پارسا سپهری: چند سالی است که به دلیل تحریم میزان صادرات نفت و سرمایه گذاری خارجی در کشور کاهش یافته است. این در حالی است که کشورهای حوزه خلیج فارس نفت خود را به قیمت جهانی صادر می کنند و برای آن پول دریافت می کنند، در این کشورها هزینه انرژی بالا و واقعی است و یارانه ای ندارد. به همین دلیل مدیران درآمد حاصل از فروش انرژی را صرف توسعه و نوآوری می کنند و در نتیجه کیفیت زندگی شهروندان را افزایش می دهند. در این کشورها درآمد سرانه بالاست، بنابراین مردم برای خرید انرژی مشکلی ندارند. اما در ایران با کاهش قیمت حامل های انرژی و اعطای یارانه های پنهان، نه تنها درآمد و قدرت خرید مردم به ویژه در فراستان کاهش یافته است، بلکه یارانه بیشتر به ثروتمندان تعلق می گیرد تا افراد کم درآمد. . به همین دلیل کارشناسان پیشنهاد می کنند با واقعی سازی قیمت ها می توان پالایشگاه ها را تجهیز و به روز کرد و با افزایش صادرات می توان تولید انرژی را افزایش داد و معیشت مردم را بهبود بخشید. مهدی عرب صادق، کارشناس انرژی در این خصوص می گوید: منافع پنهان یارانه ها به نفع ثروتمندان و آسیب به فقرا است. در زیر گزیده ای از نظرات او را به نقل از ایلانا می خوانید.
نیاز به سرمایه گذاری در انرژی
مهدی عرب صادق کارشناس انرژی بابیان اینکه یک میلیون و 800 هزار بشکه نفت به 9 پالایشگاه نفت خام و 400 هزار بشکه میعانات گازی به تنها پالایشگاه میعانات گازی کشور عرضه می شود، گفت: هر بشکه نفت 159 لیتر و میانگین قیمت 60 است. قیمت هر لیتر نفت معادل 17 هزار تومان است و پالایش هر بشکه نفت حدود 20 هزار دلار سرمایه گذاری می خواهد. وی ادامه داد: برای پالایشگاهی مانند اصفهان (در 2 واحد) که مجموعا ظرفیت پالایش روزانه 200 هزار بشکه نفت در روز را دارد و با توجه به هزینه سرمایه گذاری 20 هزار دلاری در هر بشکه، 4 میلیارد دلار سرمایه گذاری برای 30 سال مورد نیاز است. عملیات پالایشگاه یعنی به ازای هر بشکه نفت حداقل 2 دلار سرمایه گذاری ارزی انجام می شود.
هشدار پایان عمر تعدادی از پالایشگاه ها
این کارشناس انرژی بابیان اینکه چند سالی است که زنگ خطر پایان عمر تعدادی از پالایشگاه ها را به صدا در آورده است، گفت: ساخت هر پالایشگاه (با ظرفیتی برابر با اصفهان) حدود 6 سال طول می کشد و 4 میلیارد دلار هزینه دارد. و همچنین هزینه پالایش نفت خام و ارزش مستهلک شده سرمایه گذاری و توانایی صادرات نفت خام نشان دهنده قیمت واقعی بنزین است. (حدود 14000 تومان) پس نه تنها بنزین ارزانتر از آب است، بلکه بنزین 3000 تومانی مفت هم همین سابقه دردناک را دارد. هر خودرو ماهیانه بیش از ۱۲ میلیون تومان از یارانه پنهان سود می برد و یکی در شمال شهر که ۴ خودروی پرمصرف دارد را با کارگری در جنوب شهر که در بهترین حالت یک خودرو پراید دارد مقایسه کنید.
یارانه های پنهان، سیاست به نفع ثروتمندان
وی تاکید کرد: باید توجه داشت که راه دور تحریم ها، استفاده از سیاست ضد لیبرالی برای حذف یارانه پنهان است، هرچند برخی حذف یارانه پنهان را سیاستی نئولیبرالی می دانند، در حالی که تفسیر عکس دارند. آیا نمی توان تنها بخشی از تفاوت این بخش مهم از ثروت ملی را برای توسعه سیستم حمل و نقل عمومی و هدف گذاری مناسب یارانه ها و افزایش ضریب موفقیت استفاده کرد؟ آیا توسعه راه و حتی مسکن ملی امکان پذیر نیست؟ ایجاد اشتغال و محرومیت زدایی؟
تخلیه نیروگاه ها
عرب صادق با اشاره به موضوع مصرف برق گفت: هر نیروگاهی 30 سال عمر مفید دارد و پس از آن دچار فرسودگی، راندمان پایین و هزینه تعمیر بالا با قابلیت اطمینان کم و کاهش مقاومت می شود. در حال حاضر برای هر مگاوات سرمایه گذاری در یک نیروگاه به یک میلیون دلار سرمایه ارزی نیاز داریم و هر کیلووات ساعت انرژی حدود 9 سنت ارزی برای کشور هزینه دارد که در صورت امکان، راندمان پایین نیروگاه را افزایش می دهد. در درازمدت به 5 سنت افزایش یابد. کمتر از این مقدار است.
سود یارانه در جیب ثروتمندان پنهان شده است
وی با بیان اینکه از 300 میلیارد کیلووات ساعت مصرف برق سالانه بیش از 200 میلیارد آن متعلق به دهک های پردرآمد است، افزود: اکنون که هزینه برق هر کیلووات ساعت حدود 4000 تومان و با قیمت پایه برق است. بازار حدود 100 تومان ما به مصرف کنندگان در کشور این تفاوت را به نفع کدام صنف تغذیه می کنیم؟ این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: دهک های بالا اکنون با یک محاسبه سرانگشتی 23 برابر دهک های پایین و 11 برابر دهک های پایین از یارانه پنهان بهره مند می شوند. سوال اینجاست که چرا به نام حمایت از دهک های پایین برای دهک های بالای جامعه، منفعت تورم را بر دوش اقشار ضعیف ایجاد می کنیم؟ وی تاکید کرد: در موضوع یارانه پنهان، دلیل مهم توجه به فرصت صادراتی یا نرخ فوب خلیج فارس این است که هزینه های زیرساختی برای تولید برق، تعمیرات اساسی و نوسازی بر مبنای واردات خدمات و تجهیزات با منطق جهانی است.
رضایت اجتماعی به توزیع عادلانه ثروت بستگی دارد
عرب صادق بابیان اینکه حذف یارانه های پنهان برای توزیع عادلانه ثروت و به نفع طبقه کارگر ضروری است و افزایش رضایت اجتماعی مستلزم توزیع عادلانه ثروت است، ادامه داد: یارانه پنهان است. تصور کنید 86 میلیارد دلار یارانه پنهانی که منابع معتبر بین المللی و آژانس بین المللی انرژی به آن نگاه می کنند و در تولید ثروت و توزیع عادلانه ثروت استفاده می شود، مشکلات ناشی از گسترش پایه پولی، تورم و استقراض توسط بانک مرکزی و خلق پول حل می شود مردم هم با دیدن هوشمندی حاکمان امیدوار می شوند.
هزینه یارانه بالا
وی با تاکید بر اینکه امروز برخی از مشمولان نجومی یارانه های پنهان نیز فرار مالیاتی دارند و این اصلا برای اقتصاد کشور خوب نیست، گفت: البته در اقتصاد باید به مفاهیم تکیه کرد نه اعداد، پس اگر برای رسیدن هزار تومان اگر 3000 تومان برای یارانه مردم خرج کنیم در واقع عامل مهمی در کسری بودجه سالانه می شود و نتیجه عکس آن چیزی که به دنبال آن هستیم یعنی رفاه مردم و پنهان می گیریم. یارانه مصداق این عمل خطرناک است، حالا برخی کارشناسان فکر می کنند ما سه هزار تومان یارانه هزار تومانی را خرج می کنیم و بخشی از آن را از جیب مردم می بریم و فرصت ها را دور می کنیم، پس باید این یارانه را محاسبه کرد و درست کرد. در بودجه شفاف سازی کنید و آن را ساده کنید سپس اجازه دهید منصفانه برنامه ریزی کنیم و نرخ یارانه را افزایش دهیم.
نزدیک شدن
این کارشناس انرژی تاکید کرد: با این شرایط فعلی، مثلاً اگر سنگ آهنی را حمل می کنید که باید از خراسان جنوبی به بندرعباس حمل شود، یارانه سوخت به صاحب سنگ آهن بدهید تا از حمل و نقل منصرف شود. از محموله خود و ترک آن، هم به نفع دولت و هم صاحب سنگ آهن است. اکنون وضعیت قیمت انرژی پیچیده است، یارانه پنهان امروز با این روش توزیع بیش از 60 درصد تولید ناخالص داخلی است و از سوی دیگر عامل سرکوب تولید است، بنابراین مدیران اقتصادی باید طرح جامعی ارائه دهند.