شرط بندی مقتدی صدر برای تشکیل دولتی بدون نیروهای نزدیک به ایران/ در مهمانی پدر مقتدی چه گذشت؟

میدل ایست آی در مقاله ای به قلم سعادت الصالحی می نویسد: «دو روز پیش، در 29 دسامبر، چهار مرد برای ناهار در نجف در منزل پدر مقتدی صدر جمع شدند. این روحانی بانفوذ شیعه که پس از تایید پیروزی خود در انتخابات پارلمانی این هفته به قدرت رسید، توسط هادی العامری، رهبر ائتلاف فتح رهبری می شود. تجمع مردمی او را به ناهار دعوت کرد.

یک منبع نزدیک به یکی از این چهار رهبر به میدل ایست آی گفت: آنها برای مذاکره و ارائه دیدگاه های خود در مورد تشکیل دولت بعدی در آنجا جمع شده اند. در اینجا بود که صدر ایده های خود را برای آینده سیاسی عراق آشکار کرد. وی اعلام کرد که قصد دارد دولت اکثریت را تحت رهبری خود تشکیل دهد. در این صورت نوری مالکی نخست وزیر سابق و تعدادی از نیروهای سیاسی شیعه در وضعیت بدی قرار خواهند گرفت.

به گفته دو تن از رهبران سیاسی شیعه که از این دیدار مطلع بودند، صدر برنامه های مفصلی را به مهمانان خود ارائه کرد. با این حال، یکی از رهبران گفت که این مهمانی که چندین ساعت به طول انجامید، بدون پیشرفت واقعی پایان یافت.

زمان کمی تا تشکیل پارلمان جدید عراق برای انتخاب رهبران بعدی این کشور باقی مانده است. در 27 دسامبر، دادگاه عالی سرانجام نتایج انتخابات پارلمانی اکتبر را تایید کرد. صدر با ۷۴ کرسی برنده شد. محمد الحلبوسی، رئیس سابق پارلمان عراق و رهبر ائتلاف تکداد، با ۷۴ کرسی در رتبه دوم قرار دارد و پس از آن دولت قانون مالکی با ۳۵ امتیاز در رده دوم قرار دارد.

فتح، شاخه سیاسی گروه های مسلح نزدیک به ایران، یکی از بزرگترین بازندگان انتخابات بود. نامزدهای ائتلاف تنها 17 کرسی به دست آوردند که کمتر از نیمی از کرسی هایی است که در انتخابات قبلی کسب کرده بودند.

جلسه پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس مجلس قرار است نهم ژانویه برگزار شود. در نظام سیاسی عراق، رعایت موازنه ملی و فرقه ای این مناصب عالی الزامی است، به این معنی که این مناصب باید به ترتیب در اختیار یک کرد، یک شیعه و یک سنی باشد.

صدر ابراز امیدواری کرد که صرف ناهار در نجف مذاکرات برای تشکیل دولت پیش از نشست 9 ژانویه پارلمان را تسریع کند.

یکی از رهبران شرکت کننده در اجلاس نجف به خاورمیانه گفت: «صدر به فشار برای تشکیل یک دولت اکثریت سیاسی که شامل تعدادی از نیروهای شیعه است که در انتخابات پیروز شدند، اما نه همه، ادامه می‌دهد».

او می گوید که هدایت یکی از نیروهای اصلی شیعه به سمت مخالفان به نفع عراق است، در حالی که یک نیروی شیعه دیگر دولت را تشکیل می دهد و مسئولیت کامل اقدامات خود و نخست وزیر و وزیرانش را بر عهده دارد. با این حال، رهبر از سوی صدر قانع نشد.

وی گفت: با ادغام ائتلاف های کرد و سنی در سازمان صدر نمی توانیم به تجزیه ائتلاف های شیعی راضی باشیم. این امر منجر به تضعیف و پراکندگی نیروهای شیعه می شود.

صدر واقعا چه می خواهد؟

پس از اولین انتخابات پس از صدام حسین در سال 2005، نیروهای سیاسی عراق قدرت را به نسبت تعداد کرسی های پارلمانی که به دست آوردند تقسیم کردند و وزارتخانه ها و سایر سازمان های دولتی را از هم جدا کردند.

این سیستم تقسیم قدرت به معنای غیبت تقریباً کامل یک اپوزیسیون پارلمانی برای نظارت بر عملکرد دولت و تلاش برای اصلاح سیاست‌های آن است. این امر ناگزیر به فساد مالی و اداری بلندمدت که عراق را فرا گرفته است، کمک کرده است.

این روند نیز ثباتی ایجاد نکرده است. نیروهای سیاسی در مبارزه برای دستاوردهای مشروع و نامشروع بیشتر با یکدیگر رقابت می کنند و دیگران را تضعیف می کنند. پیش از انتخابات اکتبر، مجموعه ای از حوادث مناطق تحت کنترل صدر مانند سلامت و برق را تحت تأثیر قرار داد و او را بر آن داشت تا رقبای خود را به تلاش برای کاهش وزن متهم کند.

حدود 150 نفر در دو آتش سوزی بیمارستانی در بغداد و ناصریه در ماه های آوریل و ژوئیه جان باختند که به نظر می رسد فساد و سهل انگاری نقش مهمی در آن داشته است. همزمان، ده‌ها برج قدرت در استان‌های مرکزی و جنوبی که توسط متحدان صدر اداره می‌شدند، ویران شدند.

صدر سپس قول داد که در صورت انتخاب لیست وی به بزرگترین ائتلاف، دولت اکثریت را تشکیل خواهد داد. با این حال، صدر و متحدانش کرسی های کافی برای تشکیل اکثریت مطلق را به دست نیاوردند و همین امر باعث شد تا مذاکرات گسترده تری برای انتخاب رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس مجلس انجام شود.

برای مقابله با صدر، نیروهای شیعه بازنده به رهبری جناح های نزدیک به ایران، «چارچوب هماهنگی شیعیان» را که یک سازمان سیاسی قدیمی است، احیا کرده اند. اما نمایندگان صدر قبل از انتخابات او را تحریم کردند. الصدر، دشمن سرسخت صدر، از آن زمان با بیشترین تعداد کرسی ها در ائتلاف، سکان رهبری چارچوب هماهنگی شیعیان عراق را به دست گرفته است. این گروه بدون صدر حدود 60 کرسی دارد. ما اکنون صدر را داریم که همچنان در تلاش برای تشکیل دولت اکثریت است و با رقبای شیعه ای روبرو هستیم که مصمم به حفظ سیستم تقسیم قدرت هستند.

به گفته یکی از رهبران سیاسی شیعه، یکی از تاکتیک‌های صدر پیشنهاد تشکیل دولت و پیوستن به مخالفان است.

به طور خلاصه، صدر به دنبال تخریب چارچوب هماهنگی شیعیان عراق است، زیرا آنها می خواهند او را به کنترل بازگردانند. یکی از رهبران ارشد شیعیان نزدیک به ایران به خاورمیانه گفت: نیروهای شیعه از تشکیل دولت صدر و خروج او از مخالفان هراس دارند. وی ادامه داد: خروج صدر از اپوزیسیون به این معناست که دولت بعدی هرگز پایدار نخواهد بود و ممکن است چند ماه یا چند هفته دیگر سقوط کند.

صدر رهبران را به خاطر هماهنگی شیعیان عراق به خاطر کارهایی که قبل از انتخابات با او کردند نمی بخشد و رقابت قدیمی خود با مالکی و هزالی را فراموش نمی کند.

سناریوهای مورد انتظار

صدر مخالفان خود را به خوبی می شناسد. او با نقاط قوت چارچوب هماهنگی شیعیان عراق آشنا است، اما مهمتر از آن، نقاط قوت آن را می شناسد.

المالکی، العامری و القزالی می خواهند به عنوان رهبران ارشد نیروهای شیعه عراقی ایران دیده شوند. این رقابت به صدر فرصت داد تا عامری، حزالی و فیاض را از متحدان خود دور نگه دارد. هزالی که به دنبال رهبری شبه نظامیان شیعه و ائتلاف فتح است، با امیر، رهبر فتح، مشکلات واقعی دارد. همچنین بین عصاب اهل الحق به رهبری حزالی و سایر گروه های مسلح از جمله کتب حزب الله در زمینه رهبری، نفوذ و درآمد اختلافاتی وجود دارد. صدر ممکن است در میان این اختلافات از هزالی حمایت کند و رهبر عصائب اهل الحق ظاهراً علاقه مند به اقدامات صدر در این زمینه است.

از سوی دیگر، فیاض از زمان ترور ابومهدی المهندس در ژانویه 2020 به ضعیف ترین حلقه در میان تمامی نیروهای شیعه مرتبط با ایران تبدیل شده است. جنبش بسیج مردمی عراق، موقعیتی که بسیاری آرزوی آن را داشتند.

در مورد امیری که ریاست سازمان پیشکسوتان بدر را بر عهده دارد، مشخص است که او کمترین تمایل به درگیری سیاسی را دارد و به ثبات و عمل گرایی معروف است.

علیرغم اختلافات عمده عامری با فرماندهان جناح‌های مسلح در ماه‌های اخیر بر سر برخی از مواضع سیاسی آنها در مورد نخست‌وزیر و نخست‌وزیر مصطفی الکاظمی، او هرگز به دنبال تعمیق این اختلافات نبوده و همواره به‌عنوان میانجی بین همه کشورهای درگیر عمل کرده است. بنابراین انتظار می رود که او در نهایت به صدرنشینان بپیوندد و به عنوان یک عامل اطمینان بخش بین روحانی و مخالفان شیعه اش عمل کند.

چندین گزینه

پس از دیدار با صدر در 29 دسامبر، امیری به تنهایی به بغداد بازگشت تا با رهبران چارچوب هماهنگی شیعیان عراق در خانه مالکی دیدار کند. هزالی و فیاض در این جلسه حضور نداشتند.

یکی از رهبران برجسته شیعه نزدیک به ایران به Middle East I گفت: «در حال حاضر فرصت های زیادی برای همه وجود ندارد.» یا رهبر پروژه خود را رها می کند و با چارچوب هماهنگی برای تشکیل یک دولت تقسیم قدرت به نیروها می پیوندد، یا با فشارها و فشارها مخالفت می کند. پروژه خود را ادامه می دهد.

موفقیت صدر به معنای از هم پاشیدگی چارچوب هماهنگی شیعیان عراق است و احتمالاً متلاشی می شود زیرا بر اساس ترتیبات تاکتیکی موقت است و نه ائتلاف های سیاسی استراتژیک.

برای عراق غیرعادی است که سه بازیگر قدرتمند از جمله واشنگتن، تهران و مقامات مذهبی در نجف هنوز موضع خود را اعلام نکرده و هیچ اقدامی برای تشکیل دولت در آن کشور انجام نداده اند. این رهبر شیعیان نزدیک به ایران پیش بینی می کند که این وضعیت احتمالا ادامه دارد.

وی گفت: نکته عجیب این است که ایران و آمریکا هنوز اقدامی نکرده اند، یعنی بازی هنوز کاملا محلی است و مقامات مذهبی نجف هنوز مواضع خود را اعلام نکرده اند. بنابراین پیش بینی بیشتر از این دو سناریو دشوار است.