«اعتماد» در گفتگو با کارشناس وزارت ارتباطات به بررسی هشدار زلزله می پردازد.
حمیدرضا خالدی
تنها چند ساعت پس از حضور رئیس جمهور در دانشگاه تهران به مناسبت روز دانشجو، که وی اعلام کرد: «به من گفتند که به این مراسم نرو، اما نپذیرفتم» و در حالی که شایعاتی مبنی بر انتشار در فضای مجازی منتشر شده بود. آنچه گفته شد در ادامه اغتشاشات اخیر پیش بینی می شود در روز دانشجو حرکتی غیرمنتظره از سوی معترضان اتفاق بیفتد که تعجب همگان را برانگیزد.ناگهان خبری در فضای مجازی منتشر شد که بر اساس آن یک حرکت بزرگ گروهی از هموطنان اعلام کردند که پیامکی دریافت کرده اند که به آنها هشدار داده شده است. ممکن است به زودی زلزله بیاید و شهروندان بهتر است به پناهگاه مراجعه کنند. در همین راستا شبکه خبر ابتدا در زیرنویس دلیل ارسال این پیام را هک شدن سامانه همراه اول عنوان کرد اما پس از ساعتی مسئولان این خبر را تکذیب کردند و اعلام کردند که این پیام ها به دلیل خطای انسانی ارسال شده است. هیچ هکی وجود نداشت هر چند این اظهارات مانع از شایعات و اخبار تایید نشده نشد. گروهی از شهروندان این اقدام را در راستای اقدام غیرمنتظره معترضان می دانند و گروهی دیگر معتقدند این پیامک ها به دلیل قابلیت جدید برخی گوشی هاست که می توانند در صورت بروز بلایای طبیعی به صاحبان خود هشدار دهند. همچنین در فراسوی مرزها و توسط شرکت‌های سازنده این گوشی‌ها، به عبارت دیگر، این گروه معتقد بودند که زلزله رخ داده است و پس از ثبت توسط دستگاه‌های بین‌المللی زلزله‌شناسی، این گوشی‌ها برای مردم تهران پیام ارسال کردند. این اخبار و مطالب متفاوت و البته متناقض باعث شد تا بازار شایعات به دلیل جو روانی و ترس های ایجاد شده در جامعه همچنان داغ باشد. به خصوص که یک گروه هکر معروف نیز ادعا می کند که در سامانه همراه اول پیامک ها را یکی پس از دیگری ارسال کرده است. به همین دلیل حتی تکذیب رسمی اطلاعیه های زلزله از سوی وزیر و پیام ماهواره اول مبنی بر تکذیب زلزله پایتخت و عذرخواهی از آنها نیز نتوانست به این شایعات پایان دهد. نگاهی به ماهیت واقعی این ماجرا از زبان کارشناسان فنی وزارت ارتباطات. گفتگویی که در آن این منبع بسیار موثق که مایل نیست نامش فاش شود و اتفاقاً یکی از محققان و کارشناسان ارشد این وزارتخانه است به تشریح اتفاقات چند ساعته و دلایل آن پرداخته است. حادثه ای که می توان آن را «مانور» ناخواسته در برابر زلزله نامید. مانوری که نشان داد مسئولان و کشورمان چقدر در مدیریت بحران های احتمالی ناتوان هستند.
همانطور که می دانید امروز (چهارشنبه) پیامی برای جمعی از شهروندان ارسال شد که نه تنها موجی از وحشت را در بین مردم به راه انداخت، بلکه بازار شایعات را داغ کرد. علاوه بر این، گروهی علت ارسال این پیام را هک کردن سیستم و سیستم های تلفن همراه اول و گروهی دیگر آن را پیامی از سوی سازندگان و طراحان برخی از مدل های تلفن همراه دانسته اند. کدام یک از این داستان ها واقعا درست است؟
هیچ اولا اصلا پیامکی ارسال نشد بلکه زنگ هشداری بود که به گوشی تعدادی از کاربران ارسال شد و دوم اینکه کاملا از قبل برنامه ریزی شده بود و یک تست ساده مخابراتی بود.
من نمی فهمم… پس این همه بخشی از یک برنامه تحقیقاتی بود؟
دقیقا. ببینید، بخش تحقیقات ما هر از گاهی چنین اقداماتی را انجام می دهد تا پروژه هایی را که انجام می دهد آزمایش کند. این بار پس از تست سامانه هشدار زودهنگام زلزله در تهران که پیش از این چندین بار انجام شده بود، این آلارم ها ارسال شد. مطلقا هیچ چیز جدیدی وجود ندارد.
یعنی زمانی که سیستم هشدار زودهنگام زلزله در تهران را تست کردید، یک سری آلارم به تلفن همراه شهروندان ارسال کردید؟
بله البته نه برای همه هموطنانی که در تهران هستند و گوشی دارند، برای برخی از آنها.
خوب اگه قبلا همچین آلارم های هشدار دهنده ای رو به عنوان تست میفرستادید چطور هیچکس خبردار نشد و مثل این دفعه سروصدا به پا نکرد؟
ساده است زیرا در گذشته این هشدارهای هشدار فقط برای تعداد محدودی از کاربران مثلاً 5 تا 10 هزار کاربر ارسال می شد اما این بار به دلیل خطای انسانی هشدار ما برای گروه زیادی از شهروندان ارسال شد.
آیا می گویید با توجه به سیستمی که دارید، هر بار که می خواهید چنین سیستم هایی را تست کنید، به تلفن تعدادی از افرادی که می شناسید و از عملکرد شما مطلع هستند، پیامک یا هشدار ارسال می کنید؟
خیر ببینید، روش کار ما این است که هر بار پیام ها و آلارم های خود را از طریق یکی از برج های BTS ارسال می کنیم تا سیستم های خود را آزمایش کنیم. اکنون در حین آزمایش، هرکسی که گوشی داشته باشد و در محدوده عملیاتی دکل باشد، این پیام ها را دریافت خواهد کرد. اما نکته اینجاست که برای انجام این تست‌ها طبق دستورالعمل‌های بین‌المللی، معمولاً هشدارهایی را به مراکزی ارسال می‌کنیم که عمدتاً از آنها کم استفاده می‌شود، اما این بار به دلیل خطای انسانی، آلارم‌های هشدار ما از طریق پلتفرمی صادر شد که تعداد زیادی داشت. کاربران و به همین دلیل است که بسیاری از ساکنان تهران این دزدگیرها را دریافت کرده اند.
چند شهروند این هشدارها را دریافت کردند؟
ما در حال بررسی هستیم. حتی اگر می دانستم، به دلیل مسائل امنیتی نمی توانستم آن را با شما به اشتراک بگذارم.
یعنی پیام ارسال نشد؟
بله فقط از طریق سیستم ما یک هشدار برای موبایل ها ارسال شد که در آن پیامی نوشته شده بود که البته همانطور که گفتم فقط آزمایشی بوده و صحیح نبوده و صحت ندارد.
آیا ادعا می شود که گوشی های سامسونگ و شیائومی این امکان را دارند که قبل از این اتفاق به صاحب گوشی اطلاع دهند؟
نه اینها بازی های سازندگان تلفن همراه برای رقابت در کسب سهم بیشتر از بازار است.
یعنی پیام ها و هشدارهای شما به همه تلفن ها ارسال می شود و آنها هم می توانند آنها را دریافت کنند؟
دقیقا.
آلارمی که برای آزمایش سیستم هشدار اولیه زلزله ارسال می کنید چقدر دوام می آورد؟
حدود 10 تا 20 ثانیه.
آیا این بدان معناست که سامانه واکنش سریع زلزله در حال حاضر فعال است؟
نه هنوز تمام نشده است.
و چه کسی آماده خواهد شد؟
من نمی دانم، شما باید از افرادی که مسئول تکمیل تجهیزات این پروژه هستند بپرسید.
یعنی با تکمیل این سامانه، در صورت وقوع زلزله، چند دقیقه قبل از وقوع آن، آیا سامانه شما پیامکی به تلفن شهروندان ارسال می کند تا در مکانی امن پناه بگیرند؟
آره
چند دقیقه قبل از زلزله؟
به یکی دو دقیقه قبل از زلزله فکر می کنم.
اگر این آزمایش برای آزمایش سامانه واکنش سریع زلزله تهران بود، پس چرا رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران ادعای بی اطلاعی از این حادثه می کند و حتی آن را خرابکاری و شیطنت می خواند؟
نمی دانم. باید از او بپرسی!
با فردی که این اشتباه را مرتکب شده است چه می شود؟
هنوز مشخص نیست اما حتما طبق ضوابط و مقررات با آن برخورد خواهد شد.
اما آیا قبول دارید که این یک مانور وحشت ناخواسته است؟ نشان داد که مسئولان و سیستم مدیریتی ما تا چه حد از کنترل بحران ها ناتوان هستند؟
متاسفانه همینطوره این یک حقیقت تلخ اما واقعی است.