روز جدید عبدالناصر همتی این روزها به یکی از منتقدان اصلی دولت رئیس جمهور تبدیل شده و فیلم های انتقادی او در حال انتشار مجدد است. این سوال در شبکه های اجتماعی مطرح شد که اگر همت، اقتصاددان، رئیس جمهور را تغییر می داد، آیا واقعاً اتفاقی می افتاد و کشور آسیب دیده از بحران را نجات می داد؟ برای رهایی از این توهم این گزارش را بخوانید.
سال گذشته در چنین روزهایی عبدالناصر همتی کاندیدای ریاست جمهوری شد و ظرف چند روز در یک روند غیرقابل پیش بینی برای جمعی از اصلاح طلبان نامزد شد که معتقد بودند صندوق رای همچنان تنها راه تغییر است. همتی پیش از این از چهره های بلندپایه سیاسی به شمار نمی رفت و حتی در لیست بلندبالای نامزدهای اصلاح طلبان نیز نامی از وی به چشم نمی خورد، اما اکنون با گذشت کمتر از یک سال، او تبدیل به چهره ای شده است که مقام ریاست جمهوری را به دست آورده است. و در میان کاندیداها تنها اوست که از دولت انتقاد می کند. حتی مهرعلیزاده که حملاتش به ابراهیم رئیسی (مثل رئیس جمهور با شش کلاس سوادآموزی یا آقای قاضی) به تمسخر سیاسی ایران تبدیل شده است، سکوت کرده است و این تجربه ای است که انتقاد و افشاگری و البته او را به دنبال داشته است. اظهارات توجه عموم را به خود جلب کرد.
همتی این روزها توییت می کند یا دوربینش را می گذارد و روی میز می گذارد و در اتاقی خلوت شروع به صحبت می کند! در یک فیلم اخیر، او رئیسی را متهم به چاپ بدون پول کرد. او گفت: یک رکورد تاریخی. در سال 1400 چاپ پول در دولت سیزدهم 142 میلیارد تومان شد (علیرغم تقاضای تسویه حقوق دولت) و شایسته لقب شاه علیای چاپ پول شد. من به طور کامل مشکلات دولت را درک می کنم. من فقط می‌خواستم حامیان و امپراتوری رسانه‌های دولتی ریشه‌های واقعی مشکلات را بدانند و در عوض ریشه‌های مشکلات را مطالعه و شناسایی کنند و بدانند که اینها عامل هزینه‌ها هستند.»
این سوال در شبکه های اجتماعی مطرح می شود که اگر عبدالناصر همتی، اقتصاددان جای رئیس جمهور را می گرفت، اتفاق خاصی می افتاد و او کشور بحران زده را نجات می داد؟ قبل از انتخابات گمان می رفت او که توسط حسن روحانی برکنار شده بود با دستور یا اشاره ای برای گرم کردن رقابت به پای صندوق های رای آمد و احتمالاً بعد از انتخابات نیز به او منصبی داده می شود که مانند آقای روحانی جایزه بگیرد و استعفا دهد. همتی اتفاق نیفتاده، هنوز منتشر نشده و هر لحظه که می گذرد انتقاداتش بیشتر می شود، اما این انتقادات چقدر جدی است؟
عبدالناصر همتی فارغ التحصیل اقتصاد است اما در نقد شرایط کنونی مخاطبان او تنها دولت رئیس جمهور هستند و همچنان در پوشش نامزدی و نه اقتصاددان مستقل به انتقاد از ابراهیم رئیسی می پردازد.
البته دولت ابراهیم رئیسی در حوزه اقتصاد ارزیابی گذرا دریافت نکرده است و اظهاراتی از جمله «طراحی پوستر جراحی اقتصادی در احسان خاندوزی» بیش از آنکه قابل قبول باشد به شوخی افکار عمومی تبدیل شده است. یکی فرشی به آن اضافه می کند و دیگری محمد محبر را در تصویر می گنجاند تا عادت «شوخی با فاجعه» به سبک معمول ایرانیان را ادامه دهد.
در حالی که بسیاری از انتقادات همتی درست است، واقعیت بزرگ‌تر، همانطور که اکثر اقتصاددانان می‌گویند، تحریم‌های اقتصادی آمریکا، به‌ویژه ممنوعیت ارز است. در صورتی که در زمان دولت روحانی و ریاست همتی بر بانک مرکزی، چاپ اسکناس از نظر حجم انتشار تفاوت چندانی با دولت ابراهیم رئیسی نداشت. حتی سخنگوی دولت اصلی گفت: در قانون بودجه سال گذشته که دولت مردمی روی کار آمد، منابع ارز ترجیحی پیش بینی شده در قانون بودجه 1400 تمام شد و منبعی برای تخصیص ارز ترجیحی وجود نداشت. وی ادامه داد: برای تامین کالاهای اساسی با ارز یارانه ای به 20 میلیارد دلار نیاز داریم که در بودجه امسال حدود 9 میلیارد دلار پیش بینی شده است، یعنی شما ظرفیت این منابع را در بودجه ندارید و باید در بودجه دیگری تامین کنید. چرا اینقدر برنامه ریزی شده است، زیرا این سقف منابع واقعی موجود بود؟
اگر کسی خیلی از واقعیت را در فضای انتخاباتی ببیند یا نبیند، به بحث تحریم ها و شرایطی که ایجاد شده اشاره نمی کند، فقط انتقاد می کند که مثلاً دولت رکورد زده است. چاپ پول بدون حمایت در صورتی که همتی به مهم ترین مشکل اقتصاد کشور (عدم ورود ارز) اشاره ای نمی کند و نه تنها به لزوم رفع تحریم ها اشاره نمی کند، بلکه به مشارکت دستگاه های نظامی در اقتصاد اعم از لیبرال یا نئولیبرال اشاره ای نمی کند. اقتصاددانان یا متفکران نهادگرا و سوسیالیست، همواره یکی از بزرگترین مشکلات اقتصادی کشور نامیده می شود.
لحظه تحریک آمیز این ماجرا زمانی است که برخی از حامیان همتی سخنان این کاندیدای منتخب را در شبکه های اجتماعی بازنشر کردند؛ به نظر می رسد کلید همه مشکلات اقتصادی کشور در دست همتی است و مقصر اصلی وضعیت کنونی خشم مردم از دخمه هاست.
دردناکتر این است که دولت فعلی نیز این را درک نمی کند. همانطور که شعار همیشگی ابراهیم رئیسی «اقتصاد به تحریم گره نخورده» است. رضا نصری استاد روابط بین الملل در توئیتی پرمحتوا واکنش جالبی از جمله تکرار مکرر رئیسی از خود نشان داد و در چند کلمه عدم درک دولت از روابط جهانی را نشان داد. نصری در این توئیت نوشت: آقای رئیسی این جمله که «اقتصاد را به تحریم ربط نمی دهیم» مانند حرف مردی است که توده بدخیمی در بدنش وجود دارد و می گوید: «من سلامتی خود را به ربط نمی دهم. سرطان!» توده تحریم ها را حذف کنید، سپس اقتصاد را از تحریم ها محافظت کنید.