پس از جهش نرخ ارز در اوایل دهه 1390، تا سال 1396 میانگین رشد سالانه نرخ ارز در سطح کمتری نسبت به دهه 1370 قرار داشت و معادل 6 درصد بود. علاوه بر صادرات نفت، مداخلات و نرخ سود بالای سپرده‌های بانکی از سال 1393 تا 1396 تأثیر بسزایی در شکل‌گیری این نرخ رشد داشته است. فروش ارز بانک مرکزی تحت عنوان مداخله در دوره زمانی 1393-1396 برابر بوده است. به مبلغ 35 میلیارد دلار
از سال 1392 تا 1396 نرخ رسمی فروش ارز برای واردات ارز نسبت به نرخ غیر رسمی حدود 15 درصد اختلاف افزایش داشته است. در سال 1396 نرخ غیررسمی ارز به بالاترین جهش تاریخ ریال رسید، از میانگین 4000 تومان در سال 1395 به میانگین 10300 تومان در سال 1396 رسید. از سال 1397 تا پاییز 1401 نرخ ارز غیرسمی افزایش یافت. به طور متوسط سالانه 37 درصد و نرخ رسمی ارز از 4200 تومان ETS در بهار 1401 تغییر کرده است.
بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس، متوسط نرخ غیررسمی ماهانه از 5 هزار تومان در فروردین 1396 به حدود 36 هزار تومان در آذرماه 1380 افزایش یافت که دلیل آن کاهش شدید ارزش صادرات نفت و سایر صادرات عمده است. اقلام در سال 2019. (همه گیری کووید-19، نرخ ماهانه بالاتر از خط روند بود) با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده و افزایش جو عدم اطمینان به دلیل احتمال پیروزی جمهوری خواهان و تشدید جنگ. از نظر اقتصادی، این نرخ به کانال 30 هزار تومان رسید. پس از مشخص شدن نتایج انتخابات و افزایش احتمال توافقنامه های رفع تحریم ها، این نرخ به خط روند نزدیک شد. پس از افزایش صادرات نفت از 21 میلیارد دلار در سال 2019 به 39 میلیارد دلار در سال 2014، نرخ غیر رسمی نزدیک به خط روند افزایش یافت و این وضعیت در سال 2014 ادامه یافت.
لازم به ذکر است که در زمستان 1400 و تابستان 1401 به دلیل اخباری مبنی بر نزدیک شدن به بازگشت به برجام، نرخ ارز زیر خط روند بود.
از اوایل دهه 1400، واگرایی بین ارزهای غیر سامی و نیمایی آغاز شد که تا دسامبر 1401 ادامه یافت. این واگرایی ناشی از افزایش عرضه ارزهای نفتی بود، زیرا صادرات نفت از 21 میلیارد دلار در سال 2019 حدود 50 درصد افزایش یافت. به 39 میلیارد در سال 2014 رسید.
تقاضای روزانه برای اسکناس در سه ماهه پاییز دو برابر شد
در پاییز 1401، بررسی روند روزانه نرخ ارز در بازار غیررسمی تهران و بازار متشکل (قراردادی) نشان داد که نرخ توافقی به طور منفعلانه با حاشیه متوسط 2 هزار تومان کمتر از نرخ غیررسمی فروخته می شود. . با توجه به جذابیت تفاوت قیمت اسکناس در دو بازار متشکل و غیررسمی، تقاضا برای اسکناس از بازار متشکل افزایش یافت به طوری که میزان فروش روزانه در این بازار از حدود 12 میلیون دلار در شهریور ماه به 25 میلیون دلار افزایش یافت. در پایان دسامبر
با توجه به فروش روزانه بازار یکپارچه، مجموع فروش اسکناس در صرافی ها طی 9 ماهه امسال بین 3.5 تا 4.5 میلیارد دلار پیش بینی می شود.
برداشت 10 میلیارد دلار ارز به صورت اسکناس و حواله با تکیه بر فرآیندهای رسمی
گزارش ارزی کمیسیون اقتصادی مجلس به نرخ های متعدد رسمی و فاصله قابل توجه از بازار غیرسمی، اتکای خطرناک سیاسیون به آمارهای گمراه کننده مازاد عرضه در سامانه نیما، عدم پذیرش واقعیت مبادله ای اشاره می کند. افزایش نرخ مطابق با واقعیت های اقتصادی، خروج 10 میلیارد دلار ارز در قالب اسکناس و حواله از فرآیندهای رسمی با ادامه روال فعلی، مهم ترین موضوعی است که در کوتاه مدت مورد توجه قرار گرفته است. تصمیم گیرندگان ارزی
لازم به ذکر است (در ابتدای دی ماه) فروش روزانه اسکناس به بیش از 20 میلیون دلار رسید که با احتساب مداخلات احتمالی در بازار غیررسمی، فروش بیش از 7 میلیارد دلاری اسکناس را به همراه خواهد داشت.
با توجه به حجم معاملات در بازار یکپارچه، به طور تقریبی می توان گفت که در 9 ماهه امسال نزدیک به 3 میلیارد دلار (به طور مشخص) به سایر ارزها هزینه شده است (معرفی 2000 دلار برای کارت ملی).
حداقل 150 هزار نفر با کارت ملی معادل 3 میلیارد دلار ارز سهمیه گرفتند.
از سوی دیگر ارز مسافرتی قابل توجهی در سه ماهه اول سال که ارز دیگری وجود نداشت با فرض فروش ارز دیگری به مبلغ 3 میلیارد دلار از ابتدای سال تا آذرماه حدود 150 هزار تومان توزیع شد. افراد با ارائه کارت ملی اقدام خواهند کرد. در این میان مشاهدات میدانی تایید کرد که نقش اجاره کارت ملی و سوء استفاده از کد ملی افراد نقش جدی در ایجاد تقاضای کاذب برای سفته بازی داشته است.
پرداخت روزانه 100000 دلار با نرخ یارانه ای برای سفرهای خارج از کشور
از سوی دیگر تا ابتدای آذرماه سال جاری روزانه 100 هزار دلار اسکناس با نرخ 29 هزار و 100 تومان به متقاضیان سفر خارجی ارائه می شد که نمونه ای از 180 میلیارد تومان یارانه سفرهای خارجی برای صدک های بالای درآمدی جامعه و بی عدالتی است. پس از آن اتفاق افتاد که پیشنهاد وی در جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس با رئیس سابق بانک مرکزی لغو شد.