زهرا علی اکبری – با وجود اینکه سهم مخارج مواد غذایی در سبد هزینه خانوارهای ایرانی افزایش یافته است، اما بررسی ها نشان می دهد که کالری دریافتی ایرانی ها یک دهه است که روند نزولی داشته است.
مرکز پژوهش های شورای اسلامی در گزارشی جامع به بررسی ابعاد فقر در خانوارهای ایرانی پرداخته است. برآوردهای این گزارش نشان می‌دهد که اگرچه سهم غذا از کل هزینه‌های خانوار افزایش یافته است، اما در عین حال کالری دریافتی خانوار نیز کاهش یافته است. یعنی خانوار ایرانی در مواجهه با روند فزاینده فقر، مخارج خود را کاهش داده و آن را وقف غذا کرده است، اما در عین حال میزان غذای دریافتی خود را نیز کاهش داده است.
بر این اساس، تغییرات سبد غذایی ایرانیان ناشی از تغییر عادات غذایی نیست، زیرا همه دهک‌های درآمدی کالری دریافتی خود را کاهش داده‌اند، به این معنا که حتی دهک‌های پایین که کالری کمتری نسبت به دهک‌های استاندارد دریافت می‌کنند نیز قبل از کاهش کالری مواجه می‌شوند. مصرف در سه سال گذشته
هنوز بین دهک های پایین و بالا تفاوت قابل توجهی در میزان کالری مصرفی وجود دارد، به طوری که در سال ۱۴۰۰ دهک دهم به طور متوسط ۳۲۸۴ و دهک اول ۱۴۹۷ کیلو کالری مصرف می کردند. اگر کاهش کالری دریافتی به دلیل تغییر عادات غذایی و تمایل به رژیم غذایی کم کالری بود، باید همبستگی بیشتری بین کالری دریافتی در دهک های درآمدی وجود داشت و به طور کلی، وضعیت درآمد تأثیر مهمی بر کالری نداشت. مصرف در عین حال، کیفیت کالری دریافتی نیز کاهش یافت.
ایرانی ها چقدر کمتر غذا می خورند؟
بررسی سبد مصرفی خانوار نشان می‌دهد که خانوار کالاهای باکیفیت را در سبد غذایی کاهش داده و از مواد غذایی ارزان‌تر و با کیفیت‌تر برای دریافت کالری مورد نیاز استفاده کرده است. میانگین و میانه مصرف گوشت قرمز در سال 1400 نسبت به سال 1390 به ترتیب حدود 32 و 41 درصد کاهش داشته است. متوسط مصرف گوشت قرمز در سال 2010 کمی بیش از 800 گرم برای هر نفر در ماه بود، اما این میزان در سال 1400 به 600 گرم رسید. در عین حال، میانگین مصرف در سال 2010 کمی کمتر از 600 گرم در ماه بود. این رقم در سال 1400 به کمتر از 400 گرم رسید حتی مصرف مرغ نیز در این دهه کاهش یافت. میانگین مصرف مرغ در آن دوره زمانی 10.5 درصد کاهش یافت. سرانه مصرف هر ماه از کمی بیش از یک کیلوگرم و هفتصد گرم به کمتر از یک و نیم کیلوگرم رسیده است.
مطالعات کاهش مداوم مصرف شیر را در طول دهه 1990 نشان داده است. میانگین مصرف در سال 1400 نسبت به سال 1390 با افت وحشتناک 46.8 درصدی مواجه بوده است. متوسط مصرف شیر از بیش از سه کیلوگرم در ماه به یک و نیم کیلوگرم در دهه 1400 افزایش یافت.
مصرف تخم مرغ نیز حدود چهار درصد کاهش یافت. حتی مصرف برنج نیز طی یک دهه به طور متوسط 28 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر مصرف برنج به ازای هر ایرانی از بیش از سه کیلوگرم و صد گرم در ماه در سال 1390 به دو کیلوگرم و سیصد گرم در سال 1400 رسیده است که این وضعیت نشان می دهد که ایرانی ها در بحبوحه بحران اقتصادی مواد غذایی کمتری مصرف می کردند. بر این اساس، روند نزولی مصرف مواد غذایی ایران از سال 2017، یعنی همزمان با خروج آمریکا از برجام و تشدید بحران اقتصادی، محدودتر از گذشته شده است.