تعداد شاغلان نسبت به دوره قبل از کرونا 500 هزار نفر کمتر است
با اظهارات جدید سخنگوی دولت مبنی بر ایجاد شغل جدید برای بیش از یک میلیون نفر، مشخص است که دولت سیزدهم به این ادعا دامن می زند. اما چقدر درست است؟ اولین بار در 2 باخمن بود که رئیس جمهور در یک برنامه تلویزیونی اظهار داشت که “آمار نشان دهنده ایجاد نزدیک به یک میلیون شغل جدید است که به صورت مستند با کد ملی، کد تامین اجتماعی و محل کار ارائه شده است.” یک روز بعد معاون اول رئیس جمهور با استناد به همین قانون بیمه کشوری و استخدامی تعداد «شاغلان جدید» را 900 هزار نفر اعلام کرد. یک روز بعد در 4 بهمن نوبت به سولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسید تا این آمار را تایید کند. وی گفت: بر اساس وعده دولت از آستانه ایجاد یک میلیون شغل در سال عبور کرده است. دو هفته از انتشار آمار «اشتغال» می گذرد و دیروز سخنگوی دولت با ارائه ارقام جدید گفت: «سطح اشتغال در پاییز 1401 نسبت به سال قبل 530 هزار نفر افزایش یافته و تعداد افراد شاغل به 24 میلیون نفر رسیده است. آقای رییسی در تبلیغات انتخاباتی بارها از عدد یک میلیون استفاده کرد و در وعده های خود از آن استفاده کرد. مانند ایجاد یک میلیون شغل در سال یا ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال. نزدیک به یک سال و چند ماه از روی کار آمدن دولت می گذرد، فشار رسانه ای برای تحقق این وعده ها به حدی بود که این آمار به دست آمد. چون هنوز از یک میلیون واحد مسکونی وعده داده شده خبری نیست، خواهیم کرد. آمار اشتغال را اینجا ببینید.
مغایرت آمار با کد ملی
ابتدا باید گفت که سه آمار مختلف ارائه شده است. ابتدا از رئیس جمهور و وزیر کار که از ایجاد یک میلیون شغل خبر دادند. دومی از معاون اول رئیس جمهور که 100 هزار شغل را تعدیل کرد و سومی از سوی سخنگوی دولت که آمار اولیه نخست وزیر را به نصف رساند. اگر مسئولان دولتی مدعی هستند که این یک میلیون شغل قابل ردیابی و اثبات به «کد ملی» یا «کد بیمه» است، پس چرا چندین آمار متناقض و متفاوت از آنها گزارش می شود؟ بر اساس برنامه ششم توسعه (ابتدا اجرای این برنامه تا تصویب برنامه هفتم به مدت یک سال و نیم تمدید شد، اما با توجه به عملکرد قابل تقدیر سازمان برنامه و بودجه که قرار بود تدوین شود). برنامه هفتم و ارائه آن به مجلس، یک سال و نیم دیگر تمدید شد مرکز آمار ایران مستقیماً مسئول ارائه آمار است. آیا مسئولان سازمان برنامه و بودجه نمی توانند به سازمانی که رهبری می کنند، یعنی مرکز آمار بگویند. ، برای برگزاری نشست خبری و ارائه جزئیات آمار اشتغال؟
پارادوکس کاهش مشارکت اقتصادی بیکاری
بر اساس گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران در 18 بهمن ماه سال جاری، جمعیت در سن کار تا پاییز 1401 دو میلیون نفر افزایش یافته است، اما جمعیت شاغل همچنان حدود 500 هزار نفر کمتر از زمانی است که هیچ خبری نبود. کرونا در کشور یعنی جمعیت در سن کار به 64 میلیون نفر رسیده است، اما از این 26 میلیون نفر در بازار کار هستند و بقیه یا بازار کار را ترک کرده اند یا اصلا وارد آن نشده اند یا به طور کلی از پیدا کردن منصرف شده اند. کار کردن نرخ بیکاری به این معناست که چند درصد از افراد شرکت کننده در بازار کار افرادی هستند که نتوانسته اند شغلی پیدا کنند، این آمار نشان می دهد که نرخ بیکاری در پاییز امسال به پایین ترین سطح خود در 17 سال گذشته (8.2 درصد) رسیده است. . اما فراتر از آن، نرخ مشارکت که نسبت کل جمعیت شرکت کننده در بازار کار (بیکار و شاغل) به کل جمعیت در سن کار است، در حدود 41 درصد باقی می ماند. یعنی 59 درصد از جمعیت هنوز در رده «غیرفعال» هستند و پس از شوک ناشی از اپیدمی کرونا نتوانسته اند به بازار کار بازگردند.
جمعیت شاغل چقدر افزایش یافته است؟
تکلیف تعداد کارمندان در آن مدت چه شد؟ بر اساس آمار مرکز آمار، تعداد کارگران در پایان تابستان سال گذشته که دولت آقای رئیسی روی کار آمد، 23 میلیون و 404 هزار و 980 نفر بوده است، یعنی سه ماه بعد. در پایان پاییز سال گذشته تعداد شاغلان به 23 میلیون و 535 هزار و 175 نفر می رسد. یعنی برای این سه ماه 130 هزار و 195 نفر به تعداد شاغلان اضافه شد. سه ماه بعد در پایان سال 1400 جمعیت شاغل به 23 میلیون و 447 هزار و 452 نفر می رسد. یعنی در پایان سال 87 هزار و 723 نفر دیگر به نیروی کار اضافه می شود. 9 ماه بعد یعنی در پایان پاییز تعداد شاغلان بر اساس اعلام مرکز آمار به 24 میلیون و 70 هزار و 142 نفر رسید. یعنی در این مدت 622 هزار و 690 نفر به تعداد شاغلان اضافه شد. در آن دوره 15 ماهه اتفاقات زیادی افتاده و تعداد کارکنان افزایش یافته است و در این شکی نیست. به هر حال اقتصاد ایران از شوک بیکاری ناشی از اپیدمی کرونا خارج شده است و به همین دلیل اگر با فروکش امواج کرونا، تعداد زیادی از آنها که خارج از بازار کار بودند به بازار برگردند چندان اشتباه نیست. . این در حالی است که هر چقدر هم مقایسه کنیم آمارها تعداد یک میلیون شغل ایجاد شده را تایید نمی کند اما مشاهده می شود که تعداد شاغلان به یک میلیون نفر هم نمی رسد. شايد اين مقايسه از نظر رياضي چندان صحيح نباشد، اما به هر حال در جستجوي اعداد اعلامي ناچار به انجام اين گونه مقايسه ها هستيم. تعداد شاغلان در پاییز امسال نسبت به تابستان سال گذشته 665 هزار و 432 نفر افزایش داشته است. ظرف یک سال از پاییز 1401 تا پاییز 1400، 535 هزار و 237 نفر به جمعیت شاغل اضافه شد. شاغلان از پایان سال گذشته تا پایان پاییز امسال 622 هزار و 960 نفر افزایش داشته اند. باید بپرسید این یک میلیون افزایش اشتغال و اشتغال زایی کجا بوده که آمار سازمان رسمی ارائه دهنده آمار در ایران آن را تایید نمی کند؟ آنچه در دو سال گذشته رخ داده، رکود تورمی و تاثیر شوک اپیدمی کرونا بر بازار کار است که بر خلاف تصور مسئولان دولتی باعث ایجاد «اشتغال منفی» نیز شده است. واقعیت بازار کار امروز این است که بیش از دو میلیون نفر در جستجوی کار مناسب هستند که بیکار هستند و 7.5 میلیون نفر هم بیکار هستند.