب حوادث مختلفی رخ داد. افراد و ارقام ذکر شد. در این ارقام نظرات مرحوم آقای هاشمی را جمع آوری کرده و با سایر چهره های همین افراد مقایسه کنید. به گفته آقای هاشمی، آیا در شناخت این چهره ها تردید وجود دارد؟ جرم آقای هاشمی این بود که سریع متوجه شد. اگر آقای هاشمی روی بسیاری از مسائل چشم پوشی می کرد، از نظر ظاهری در جایگاه دیگری قرار می گرفت.
وی به سخنان مرحوم آیت الله هاشمی در خرداد 1393 با برخی روحانیون اشاره کرد و گفت: همه این سخنان که هنوز به طور کامل منتشر نشده، حاوی نگرانی از آینده و دلایل و عوامل این نگرانی است. مرحوم هاشمی در این جلسه گفت: مردم تا امروز نظم و انضباط ما را قبول دارند، انقلاب را دوست دارند و می دانند که روحانیت در تبدیل نظام شاهنشاهی به مردمی نقش بسزایی داشت. نسل، طبق نسل قبل، روحانیت و حکومت دینی خوب است. اما من واقعاً نگران نظر نسل جدیدی هستم که آرام آرام در حال ظهور است. در نهایت اگر بخواهیم در حدی که قانون اساسی می گوید انتخابات داشته باشیم و مردم در حکومت حرف بزنند، باید کارهای اساسی انجام دهیم. به نظر می رسد نسل های آینده به چیزی که الان داریم رای نمی دهند، قطعا به چیز دیگری رای می دهند، افراد دیگری را در مجلس و ریاست جمهوری انتخاب می کنند. حتی اگر بخواهیم در این فضا از افراد متخصص انتخاب کنیم، نتیجه به همین جا ختم می شود. با توجه به توسعه روزافزون ارتباطات، مطمئناً اکثر نسل جدید و آینده متفاوت فکر خواهند کرد. بسیاری از خانواده ها هنوز با شرایط گذشته آشنا هستند و تا حدودی بر فرزندان خود کنترل دارند. با این شرایط کار به نام دین و توجه نکردن به مقتضیات زمان به نظرم کارساز نیست. فعلاً نیروهایی که در انقلاب بودند، انقلاب را حفظ خواهند کرد، اما در آینده ای نه چندان دور از نفوذ آنها کاسته خواهد شد. من به طور جدی نگران آینده نزدیک هستم زیرا می دانم که مشکلاتی در مورد جامعه وجود خواهد داشت. من همان وضعیتی را که در قرون وسطی برای کلیسا پیش آمد، پیش بینی می کنم، با این تفاوت که در اروپای قرون وسطی، دگرگونی و تغییر به تدریج اتفاق افتاد، اما اینجا به سرعت اتفاق افتاد و دلیل آن این است که ابزار رسانه ای امروزی در گذشته وجود نداشت. و به نظر من اگر ادامه پیدا کند به سرنوشت کلیسای قرون وسطایی می رسد. در قرون وسطی، کلیساها قرن ها حکومت کردند و قدرت خود را حفظ کردند، اما بدترین اسناد تاریخی را ایجاد کردند و از آنجا بود که ارتداد در غرب آغاز شد. و اینجا اگر بخواهیم به همین ترتیب کارمان را ادامه دهیم از آنجا زودتر شروع می شود. اوضاع در حال حاضر به سرعت پیش می رود. با تلفن همراه در دست مردم، هر حادثه ای در هر جایی اتفاق بیفتد، بلافاصله پخش می شود و قبل از اینکه صداوسیما و خبرگزاری ها چیزی بگویند، به مردم اطلاع داده می شود. من فکر می کنم در این شرایط باید به این فکر کرد که چگونه با حفظ مبانی دین و موازین اسلام و قرآن و اهل بیت(ع) انقلاب را حفظ کنیم.
ایشان فرمودند دشمن فعال است و شیطنت می کند، اما در داخل تحولی در حال رخ دادن است و مرحوم آیت الله هاشمی این تغییر را دید، پذیرفت و گفت و سعی کرد ریشه آن را نشان دهد.
سروش محلاتی ادامه داد: آقای هاشمی پاییز 1401 را دید، شاید تصورش را هم نمی کرد که چند سال دیگر اتفاقات به سرعت رخ دهد و شعارها اینطور تغییر کند. خواسته های این نسل برخلاف نسل قبل باید آشکارا بیان شود. اما او اصل ماجرا را پیش بینی کرده بود.
وی بیان کرد: در این حادثه دو عامل مهم را مورد توجه قرار داد. اولین نگرانی که فکر می کرد ناشی از میدان بود. میدانی که پس از گذشت چندین دهه هنوز آماده همراهی با این نسل نیست و چون آماده نیست، این نسل متوقف نخواهد شد و راه خود را از روحانیت و حوزه جدا نخواهد کرد. حوزه باید الگوی زندگی نسل امروز را بر اساس معیارهای اسلامی تعریف کند و نمی تواند به گفته های علمای گذشته بسنده کند. میدان باید به میدان بیاید، اما نمی شود. ناحیه ای که وقتی از اینترنت نام برده می شود فتوا به تحریم می دهد. میدانی که وقتی رایتل مطرح می شود به تحریم فتوا می دهد. حوزه ای که رسانه های جدید را نمی پذیرد. درست است که دولت اقدامات اجرایی انجام می دهد، اما چه کسی از این تصمیمات حمایت دینی می کند؟ محور اول بحث رسانه است. فقها گفته اند استفاده از وسایل مشترک اشکالی ندارد و خود شخص نباید استفاده از آنها را حرام کند. اینها (ابزار رسانه ای) ابزار حلال رایج هستند. امکان جلوگیری از ابزارهای عمومی برای عموم مردم وجود ندارد. مصلحت ضروری در اینجا چیست؟ آیا این محدودیت ها کار می کنند؟ اعمال محدودیت باعث افزایش سرعت واکنش ها و افزایش مداوم فاصله می شود.
وی بیان کرد: موضوع دوم مربوط به این حوزه بحث ازدواج و روابط جنسی است. آیا حوزه می تواند با حفظ چارچوب موجود در احکام اسلامی، الگوهای ازدواج ساده و ارزان را برای این نسل تعریف کند؟ آیا می توانید یک رابطه دختر و پسر ارزان قیمت را تعریف کنید؟ چرا ما به آنچه شرع در این مورد می گوید راضی نیستیم؟ خودت چیزی اضافه نکن در متن قرآن کریم آمده است کسانی که سنشان گذشته است و رغبتی به حجاب ندارند می توانند به یک روسری ساده اکتفا کنند. سخت گیری ها در جای دیگری آشکار خواهد شد.
و افزود: مشکل سوم حضور زنان در فعالیت های اجتماعی است. حضور زنان در این اعتراضات اخیر بیش از حضور مردان است. در همین شرایط، دو تن از بهترین شخصیت‌های حوزه می‌گویند که در قرآن به همسران پیامبر دستور داده شده که در خانه بمانند و در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی شرکت نکنند، بنابراین زنان باید امروز در خانه بمانند.
وی با اشاره به سخنرانی مرحوم آیت‌الله هاشمی در سال 62 گفت: اگر روزی به مردم بفهمانیم که فقط روحانیون حق تصمیم‌گیری دارند و مردم ابزار صرف هستند، دیری نمی‌گذرد که چیزی نیست. عازم این انقلاب و جمهوری شد. بعداً در سال 1357 در جلسه جامعه مدرسین گفت: شاید برخی از شما در جلسات فقهی خود بگویید حکومت حق علما است، اما من به شما می گویم که اگر مردم نباشند، این حق است. نمی توان اعمال کرد و در دین پذیرفته نیست.» اگر حکومت «قهری» است، «مذهبی» نیست. مردم به طرق مختلف مورد تمجید و تمجید قرار گرفتند و در مقابل آقای هاشمی قرار گرفتند و وقتی در انتخابات سال 94 مردم در تهران آنها را حذف کردند و بلافاصله رای نیاوردند برای انتخابات دیگری به مشهد برده شدند که در آنجا وجود دارد. رقابت نداشتند و به کارشناسان برگردانده شدند مردم اینها را نمی فهمند ما مردم را چه حساب کرده ایم یک جایی این عصبانیت و ناراحتی عکس العمل خود را نشان می دهد اما چون به گوش مسئولان نمی رسند به سراغ دانش آموزان می روند و شاهد خواهیم بود اتفاقاتی مثل اتفاقات اخیر، کسی که به ناموس دانش آموز توهین می کند، آیا این دانش آموز را می شناسد یا داخل است اشاره ای کرد؟ باید فکر کنیم.