سوال فرشاد مومنی از رئیسی: برنامه اقتصادی ۷ هزار صفحه ای که اعلام کردید کجاست؟ / حداقل یک بار آن را نقل کنید

رویکرد دولت آقای رئیسی به اقتصاد کشور چیست؟ مهم ترین چالش ها و فرصت های اقتصادی دولت را چگونه ارزیابی می کنید؟

در حوزه برنامه ریزی، دولت سیزدهم ابتدا باید به این تفاهم و بلوغ برسد که هیچ اقدام بی برنامه ای نمی تواند مشکلات کنونی کشور را حل کند. این موضوعی است که در دولت حسن روحانی هم وجود داشت و تا آخر دولت نفهمیدند یا نخواستند بفهمند. دولت سیزدهم نیز همین مسیر را طی می کند و تا به امروز هیچ نشانه ای از حرکت برنامه ریزی شده در دولت دیده نمی شود. در سال 94 در همایش نقد برنامه اول توسعه در دانشگاه علامه طباطبایی، اصطلاح «دولت آتش نشانی» را مطرح کردم. برای وضعیت نان و گوشت و حبوبات مردم احساس راحتی کنید. این در حالی است که ما به دنبال دولت راهبردی هستیم و دولت باید به امور راهبردی رسیدگی کند. در همین راستا گفتم با نگاهی به شرایط کشور به مسائل راهبردی نگاه می کنیم. شما حتی از مدیریت امور جاری خسته شده اید و نقش یک دولت آتشین را پیدا کرده اید. حالت آتش به حالتی گفته می شود که مأموریت خاصی ندارد. چنین حکومتی در مقر خود نشسته و منتظر آتش سوزی است تا این افراد با تمام قوا برای خاموش کردن آتش و خاموش کردن آن اعزام شوند. این واقعیتی است که در گذشته تجربه شده است، ما در دولت روحانی معتقد بودیم که تعداد بحران‌ها و چالش‌هایی که در کشور وجود دارد بیش از حد معمول است و این بحران‌ها جدا و به هم مرتبط نیستند. در نتیجه اگر برنامه ای وجود نداشته باشد که رابطه پولی، تجاری، صنعتی و غیره را مشخص کند. سیاست هایی که شما لمس می کنید محکوم به شکست هستند. در دولت روحانی دیده ایم که سیاست های جزایری بدون استثنا منجر به شکست می شود. زمانی که نرخ بهره را به ده برابر متوسط ​​جهانی افزایش دادند، پرسیدند چرا این به دلیل تورم بالا است. بعد از مدتی که تورم به 30 درصد رسید رسانه ها و حتی غیر کارشناسان گفتند چرا تورم تغییر نکرد در حالی که تورم کاهش یافت.

آیا فکر و اراده ای برای اصلاح مسیری که دولت های گذشته در حوزه اقتصادی طی کردند در دولت سیزدهم وجود دارد؟

علاوه بر فکر و اراده اصلاح، سلامت هم باید باشد. بحث تضاد منافع و بحث فساد در اینجا مطرح است. سؤال این است که آیا در شرایطی که با فساد گسترده مواجه هستیم، آیا سیاست اساساً مؤثر است؟ پاسخ به این سوال حیاتی است که متأسفانه به آن اندازه که اهمیت دارد به آن اهمیت داده نمی شود. زمانی که حکومتی بدون برنامه ریزی قصد حل مشکلات پیچیده را داشته باشد و اراده مقابله با فساد را به صورت عمدی و پیشگیرانه نداشته باشد، شما نیز نشانه نگران کننده ای از تسلط خواهید بود. تمرکز تمام چالش های فزاینده طی سه دهه اخیر این است که آنها هرگز موضوع را به وضوح و صادقانه بیان نمی کنند. آنها اغلب آدرس های دیگری می دهند، اما در واقع به دنبال مشکلات دیگری هستند. در چنین شرایطی بحران هماهنگی مشروعیت را می سوزاند، اتلاف و اتلاف ایجاد می کند، بر تعداد بحران ها می افزاید و زمان را تلف می کند. این پیشرفت‌ها دولت‌ها را به قهرمانان جهانی فرصت‌های سوزان در سه دهه گذشته تحت Fire State تبدیل کرده است. آقای رئیسی به این دلیل به قدرت رسید که تنها 7000 صفحه طرح اقتصادی نوشته است. اما در عمل، حتی چند خط از این هفت هزار صفحه نه مرتبط است و نه مفید. از زمان روی کار آمدن دولت جدید تا کنون نشنیده ایم که رئیس جمهور و تیم اقتصادی ایشان کوچکترین اشاره ای به طرح هفت هزار صفحه ای داشته باشند. اگر به استدلال‌های حامیان در جریان تبلیغات انتخاباتی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که همگی به شوک‌درمانی و سیاست‌های تورمی حمله کرده‌اند و با عناوینی مانند خصوصی‌سازی و بهره‌وری به فروش دارایی‌های فاسد، مشکوک و سرکش بین نسل‌ها حمله کرده‌اند. اما در شرایط فعلی همه این سیاست ها اعمال می شود. توجه به این نکته ضروری است که نظام تصمیم گیری کشور هر چقدر هم که به راحتی و یا با تأخیر به مسائل حیاتی رسیدگی کند، شاهد بروز بحران های جدیدی خواهیم بود.

آیا این مشکل ناشی از بروز بحران های متعدد کنونی در جامعه و به ویژه فضای اقتصادی است؟
از سال 1368 تا 1392 چهار دولت در ایران روی کار آمدند که از نظر فاصله زمین تا آسمان، اما عملاً همه این دولت ها از یک بسته سیاسی پیروی می کنند. اگر بخواهیم از این دور باطل خارج شویم، باید به چند نوآوری بزرگ توجه کنیم. اولاً باید به بحث شفافیت توجه کرد، حداقل باید بین حرف و عمل بین دستگاه تصمیم گیری و دستگاه اجرایی کشور تناسب وجود داشته باشد. کارمندان دولت سیزدهم قصد ندارند از بانک مرکزی وام بگیرند زیرا این کار باعث پخش شدن پول قوی در جامعه و افزایش رشد نقدینگی می شود. سوال اینجاست که اگر واقعاً مسئولان دولتی صادق هستند، پس افزایش 40 درصدی نقدینگی در آن دوره چگونه به وجود آمد؟ وقتی از این موضوع رمزگشایی می‌کنیم، می‌فهمیم که این لقمه باید معکوس شود تا به نفع آن‌هایی که به تولید و منافع ملی کاری ندارند، تحت پوشش سودهای تقسیم‌شده، نرخ مشارکت برای دولت بسیار بدهکار معادل 30 درصد مبلغ نامیده می‌شود. از اوراق قرضه واقعیت این است که تمام راه‌هایی که دولت تلاش می‌کند تا پول قدرتمند صادر نکند، در نهایت به پول قدرتمند تبدیل می‌شود. با این تفاوت که در شرایط فعلی بحران بدهی ناشی از سررسید اصل و اوراق بهادار به بحران های دیگر اضافه می شود. اگر مشکل دولت کمبود منابع است پس چرا این همه خرج افراد غیرمولد می شود؟ نتیجه این بحث این است که اگر شفافیت در دستور کار نباشد، احتمال موفقیت صفر درصد است.

چگونه دولت می تواند شفافیت را یکی از اولویت های اصلی سیاسی خود قرار دهد؟ در این زمینه با چه موانعی مواجه خواهید شد؟

شفافیت ابعاد مختلفی دارد. یکی از این ابعاد این است که داده های رسمی باید به موقع ارائه شود و حذف برخی داده ها بر اساس منافع گروه های اجاره ای خاص نباید مورد توجه قرار گیرد. در چند سال گذشته، اطلاعات مربوط به بنزین و گازوئیل حذف شده است. سوال اینجاست که این اقدام در کنار خیرخواهی به مافیای واردات چه فایده ای برای مردم دارد؟ اگر واقعاً در این زمینه چیز خوبی برای مردم وجود دارد، کارمندان باید آن را شفاف کنند تا ما از جزئیات مطلع شویم. ما بارها اعلام کرده ایم که اگر اقدامات دولت قابل دفاع است در مقابل مردم از آن دفاع کنید و اگر قابل دفاع نیست جلوی آن را بگیرید. این یکی از مبتکرانه ترین اصول برای حکمرانی خوب و توسعه است. طی سه ماه گذشته از سه رئیس کل بانک مرکزی خواسته ایم و حتی آنها را به مناظره دعوت کرده ایم تا توزیع دلار 4200 دلاری را در سال های 96-1394 منتشر کنند که در دوران مدیریت شما چنین نبود، اما هیچ یک از رئیس کل بانک مرکزی این کار را نکردند. . اقوام جواب نمی‌دهند و کاری نمی‌کنند و فکر می‌کنند با این بی‌توجهی واکسینه شده‌اند، این افراد وقتی مشکلی نداشته باشند می‌فهمند که هیچ‌کس واکسینه نمی‌شود، رئیس بانک مرکزی نمی‌شوند. دولت جدید که از روز اول انتصاب رئیس جدید بانک مرکزی با شعارهای مشخص تری سر می داد، این موضوع را مطرح کرد که یا دلار ۴۲۰۰ تومانی را منتشر کند یا شما را به مناظره دعوت کند تا دلیل عدم حضورتان را بیان کند. انجام کار چه منافعی در این زمینه برای کشور دارد. شفافیت همزاد عدالت است. اگر دولت بخواهد عدالت را اجرا کند، مهم ترین کار ایجاد شفافیت است، نه قطع یا حذف دوره ای برخی از داده ها. وقتی در این زمینه مطالبه می شود، مسئولان می گویند «خوب نیست» اما به ما نمی گویند چه کسی خوب نیست. اگر به معنای خوب نیست برای دولت خوب است تجربه تاریخی می گوید خوب است. آقای موسوی در دولت زمان جنگ که رازداری بالاتر از دولت غیرجنگ بود، همه این مسائل را با مردم به صورت شفاف صحبت کرد. منطق دولت در زمان جنگ این بود که از آنجایی که ایران واردکننده قوی است، اگر داده های کلیدی خود را منتشر نکنید، فقط تخصص کشور را غیرفعال می کنید، در غیر این صورت داده های تجاری ایران نسبت به ما به روزتر است.

هدف از رمزگذاری داده ها چیست؟

مخفی کاری در این حوزه رانت خواری و مفسده است و معطوف به مسائل ملی نیست. من متاسفم که رگولاتورها گاهی به جای اینکه از مجریان بخواهند شفافیت را تضمین کنند، پنهان کاری را ترویج می کنند. در شرایط کنونی که بحران آب به یک چالش ملی تبدیل شده است، اگر داده های توزیع دلارهای نفتی شفاف شده باشد، می توان گفت که تنها به معنای هیجانی کردن مردم شریف بخشی از کشور نیست. مسئولان باید پاسخ دهند که چرا حدود 80 درصد پتروشیمی های دارای مجوز در مناطق با بحران آب مستقر هستند. اساس تاریخ توزیع رانت است و بنابراین تا زمانی که این شفافیت اتفاق نیفتد، نجات ایران غیرممکن است و هر چه دولت، قوه قضائیه و مجلس در این موضوع تاخیر داشته باشند، به فاجعه نزدیکتر خواهیم شد. یکی دیگر از ارکان تاریخ که ایران را با بحران های مداوم مواجه می کند و آن را به سمت فروپاشی سوق می دهد، تعریف یک سری هزینه های ارزی فاسد و ضد توسعه ای به نام تولید است. مافیایی ها که از بی ثباتی بازار ارز و افزایش مداوم نرخ ارز سوء استفاده می کنند، با همکاری متحدانی که درجات تصمیم گیری متفاوتی دارند، راهبرد مجمع را در دستور کار قرار داده اند. اگر ارز دائماً به واحدهای وابسته به ارز سرازیر نشود، با توجه به بحران، اشتغال و وابستگی بیشتری به واردات خواهیم داشت. اگر ارز تزریق شود، تقاضای ارز با بحران جدی افزایش خواهیم داشت. بارها از مسئولان کشور خواسته ایم در این زمینه صحبت کنند. ما به دنبال اعتماد و اعتبار آنها هستیم و به دنبال کارمندانی هستیم که کشور را با عزت اداره کنند. اما رفتار برخی از آنها نشان می دهد که آنها چنین چیزی را نمی خواهند.