در قانون ارث علاوه بر اقارب سببی مانند زن و شوهر، اقارب مانند پدر و مادر و فرزندان نیز وارث متوفی محسوب می شوند.
قوانین ارث بین پسران و دختران در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است. تقسیم ارث بین پسر و دختر هیچ فرمول ثابتی ندارد. از طرفی هر پرونده ای می تواند عوارض حقوقی خاص خود را داشته باشد که می توانید با کمک وکیل وثیقه تمام این عوارض و ابهامات را برطرف کنید. در ادامه این مقاله به نحوه تقسیم ارث بین فرزندان ذکور و دختر پرداخته شده است که می تواند پاسخگوی بسیاری از سوالات شما در مورد انحصار ارث باشد.
تقسیم اموال چیست؟
یکی از اصطلاحات پرکاربرد در بحث انحصار وراثت، املاک نام دارد. «ارث به کلیه اموال و تعهداتی اطلاق می شود که متوفی به جا مانده است. ترکه علاوه بر اموال منقول و غیر منقول شامل مواردی از قبیل دیون و تعهدات متوفی نیز می شود.»
ترکه دارای دو جزء مثبت و منفی است که جزء مثبت آن شامل اموال متوفی و مطالبات از اشخاص دیگر است. قسمت سلبی ارث نیز مربوط به دیون متوفی و تعهدات و عقودی است که انجام داده و تأمین و پرداخت از دارایی وی ضروری است.
در تقسیم ارث بین فرزندان، هر دو مؤلفه منفی و مثبت ارث به فرزندان منتقل می شود. همانطور که قسمت مثبت ارث بین اولاد تقسیم می شود، دیون و تعهدات متوفی را نیز می توان بین فرزندان تقسیم کرد و هر یک می تواند بخشی از آنها را بپردازد.
در واقع طبق قانون مدنی تا زمانی که حقوق و تکالیفی که به ترکه متوفی تعلق می گیرد پرداخت نشده است، وراث نمی توانند نسبت به قسمت مثبت ترکه ادعای مالکیت کنند. تقسیم ارث با توافق از سهام الارث دختر و پسر و با رضایت وراث قابل انجام است.
تقسیم اموال چگونه است؟
در صورت عدم توافق وراث می توانند با ارائه گواهی انحصار وراثت و ارائه تقاضای تقسیم ارث، از هیأت حل اختلاف، حکم تقسیم ارث را دریافت کنند. ثبت دادخواست از طریق وکیل و مراجعه به موسسه حقوقی امکان پذیر است. ارث را می توان به یکی از چهار روش زیر تقسیم کرد:
به قطعات تقسیم کنید
اگر ارث به تساوی تقسیم شود، هر یک از ورثه بر اساس سهمی که در شرع مقدس مقرر شده است، اموال دریافت می کنند.
بر اساس تصحیح تقسیم کنید
در صورتی که ملک موروثی به قطعات مساوی تقسیم نشده و شامل انواع مختلف باشد، کارشناس ابتدا سهم هر یک از ورثه را تعیین می کند و سپس مال را به ارزش آن ها بین ورثه تقسیم می کند. در تقسيم با تعديل تقسيم به قيد قرعه انجام مي شود ولي اگر ورثه قبول نكردند تقسيم با امتناع استفاده مي شود.
جدایی با رد
در صورت تقسیم، هر یک از وراث که سهم بیشتری از الارث دریافت کرده اند، دادگاه ملزم به پرداخت بهای سهم اضافی خود به سایر وراث خواهد بود تا هر یک از وراث به میزان خود از ارث بهره مند شوند. سهم شرعی اگر وراث به این ترتیب موافق نباشند، آخرین روش – فروش مزایده استفاده می شود.
حراج فروش و اشتراک قیمت
در صورتی که وراث در مورد هیچ یک از روش های فوق به توافق نرسند، دادگاه ملک مشاع را به صورت مزایده می فروشد و سپس وجوه حاصل را به صندوق قضایی واریز می کند. در نهایت هر یک از وراث می توانند به اندازه سهم الارث قانونی خود از صندوق دادگاه وجه دریافت کنند.
قانون ارث چیست؟
در قانون ارث علاوه بر اقارب سببی مانند زن و شوهر، اقارب مانند پدر و مادر و فرزندان نیز وارث متوفی محسوب می شوند. قانون ارث می گوید:
«برای تقسیم ترکه بین ورثه باید دیون و تعهدات متوفی از باقیمانده اموال پرداخت شود و همچنین در صورت وجود وصیت باید اجرا شود. پس از این مرحله، وراث می توانند طبق قانون ارث و با توجه به نسبتی که با متوفی داشته اند، از اموال متوفی به ارث ببرند».
سهم الارث دختر و پسر در سال جدید
پس از اقارب سببی، یعنی. همسر متوفی نوبت به اقوام می رسد که بر اساس اولویت در کلاس توزیع می شوند. سهم الارث پسر و دختر مربوط به طبقه اول است که شامل پدر، مادر، فرزندان و نوه های متوفی می شود. در این کلاس اولویت با والدین و فرزندان و سپس نوه ها است. یعنی اگر پدر و مادر و فرزندان متوفی شرایط دریافت ارث را داشته باشند، به نوه ها ارث نمی رسد.
در حال حاضر قانون تقسیم ارث بین فرزندان به گونه ای است که تنها فرزند (چه دختر و چه پسر) از کل اموال ارث می برد. اگر چند اولاد ذکور یا چند اولاد اناث باشند، حصه الارث اولاد ذکور و اناث به تساوی ترکه تقسیم می‌شود. اما اگر فرزندان میت هر دو دختر و پسر باشند سهم الارث پسران دو برابر سهم دختران خواهد بود. به عبارت ساده تر، طبق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، سهم الارث برادر از پدر و مادر دو برابر خواهران اوست.
نحوه تقسیم ارث بین فرزندان
شاید شنیده باشید که اگر ارث متعلق به مادر باشد، فرزندان ذکور و دختر به طور مساوی آن را تقسیم می کنند و ارث بین فرزندان مساوی می شود. اما این نظریه غلط است، زیرا طبق قانون فرقی نمی کند که ارث از پدر باشد یا از مادر; در هر صورت سهم اولاد پسر دو برابر سهم اولاد دختر متوفی خواهد بود.
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، ارث مساوی تنها زمانی حاصل می شود که همه فرزندان از یک جنس باشند. یعنی اگر همه فرزندان دختر و یا همه فرزندان پسر باشند، سهم الارث دختر و پسر از ارث مادر یا پدر متوفی آنها برابر است; اما اگر فرزند آنها هم دختر باشد و هم پسر، سهم الارث پسران دو برابر دختران است و فرقی نمی‌کند که ارث از طرف مادر به آنها رسیده باشد یا از پدر.
سهم الارث دختر در چه صورت برابر با سهم پسر خواهد بود؟
اگر طبق قانون مدنی انحصار ارث، سهم الارث بین دختر و پسر تقسیم شود، چنانکه در این مقاله گفتیم، نمی توان تساوی ارث را بین برادران و خواهران برقرار کرد. زیرا اگر دختر برادر داشته باشد سهم برادر دو برابر سهم الارث او خواهد بود. اما با مشاوره حقوقی رایگان و تنظیم وصیت نامه، والدین می توانند سهم الارث پسر و دختر را تعیین کنند و برای تقسیم ارث دختر و پسر به طور مساوی بین آنها تلاش کنند.
ضمناً در صورت خاص، امکان تصرف مساوی از ارث برای پسر و دختر وجود دارد. این است که:
«اگر گروه اولی از ورثه میت که شامل پدر و مادر و اولاد و همسر و نواده باشد وجود نداشته باشد ارث او به دسته دوم یعنی اجداد و برادران و خواهران و فرزندان آنها می رسد. حال اگر متوفی خواهر و برادری داشته باشد که فقط از طرف مادری شبیه هم باشند (برادران و خواهران امی)، قانون برای پسر و دختر سهم مساوی در نظر گرفته است که خلاف قاعده کلی است».
قانون ارث در سال جدید
در حال حاضر و تا زمان انتشار این ماده، قوانین مربوط به انحصار ارث و تقسیم ارث بین فرزندان نسبت به سال های گذشته تغییری نکرده است. بنابراین موارد مذکور در این ماده در مورد سهم الارث دختر و پسر در سال جدید نیز صادق است و سهم پسران از ارث پدر و مادر دو برابر سهم دختران است.