دیروز ویدیویی از اجرای کمدی دو دختر مدرسه ای در جشنواره تکالیف دخترانه در فضای مجازی پخش شد که بسیاری آن را محکوم و نماد ترویج ازدواج کودکان دانستند.
در این ویدئو که اتفاقا از شبکه سه صداوسیما پخش شد، این دو مامان ضمن خواندن شعری در مورد پوشاندن موهای مجردی با بیانی طنز به کنار هم بودن با همسرشان اشاره می کنند. اشاره ای که با واکنش های بسیاری از سوی کاربران شبکه های اجتماعی مواجه شد و بسیاری احساس کردند طراحی او برای کودکان هشت و نه ساله حاضر در میان جمعیت، دور از عرف عمومی جامعه و حتی ترویج ازدواج کودکان است.
مواردی مانند لغو ممنوعیت تحصیل دختران متاهل در مدارس روزانه و از سوی دیگر اعطای وام بیشتر به زوج‌های جوان بدون تعیین حداقل سن، نگرانی‌ها در مورد حمایت رسمی از ازدواج کودکان را افزایش داده است.
اما برخی چنین برداشتی از اظهارات این دو دانشجو را اشتباه دانستند. اما گروهی در شرایط کنونی کشور که مدارس دخترانه با معضل مسمومیت های سریالی و حتی شایعه نقش گروه های افراطی در خانه نشینی دانش آموزان دختر مواجه هستند، این سخنان را اشتباه بزرگی می دانند. از سوی دیگر، به دلیل حساسیت موضوعی مانند ازدواج کودکان، این گونه برنامه ها و اظهارات تأثیر زیادی در شبکه های اجتماعی دارد و عموماً باید در چنین گروهی و همچنین رسانه ملی از آنها پرهیز شود. با این حال، به نظر می رسد که طرفداران چنین ادعاهایی از چارچوب بندی بی رویه این موضوعات ابایی ندارند. نگاهی به تاکیدات و قوانین و حتی حمایت‌های مالی روش‌های مختلف ازدواج در یکی دو سال اخیر نشان می‌دهد که در رویکردها و سیاست‌های کلی تمایل زیادی برای کاهش سن ازدواج به زیر 18 سال و حتی بسیار کمتر از آن وجود دارد. اشکال مختلف، تبلیغات و تبلیغات
شهره صادقی، مشاور رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور اخیرا با اشاره به تشکیل ستاد کوثر برای شناسایی و رفع مشکلات آموزشی مدارس، گفت: «به دنبال آماده سازی دختران برای ایفای نقش مادر و همسر هستیم». دانش آموزان دختر اظهاراتی که بسیاری از مدافعان حقوق کودک به عنوان تشویق عمومی برای ازدواج زیر 18 سال تلقی کردند. موضوعی که توسط کنوانسیون بین المللی حقوق کودک به شدت ممنوع شده است.
این اظهارات در کنار موضوعاتی مانند رفع ممنوعیت حضور دختران متاهل در مدارس روزانه، محتوای برخی کتب درسی و از سوی دیگر اعطای وام بیشتر به زوج های جوان بدون تعیین حداقل سن، نگرانی هایی را در خصوص حمایت رسمی از فرزند ایجاد کرده است. ازدواج . اتفاقاً نگاهی به آمار تا حد زیادی این برداشت از رویکرد موجود را تأیید می کند.
آمار منسوخ ازدواج کودکان در ایران
این روزها همه دولتمردان به فکر افزایش توازن ازدواج هستند و در این میان نه تنها خرده فرهنگ های نامناسبی را به حال خود رها کرده اند، بلکه با سیاست های ترویج ازدواج دولت فرصت های بیشتری را در اختیار آنان قرار داده اند. یکی از این خرده فرهنگ های سمی «ازدواج کودکان» است. آخرین تحلیل داده های مرکز آمار ایران نشان می دهد که بین سال های 1996 تا 1400، 32524 دختر زیر 15 سال ازدواج کرده اند. رقم بزرگی در ثبت ازدواج کودکان در کشور.
علاوه بر این، اطلاعات مرکز آمار ایران مشخص نیست و مشخص نیست که چه تعداد از افراد 15 تا 18 ساله ازدواج کرده اند.
بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، 773 هزار و 768 دختر 15 تا 19 ساله ازدواج کردند. مشخص نیست چند نفر از آنها زیر 18 سال بودند. تاکنون هیچ نهاد رسمی آماری در این زمینه منتشر نکرده است.
ایجاد برنامه با کمک دو دانش آموز دوقلو و گفتن جملات طنز در مورد لذت با همسر بودن و همچنین برای کودکان هشت و نه ساله نه تنها گامی در راستای ترویج ازدواج کودکان محسوب می شود، بلکه حتی رویکرد بد رسانه ملی برای کاهش اعتماد در جامعه، به اطلاع روحانیت هم می رساند
رویکرد حمایتی برای کاهش سن ازدواج
پس از گذشت بیش از یک سال و روی کار آمدن دولت سیزدهم، موضوع ازدواج و فرزندآوری با جدیت بیشتری مطرح شده است. سال گذشته قانون حمایت از خانواده و جوانان به مجموعه قوانین قبلی اضافه شد. بر اساس این قانون وزارتخانه ها و سازمان های مختلف موظف شدند از برنامه های افزایش جمعیت حمایت کنند. یکی از وزارتخانه های مسئول در این قانون آموزش و پرورش است. بر اساس قانون جوانان، این وزارتخانه باید فرهنگ ارزش گذاری برای ازدواج، خانواده و فرزندآوری را ترویج کند.
به گفته برخی فعالان حقوق کودک، این رویکردها در نظام آموزشی و برخی دیگر از سازمان ها این شبهه را تقویت می کند که قوانین جدید به جای تشویق بزرگسالان به ازدواج و بچه دار شدن، منجر به ازدواج کودکان، ازدواج های ناموفق و تولد نوزادان ناسالم می شود. صفحه را بردارید) و … خواهد شد
اخیراً در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده، ایران خودرو شرط داشتن گواهی ثبت نام در طرح ویژه مادران را حذف کرد. به عبارت دیگر افراد زیر 18 سال نیز می توانند از سهمیه ویژه مادران استفاده کنند.
کمک به تحصیل دختران متاهل
اخیرا برخی رسانه ها از رفع ممنوعیت تدریس دانش آموزان متاهل در شیفت روز مدارس خبر داده اند.
تسنیم به نقل از رابعه امامی رضوی، مشاور وزیر آموزش و پرورش در امور بانوان، با اشاره به ماده 69 آیین نامه اجرایی مدارس مصوب 1400 در خصوص تحصیل دانش آموزان دختر متاهل، اظهار داشت: دانش آموزان متاهل می توانند با رعایت اخلاق و اخلاق دانش آموزی. اصول اخلاقی و آموزش با سایر دانش آموزان، مانند دیگران در مدارس روزانه ثبت نام کنید و به یادگیری ادامه دهید.
موضوعی که به گفته برخی از جامعه شناسان و فعالان حقوق کودک، در راستای ترویج و عادی سازی ازدواج کودکان است.
سیمین کاظمی، جامعه شناس و از منتقدان این طرح به خبرآنلاین گفت: به جای پرداختن به پدیده آسیب زا ازدواج کودکان، شاهد اقداماتی هستیم که منجر به ترویج رسمی این پدیده می شود. اجازه دادن به دانش آموزان متاهل برای تحصیل در مدارس عادی گامی در جهت عادی سازی فرزندان متاهل است. در واقع آنچه برای تصمیم گیران اهمیت دارد، موضوع ازدواج و فرزندآوری زیر سن مسئولیت قانونی و اولویت دادن به آن بر تحصیل و رفاه فرزندان است.
وی ادامه داد: در مدارس آموزش مسائل جنسی برای حفظ دانش آموزان تابو تلقی می شود اما وقتی به بحث ازدواج و جمعیت می رسیم این تابو به کلی فراموش می شود و دانش آموزان متاهل در کنار دانش آموزان دیگر قرار می گیرند. تصمیمات بیشتر نشانه این است که برای طرفداران رشد جمعیت، بدون توجه به پیامدهای منفی، باید به هر وسیله ای به این هدف رسید. چنین رویکردی خطرناک است.”
همراهی قانون با ازدواج کودکان
ضمناً هیچ مانع محکمی برای این امر در قوانین وجود ندارد. طبق ماده 1041 قانون مدنی «نکاح دختر قبل از رسیدن به 13 سال تمام و برای پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام منوط به اذن ولی مشروط به رعایت مصلحت است که دادگاه صالح تعیین می کند». در این میان اگرچه در اغلب موارد فرزندان خارج از ازدواج به طور غیرقانونی اتفاق می‌افتند و به ثبت نمی‌رسند، اما آنچه از تحقیقات برمی‌آید این است که گاهی قضات برای تعیین مصلحت فرزند فقط رضایت پدر و بلوغ جسمی فرزند را در نظر می‌گیرند. کودک و رضایت، آگاهی و بلوغ فکری کودک را در نظر بگیرید.
یکی از فعالان حقوق کودک در این باره می گوید: «معمولاً بچه ها ابتدا در روستاها صیغه می شوند و بعد خانواده دختر با این قرارداد به قاضی فشار می آورند تا مجوز رسمی ازدواج صادر کند و متأسفانه همین صیغه حتی بالا بردن صیغه را هم سخت می کند. سن قانونی ازدواج.” ما را قضاوت نکنید.”
سمیرا دماوندی می افزاید: طبق ماده 147 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، سن بلوغ دختران و پسران به ترتیب 9 و 15 سال تمام قمری است. بنابراین دختر پسر است یا دختری که زیر 9 سال و 15 سال و بالاتر از آن سن نوجوان باشد. یعنی طبق قانون مصوب 1378 نوجوانی برای دختر از 10 سالگی و برای پسر از 16 سالگی شروع می شود.
تسهیلات مالی و رشد آمار ازدواج زودهنگام
سال هاست که برخی خانواده ها به دلیل مشکلات مالی، دختران خود را در سنین پایین به عقد مردان در می آورند. با این کار عملاً از مسئولیت مالی یکی از فرزندان خود دوری می کنند و امرار معاش خود را به دیگری واگذار می کنند. حتی با دریافت مبلغی به عنوان مهریه بخشی از مشکلات مالی خود را حل می کنند. علاوه بر این موضوع، برخی کارشناسان معتقدند اعطای وام ازدواج توسط دولت را می توان یکی از عوامل تسهیل کننده ازدواج کودکان و منجر به انحرافات ازدواج مانند ازدواج های ساختگی و طلاق به منظور اخذ وام دانست. و این در حالی است که طبق قانون اعطای وام ازدواج، مبلغ وام برای زوجین زیر 23 سال بیشتر است و قانون برای این سن کمتر محدودیتی در نظر نگرفته است.
در چنین شرایطی ساختن برنامه با کمک دو دانش آموز دوقلو و گفتن کلمات طنز در مورد لذت با همسر بودن و همچنین برای بچه های هشت و نه ساله، نه تنها گامی در مسیر است. از تشویق زن کودک، اما حتی رویکرد ضعیف رسانه ملی برای کاهش آن از اقتدار جامعه روحانیت نیز خبر می دهد.