افزایش تقاضا برای سنگ قبر با پرداخت یا دست دوم!

پیرزن به سختی از کامیون پیاده شد. از بین تمام چهره های نقابدار و چادرهای سیاهش، فقط چشمان رنگ پریده اش از پشت عینک دیده می شود. وارد یکی از سنگ قبرها می شود. چادرش را با دستان لرزان تکان می دهد و حقوقش را از نایلون بی رنگ بیرون می آورد و به سراغ یکی از دستفروش ها می رود. برای قبر همسرش سنگ می خواست.

کل مستمری او 1550000 بود: «من نه فرزند دارم و نه شوهر. همسرم چند سالی است که فوت کرده است، الان توان خرید سنگ قبر را ندارم، خدا رحمتش کند. بعد از مرگش حقوقش را می گیرم، اما حتی نمی توانم برای قبرش سنگ بخرم. هر بار که به خواب می روم ناراحت می شوم. همیشه فکر می کنم از خالی بودن قبرش ناراحت است. خدا رحمتش کنه خیلی محترم بود … من جواهر میخوام مادر. سهم من را محاسبه کنید من ضامن ندارم ولی آقا امام رضا همه جا ضامن من بوده است. من آن را برای شما سفارش می دهم …». صاحب فروشگاه عذرخواهی می کند و پیرزن با فیش حقوقی برای خرید سنگ قبر ارزان قیمت به فروشگاه دیگری می رود ….

طبل تاج به صدا درآمد و خانواده های زیادی را عزادار کرد. بسیاری از خانه ها اعلامیه ها و بنرهایی را در ورودی چسبانده بودند. وجود این جلد با بنر و تسلیت بر در و دیوار شهر بی سابقه بوده و هست. هر بار که تعداد کشته‌ها افزایش می‌یابد و کرکره فروشگاه‌ها و برخی مشاغل کاهش می‌یابد، سایر مشاغل رونق می‌یابند. باور عمومی بر این است که با توجه به افزایش مرگ و میر در دو سال اخیر توسط ولیعهد، کسب و کار حول محور مرگ نیز رونق گرفته است، اما صحبت صاحبان سنگ قبرهای اطراف «بابارضا» بهش زهرا (س) است. یک مقبره مبادله بناهای تاریخی، داستان دیگری را روایت می کند… سنگ ها به ترتیب خاصی چیده شده اند. صدای تراشیدن سنگ از جلوی برخی مغازه ها به گوش می رسد. گرد و غبار بلند شد خطاط نام متوفی را روی سنگ می نوشت تا سنگتراش کنده شود. مغازه ها خالی است هر تاجری با دیدن یک ماشین در حال توقف از او می خواهد که سنگ قبرش را تبلیغ کند.

مشتریان شوکه و نافرمان!

مغازه دار تسبیح را بالا و پایین می کند. ماسک روی صورت زده می شود و فقط زمزمه ای شنیده می شود. او درباره کار و تجارت خود می گوید: اگر الان ماهی 15 سنگ قبر سفارش می دادم، سه سال پیش همین مقدار را سفارش می دادم. درست است که تعداد فوتی ها از تاج زیاد شده است اما فروش ما افزایش پیدا نکرده است. همه فکر می کنند الان کار ما سکه است، اما ما آماده ایم به دو سال قبل برگردیم، زمانی که مرگ و میر روزانه کمتر از الان بود. همان شماره ای را که ما سفارش دادیم می خواست. مشتریان غصه می خوردند، اما وقتی پیش ما آمدند چندان شوکه و نافرمانی نبودند. حتی سفارشات بیشتری هم بود. حالا هیچکس سر قبر نمی رود و همه از بهشت ​​زهرا و قبرستان می ترسند، می ترسند ویروس از زمین بلند شود. به همین دلیل است که افراد کمتری برای خرید سنگ قبر به ما مراجعه می کنند. بسیاری از اتومبیل های عبوری که سفارش سنگ قبر می دهند فقط می پرسند که آیا ویروس تاج از زمین بلند می شود یا نه، ما نمی دانیم چه بگوییم. مغازه های ما درست کنار بهشت ​​زهرا هستند و مردم می ترسند از ماشین پیاده شوند…».

افزایش چند برابری قیمت سنگ یکی دیگر از مشکلاتی است که تجار با چالش های زیادی روبرو هستند. «سفارش‌های مردم اکنون ارزان‌تر است. دو سال پیش قیمت سنگ بسیار ارزان بود. ما گرانیت را 1.5 میلیون تن خریدیم. حالا باید همین سنگ را به قیمت پنج میلیون تن از کارخانه بخریم و با سود بسیار کم به مردم بفروشیم.» مردم نمی دانند و اکثریت چند سال پیش ارزان می خریدند، حالا که قیمت می گیرند و می خواهند برای اموات خود سنگ قبر سفارش می دهند «الان حتی مشتریانی که با ماشین های مدل بالا می آیند برای سنگ قبرهای لوکس پول نمی دهند و کمترین قیمت را می پردازند، اما قبل از تورم و گرانی اوضاع بهتر بود و حداقل سنگ قبرهای گران تری فروخته می شد.» خرید اقساطی سنگ قبر مهمترین لحظه ای بود که بسیاری از دلالان سنگ قبر به آن اشاره کردند؛ «سال گذشته شنیدیم مردم نان قسطی می خرند، اما هرگز فکر نمی کردیم که خرید قسطی به سنگ قبر برسد…

پس از تاج، بازدید از سنگ قبر نیز به صورت اقساطی افزایش یافت. همکاران بسیاری در این زمینه تجربه دارند و مشتریان زیادی را به صورت اقساطی ملاقات کرده اند. ما همه مثل هم هستیم و سنگ قبر را فقط به صورت اقساطی به دوست و آشنا می دهیم تا مطمئن شویم که قبض را تسویه می کنند. با اینکه مردم به مرده بدهکار نیستند، مثلاً پارسال وسط تاج یک مشتری داشتیم که سنگ قبر مادرش را سفارش داد و قسطی خرید. قسط اول رو فرستادم ولی دوباره ظاهر نشد. اطلاعات مادرش در بهشت ​​زهرا ثبت شده بود اما دیگر سراغش نرفتیم. این تجربه ما را از فروش اقساطی سنگ باز داشت…».

به سختی می توان ارزان ترین سنگ قبر را تهیه کرد

برخی از بازرگانان فقط به آشنا کمک می کنند. «بیشتر فروش بهمن ماه به صورت اقساطی بوده است. همچنین به دوستان، همسایگان و کسانی که می شناسیم. برای یک سنگ پنج میلیونی دو میلیون تن سپرده گرفتیم و بقیه را در شش قسط 500 هزار تنی دریافت کردیم. در زمان تاج حدود 10 قسط برای آشنایان داشتیم یا آشنایان دوستان و رفقای را معرفی کردند که توان پرداخت قبر را نداشتند و چون واسطه را می شناختیم پذیرفتیم. اما علیرغم تقاضا به هیچ وجه به مشتریان شهری حق بیمه پرداخت نمی کنیم.»

برخی سود فعلی از فروش سنگ را دست کم می گیرند: «سنگی که پارسال یک میلیون و 500 تن خریدیم، الان باید شش میلیون تن بخریم. مردم توان خرید کالاهای ارزان قیمت را ندارند. بیایید از یک فاکتور قیمت از سه سال قبل عکس بگیریم تا قیمت کاملا مستند را دریافت کنیم. تمامی فاکتورهای قیمتی سنگ های قیمتی قبل از تاج مشخص است. سنگ های بی کیفیت را چرب می کردند و سپس با سیم می مالیدند تا شفاف شوند. سنگ روح ندارد، اما سنگی که روح دارد حداقل است
قیمت آن 13 میلیون تن و بیشتر است. همچنین تهیه ارزان ترین سنگ برای مردم دشوار شده است.

فروشنده دیگری سنگ قبرها را عامل کاهش قدرت خرید می داند: «درست است که قبل از قرنطینه حدود 15 درصد مردم به سنگ قبر روی می آوردند، اما نباید فکر کنیم که این کار رونق دارد. همه مردم به دنبال ارزان ترین سنگ، چانه زنی برای کار هستند و از قیمت ها ناراضی هستند. کار طراحی و نصب قبر معمولی حدود سه و نیم چهار میلیون تن هزینه دارد. اگر سنگ قبر مربوط به قطعات قدیمی و چند طبقه باشد، نیاز به سنگهای بزرگتر است که با طراحی عکس، خط، تاج، ابزار، قرنیزهای گرد، نصب بهشت ​​زهرا و … بی نهایت 10 میلیون تن از اینها که فاقد آن هستند هزینه می شود. نگرانی های مالی همه نمی توانند یک سنگ قبر باشکوه را سفارش دهند. قطعات جدید نیز به دلیل سازگاری و قوانین نصب به طور مساوی نصب می شوند که اغلب یکی از ارزان ترین مدل های موجود است.

سنگ قبر مفید نیست

تاج گذاری و کاهش تشریفات به دلیل خطر همه گیری ویروسی یکی از بهانه های عزاداران برای سفارش سنگ قبر شده است. «مردم نمی توانند مراسم عزاداری برپا کنند یا مهمان دعوت کنند. تنها شادی آنها جمع آوری قبر است. به همین دلیل ترجیح می دهند در کنار کمک به خیریه ها، بخشی از هزینه سنگ قبر را کنار بگذارند. سنگ های ارزان نیز هیچ فایده ای برای ما ندارند. سود یک سنگ معمولی هفت میلیون تنی چقدر است؟ حداقل قبل از کرونا ما مشتریان شهری و اطراف داشتیم. اما اکنون به ندرت از شهرهای دیگر می آیند.»

این روزها که قیمت ها بالا رفته سنگ قبرهای دست دوم هم خریدار دارد. پس از افزایش شدید قیمت ها، تعداد مشتریانی که توانایی خرید سنگ قبر را ندارند و شهرت دارند، افزایش یافته است. بسیاری از سنگ قبرهای قدیمی که نیاز به تعویض دارند یا 30 سال قدمت دارند و چند طبقه هستند، برای ما می آورند و می گویند تعمیر شوند و هزینه آن را پرداخت کنند و به افرادی که توانایی مالی دارند فروخته شوند. در آن دو، در سه سال، سنگ های دست دوم هم به زیر قیمت دو میلیون تا سه میلیون رسید که حالا باید برای همان سنگ شش میلیون تن هزینه می شد. اما ما فقط برای سنگ تراشی، خوشنویسی یا طراحی پول می دهیم.»

کاهش حساسیت به انتخاب سنگ قبر در ایام تاج

تیله های گران قیمت هنوز مشتری دارند: «اگرچه بیشتر مردم ارزان شده اند، اما شابوها، تیله ها و انواع مرغوب آنها نیز طرفداران خود را دارند. بازماندگان مردگان و ذائقه‌های غنی در مقبره‌های خانوادگی، همچنان با قبر اطراف و دور چشم، نمی‌خواهند ارتفاع و طول قبر بالاتر، مجلل‌تر و متفاوت‌تر از قبور اطراف باشد. آنها پول زیادی را برای تاج ها، علف ها و غیره خرج می کنند. اما واقعیت این است که تاج از حساسیت شدید افراد کاسته است و نوع سنگ برای افراد تفاوت چندانی ندارد. وقتی مراسم عزاداری منسوخ می شود، هیچکس بر سر قبر نمی آید و کمتر از او یاد می شود. از آنجایی که تشریفاتی ندارند به نام آبرو سنگ قبر نمی اندازند و نمی توان در چهره های جدید زیاد مانور داد. اگرچه سنگ های قیمتی زیادی در قسمت های جدید بهش زهرا نصب شده است. اما صافی زمین و رعایت ضوابط دفن و سنگ گذاری باعث شد که نتوان سنگ قبرهای گران قیمت و متفاوت را دید و در نتیجه حساسیت مردم کاهش پیدا کرد.

طرح و رسم الخط سنگ قبرها پس از فوران تاج و افزایش مرگ و میر تغییر چندانی نکرد. «طرح را مثل قبل دلسوختگان انتخاب می کنند یا طرح هایی را پیشنهاد می کنیم که سلیقه ای انتخاب می شود. امروزه اکثر مغازه‌ها مردان را دفن می‌کنند و مرده‌ها مردان 30 تا 80 ساله‌ای هستند که در مراسم تاجگذاری مرده‌اند. عمده فروش ما از بهشت ​​زهرا است که به دلیل نزدیک بودن به بهشت ​​زهرا به مغازه ها بازدید می شود. در اطراف تهران هم مشتری داریم مثل اسلام شهر که همگی با ارزان ترین قیمت می آیند. ما هیچ سوالی در مورد علت مرگ نمی‌پرسیم و فقط سفارش می‌پذیریم. اما بیشتر مشتریان در مورد تاج صحبت می‌کنند، که وقتی علت مرگ را ذکر می‌کنند، علت نهایی را تاجی می‌بینند که عزیزشان را آلوده کرده و او را به قبرستان برده است.

محدودیت در خرید ارزان ترین سنگ قبر

خیلی ها هم موظف به خرید سنگ قبر هستند و به همان تکه سنگ بهشت ​​زهرا که مشخصات متوفی را نوشته، بسنده می کنند. «زمانی که قیمت دلار نوسان داشت و سنگ از خارج وارد نمی شد، سنگ های ایران هم بسیار گران شد؛ به همین دلیل قیمت ها بسیار نجومی شده است. هر شب که با همکارانمان به این شکل صحبت می کنیم، همه از مشتریان ارزان قیمت و سودآوری می گویند که حاضر نیستند برای سنگ قبر هزینه زیادی بپردازند. اگرچه احترام به مردگان در فرهنگ ما جایگاه ویژه ای دارد، اما با این همه صحبت، فرصت خرید سنگ قبر بیش از چهار میلیونی برای همه مقدور نیست. گویی قیمت های بیش از دو و نیم تا سه و نیم میلیون با واکنش منفی مشتریان همراه می شود.

فروشنده دیگری که 30 سال است در زمینه سنگ کار می کند، تاکید می کند که قیمت ها بر اساس قوانین و نظارت انجمن سنگ شکنان ایران تعیین می شود و خودسرانه داده نمی شود. «۸۰ درصد مردم وقتی بدون اطلاع از قیمت‌ها به مغازه می‌رسند شوکه می‌شوند و همه می‌خواهند قبر را با کمترین قیمت ممکن سنگسار کنند. نمی توانیم قیمت های نجومی بدهیم، بازرس قیمت ها را رصد می کند. ارزان ترین متریال ایرانی گرانیت نطنز اصفهان است که در سایز صد و 50 حدود دو میلیون و 500 هزار تن و بیشتر قیمت دارد و در 99 درصد موارد ارزان ترین کار سفارش داده می شود. این روزها مردم غصه می خورند و خدا دوست ندارد ما بخواهیم آنها را اذیت کنیم. اکنون پس از گذشت 30 سال از واکنش همه مشتریان، می توانیم علت مرگ را درک کنیم. این روزها همه عزادار تاج هستند و می گویند عزیزشان در عرض یک هفته پس از ابتلا فوت کرده است. آخرین خرید همه یک سنگ قبر است و ما نمی توانیم آن را مدیون خودمان باشیم.