در حالی که معاون او، انریکه مورا، در ماه‌های اخیر برای دیدار با علی باقری، معاون وزیر امور خارجه ایران به دلایل سیاسی به تهران سفر کرده است، بورل اکنون شخصاً تلاش می‌کند تا از سرگیری مذاکرات برجام در کانون توجه‌ها قرار نگیرد. شایعه حضور احتمالی بورل در تهران در جریان کنفرانس خبری روز پنجشنبه حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه با سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در تهران مطرح شد. امیر عبداللهیان در بخشی از این نشست خبری با اشاره به رایزنی های مستمر علی باقری با انریکه مورا و تماس های وی با بورل، قول داد رایزنی ها برای احیای برجام به زودی از سر گرفته شود. صبح جمعه به وقت تهران، انریکه مورا با انتشار عکسی از شام کاری خود و جوزف بورل با راب مالی، رئیس تیم مذاکره کننده آمریکا، مذاکره برای احیای برجام را یکی از موضوعات اصلی این نشست اعلام کرد. انریکه مورا نیز به نقل از رابرت مالی نوشت که «ایالات متحده متعهد به بازگشت به شورای امنیت سازمان ملل است». جلسه ای که برخی خبرنگاران در فضای مجازی آن را شام آخر یا با اشاره به حضور بورل، مورا و مالی عنوان کردند و مدعی شدند این سه نفر آخرین افرادی هستند که همچنان به احیای برجام و توافق با ایران امیدوارند. ساعتی پس از انتشار این عکس، العربی الجدید خبر سفر جوزف بورل به تهران را منتشر کرد. این خبر صبح روز جمعه از سوی سعید حاطب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه تایید شد. حاتب زاده گفت: در این سفر که در چارچوب رایزنی های جاری ایران و اتحادیه اروپا انجام می شود، در خصوص روابط دوجانبه و منطقه ای، برخی مسائل منطقه ای و بین المللی و همچنین آخرین وضعیت مذاکرات تحریم ها گفتگو خواهد شد. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توئیتی درباره سفر خود به تهران، دیپلماسی را تنها راه بازگشت به اجرای کامل برجام خواند و نوشت: به عنوان هماهنگ کننده برجام برای دیدار با همکارم حسین امیر، عبداللهیان و دیگران به تهران سفر می کنم. مقامات ذیربط ایرانی: دیپلماسی تنها راه بازگشت به اجرای کامل توافق و معکوس کردن تنش‌های جاری است. به گزارش خبرگزاری فارس، سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: نماینده عالی اتحادیه اروپا با حسین وزیر امور خارجه دیدار خواهد کرد. امیرعبدالهیان و سایر همتایان ایرانی مرتبط به عنوان هماهنگ کننده برجام.
سفر به تهران در بحبوحه روزهای سخت
مذاکرات برای احیای برجام در چه مرحله ای است؟ حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه ایران روز پنجشنبه در نشست خبری با سرگئی لاوروف همتای روس خود درباره وضعیت مذاکرات در وین گفت: توقف یک ایستگاه خاص را در نظر بگیرید. گاهی اوقات لازم بود و درخواست طرف های مذاکره کننده برای رفع تحریم ها و گاهی باید وضعیت نهایی مذاکرات را جمع بندی و بازتعریف می کردیم تا چند روزی در مذاکرات وقفه ایجاد شود. جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به یک توافق خوب، قوی و پایدار جدی است و راه دیپلماسی را که مسیر درستی است ادامه می دهیم و بار دیگر از آمریکا می خواهیم در رسیدن به فینال واقع بین باشد. مرحله مذاکرات
اگرچه وزیر امور خارجه چند روز بعد به این وقفه اشاره کرد، اما رایزنی‌ها بین ایران و گروه 1+5 از اواسط مارس به حالت تعلیق درآمده و تماس‌های پراکنده اگرچه ادامه دارد، همانطور که تهران و واشنگتن ادعا می‌کنند از طریق انریکه مورا ادامه دارد. تهران می گوید در این تماس های غیرمستقیم با آمریکا چندین ابتکار جدید را روی میز گذاشته است و ایالات متحده را به منفعل بودن و نادیده گرفتن این ابتکارات متهم می کند. در طرف آمریکایی مرغ به اصطلاح یک پا دارد و مقامات آمریکایی پیشنهادهای ایران را هم کلی و هم فراتر از برجام خوانده اند. به نظر می رسد این اصطلاح به درخواست ایران برای حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه های به اصطلاح تروریستی آمریکایی اشاره دارد. جو بایدن رئیس جمهور آمریکا اخیرا اعلام کرد که در مورد این مناقشه مهم با تهران تصمیم گیری خواهد کرد و نام سپاه را در جدول شماره یک نگه می دارد. اختلاف ایران و آمریکا را نمی توان به یک کاهش داد. 2. برای تهران مهم ترین موضوع در مسیر احیای برجام، منافع کامل اقتصادی لغو تحریم ها است. علاوه بر این دو گزارش رسمی، رسانه های خاورمیانه هفته گذشته اعلام کردند که تهران از موضع حذف نام سپاه از فهرست گروه های تروریستی در بسته های پیشنهادی خود به آمریکا خارج شده است، اما موضوع حذف نام سپاه را مطرح کرده است. تحریم خاتم الانبیا و چندین نهاد دیگر. در حالی که طرف آمریکایی مدعی است که طرف آمریکایی از این پیشنهاد استقبال نکرده است، مقامات ایرانی و آمریکایی هنوز توضیح خاصی برای این گزارش ارائه نکرده اند. در حالی که تا یک ماه پیش طرف ایرانی می گفت که مذاکرات ایران و 1+5 در اواسط اسفند ماه به پایان رسیده و توپ برای راه حل در اختیار آمریکاست، این معادله با حمایت ترویکای اروپایی ارائه شده است. فرانسه، بریتانیا و آلمان) پیشنهادی از سوی آمریکا به شورای حکام علیه ایران و تصویب نهایی آن، با وجود رای منفی چین و روسیه تغییر کرده است. اگرچه طرف غربی مدعی است که قطعنامه علیه ایران به دلیل حل و فصل مناقشات پادمان بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، اما ایران این قطعنامه را ابزاری سیاسی و ابزاری برای فشار بر تهران در مذاکرات وین می‌داند. ایران در پاسخ به قطعنامه صادر شده از سوی شورای حکام، سه اقدام را انجام داد که مهم ترین آن، خاموش کردن 27 دوربین مافوق صوت در تاسیسات هسته ای ایران بود. این اقدام ایران با واکنش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی مواجه شد و گفت که عدم دسترسی آژانس به داده های برجام، حفظ رکود در مذاکرات برای احیای برجام را دشوار می کند. همزمان با این تحول منفی در روابط ایران و ترویکای اروپایی در حوزه شورای امنیت سازمان ملل، هفته گذشته شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا در سند همکاری با شوراهای همکاری فارس، ایران را به فعالیت های بی ثبات کننده در منطقه غرب آسیا متهم کرد. . در چنین شرایطی، سفر جوزف بورل به تهران به عنوان نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی بسیار مهم است و می تواند تا حدودی به شکستن فضای منفی کمک کند. فضایی که بسیاری از تحلیلگران آن را تا مدت ها غیرقابل دفاع می دانند و منجر به شکست مذاکرات برای احیای برجام و مرگ می شود. کوروش احمدی، دیپلمات و کارشناس سیاست خارجی درباره اهمیت سفر جوزف بورل به تهران در حال حاضر به «اعتماد» گفت: سفر بورل به تهران در این مقطع زمانی با توجه به تنش های موجود بسیار مهم است. واقعیت این است که برجام در یکی از دوره های مبهم خود قرار دارد و دلیل آن مشخص نیست و طرف های برجام جز حرف های رایج چیزی نمی گویند. تقریباً اتفاق نظر وجود دارد که 99.99 درصد توافق نهایی شده است و هیچ مذاکره ای حتی برای یک صدم درصد در جریان نیست. طرف ایرانی در مورد مانع توافق اظهارات بسیار کلی کرده است. آقای امیرعبدالهیان می‌گوید مشکل اصلی حذف سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی نیست، بلکه دستیابی به منافع اقتصادی ایران است که اساساً با ادعای اجرای ۹۹.۹۹ درصدی توافق ناسازگار است. این بدان معناست که مانع اصلی می تواند چیزی فوق اجرایی و سیاسی باشد. بنابراین سفر بورل در این نقطه ممکن است تلاش دیگری برای تعیین تکلیف نهایی باشد. علاوه بر این، او اخیراً گفتگوی مفصلی با رابرت مالی داشته است. احمدی در پاسخ به این سوال که آیا برخی منابع در ایران گفته اند تهران منتظر است ببیند آیا بورل پیام دیگری از سوی آمریکا خواهد داد یا خیر، گفت: در چنین شرایطی چقدر به این سفر امیدواریم. ایران در 9 ژوئن اعلام کرد که به طرف مقابل داده است “تاری و بی معنی”. به عبارت دیگر، ایالات متحده ادعا می کند که پیشنهادی از نظر ماهیت دریافت نکرده است. مشخص نیست گزارش خاورمیانه در مورد پیشنهاد لغو تحریم خاتم الانبیا به جای حذف سپاه از لیست FTO صحت دارد یا خیر. همچنین مشخص نیست که موضوع اوکراین تا چه اندازه در ملاحظات سیاسی کشورها نقش دارد. سوال دیگر این است که آیا ایران انتظار دارد در ازای کنار گذاشتن لیست FTO و منتظر شنیدن ابتکاری از سوی آمریکا امتیازاتی دریافت کند؟ اینها نکاتی است که باید در سفر بورل به تهران مشخص شود. با این حال، با توجه به ادامه جنگ در اوکراین و بحران در بازار نفت و همچنین قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، ممکن است این موضوع تا اوایل سپتامبر به طور یکجانبه حل شود. به گزارش اعتماد، اولین سفر بورل به تهران نیز با واکنش چشمگیری در رسانه های غربی مواجه شد. خبرگزاری فرانسه این سفر را عاملی مهم و تاثیرگذار در سرنوشت این توافق دانست. ایران در جریان مذاکرات وین بارها تاکید کرده است که در پی تلاش برای خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها، این بار در مسیر احیای برجام، به دنبال تضمین‌های اقتصادی برای بهره‌برداری از این برجام است. لغو کامل تحریم ها حضور جوزف بورل در تهران برای از بین بردن فضای متشنج مهم است، اما مهمتر از آن اراده سیاسی همه کشورهای حاضر در برجام و آمریکا برای تمدید توافق است. در حالی که روسیه و چین در مذاکرات پس از جنگ در اوکراین تحرک کمتری از خود نشان داده اند و به صرف حمایت از ازسرگیری برجام بسنده کرده اند، در این مورد ایران با اتحاد اروپا و آمریکا مواجه است. در چنین شرایطی هنوز باید ببینیم که پیام روشن جوزف بورل از آمریکا و واکنش ایران چیست و آیا نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه در اولین سفر خود به تهران در دولت سیزدهم دست پر خواهد رفت؟