روز جدید «اگر 10 درصد ثروتمندترین کشور را بر 10 درصد فقیرترین آنها تقسیم کنیم، نسبتی بدست می آوریم که نشان می دهد ثروتمندان در سال 1400 حدود 14 برابر ثروتمندان فقیر بوده اند، بنابراین نابرابری گسترده است. سرانه مصرف گوشت گوسفند 234 گرم در ماه است در حالی که این میزان در سال 2015 حدود 330 گرم بوده است.
گروه اقتصاد و درآمد: واحد اقتصاد فرهنگستان علوم سلسله نشست هایی با موضوع «بررسی تحولات اخیر کشور و ریشه های اقتصادی آن» برگزار کرد.
ابوالقاسم مهدوی زاده، استاد اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، اولین سخنران این نشست ها با اشاره به اینکه بررسی ریشه های اقتصادی حوادث روزهای اخیر از اصل مشکل نمی کاهد. به حوزه ای خاص پرداخت و گفت: زندگی باید در هر جامعه ای انسان بماند و تصویری که شهروند آن جامعه برای آینده دارد در کنار هم در نظر گرفته شود، یعنی زندگی باید تعالی باشد. اگر انسان آینده بهتری را تصور نکند، احساس ناامیدی می کند.
وی با اشاره به تاریخچه اعتراضات در ایران افزود: در اواخر دهه 70 شاهد حادثه دانشگاه کوی، انتخابات 1388، اعتراضات معیشتی سال های 1396، 1398 و 1401 بودیم که به نسل Z نسبت داده شد. نسل Z زمانی متولد شد که همه دوران اینترنت متولد شد ترس از آینده را می توان در شعارهای آنها دید (به جز آن شعارهایی که حاکمان ناخوشایند سر می دهند). آنها الزامات فرهنگی دارند و فاقد رهبران، احزاب و نهادها هستند. از سوی دیگر، آخرین نکته ای که از مرور سیر تاریخی وقایع به دست می آید، کاهش فواصل بین این حوادث است.
مهدوی زاده در بخشی دیگر از سخنان خود به ریشه های اقتصادی وقایع اخیر پرداخت و گفت: از سال 55 که هر 5 سال یکبار سرشماری می کنیم، اکنون می بینیم که حدود 76 درصد جمعیت شهری داریم، یعنی جامعه ما مدرن تر شده و درک شهری او افزایش یافته است. جمعیت مردان و زنان تقریبا برابر است که نکته جالبی است. جمعیت زن در شعار معترضان در سال 1355 حدود 5 میلیون نفر باسواد بودند، در حالی که در سرشماری سال 1395 حدود 33 میلیون نفر از آنها باسواد بودند. باید دید این زنان شغل دارند؟ با توجه به تفکیک جنسیتی، در سال تحصیلی 1357-1358 حدود 30 درصد دانش‌آموزان زن بودند، اما در سال تحصیلی 1399-1400 بیش از 50 درصد دانش‌آموزان را دختر تشکیل می‌دادند.
در بهار 1401، نرخ بیکاری مردان 15 ساله و بالاتر حدود 7.8 درصد بود، در حالی که نرخ بیکاری زنان 16.1 درصد بود، بنابراین نابرابری در بیکاری در بین زنان حدود دو برابر بود.
در سال 2015، نرخ مشارکت اقتصادی زنان 16.4 درصد بود که در سال 2014 به 13 درصد کاهش یافت. نتیجه کلی تغییرات جمعیتی این بود که به ازای هر 230 نفر یک دانش آموز دختر داشتیم و اکنون به ازای هر 20 مرد، یک دانش آموز دختر داریم. دانش آموزان . ما با اعزام به دانشگاه جامعه را جهانی کرده ایم. همین دانشگاه آزاد قشر بزرگی از جامعه را محبوب کرد، حالا با چه کیفیتی این کار را می کند موضوع حرف من نیست.
وی با اشاره به شاخص‌های حاکمیتی پیشنهادی بانک جهانی تصریح کرد: در تمام سال‌هایی که به آنها نگاه کردم، شاخص‌های حق ابراز نظر، اثربخشی دولت، ثبات سیاسی، کیفیت مقررات، حاکمیت قانون و کنترل فساد در اکثر موارد سالها در محدوده منفی بودیم. فساد فولاد مبارکه 91 هزار میلیارد تومان است در حالی که تشکیل خالص سرمایه ثابت در سال 1400 99 هزار میلیارد تومان است. ببینید چقدر فساد! آیا این یک هدیه نیست؟ همه این معیارها برای یادگیری هستند و اهمیت دارند. شهروندان ما این فسق‌ها را می‌دانند و از برهنگ تا محجبه و از بی‌سواد تا باسواد ماجرای برداشتن مچ پای زن یهودی و ملاقات ملا علی با برادرش را به یاد دارند، پس طبیعتاً آنها تناقض دارند، زیرا می گویند ما در همه این افراد آنچه را که چهل سال است در منابر و مساجد به ما می گویند می بینیم. چطور روحش خسته نشود؟ چطور ممکن است آن را دوست نداشته باشند؟
مهدوی زاده همچنین گفت: یکی از مشکلات رشد اقتصادی این است که نباید سینوسی باشد در حالی که چنین روندی نداشته ایم. مرکز پژوهش های مجلس می گوید اگر برای شش سال (تا سال 1405) 8 درصد رشد داشته باشیم، به درآمد سرانه سال 2015 می رسیم. درآمد سرانه عربستان سعودی 3.5 برابر ماست و درآمد سرانه در ترکیه. 2 برابر ماست ما چیزی به نام نرخ اشتغال داریم، یعنی تعداد افراد شاغل را با تعداد افراد در سن کار اندازه گیری می کنیم که اکنون 37.1 درصد است که یک روند نگران کننده است. این بدان معناست که جوانان به دنبال اعتیاد می روند و در کمترین اثرات آن افسرده و در حداکثر آثار این نسبت خودکشی می کنند. در تمام سال های پس از 1380 تا 1400 نرخ بیکاری فارغ التحصیلان افزایش یافته و اکنون به 40.3 درصد رسیده است. اگر کشور بخواهد اشتغال داشته باشد نیاز به سرمایه گذاری دارد. سرمایه گذاری های داخلی ما در پایان سال 90 حدود 993 هزار میلیارد ریال است که با تقسیم آن بر نرخ ارز متوجه خواهید شد. آخرین آمار سرمایه گذاری خارجی نشان می دهد که یک میلیارد دلار سرمایه گذاری انجام شده است. این با عظمت، قدمت، وسعت، تمدن و جمعیت ما سازگار نیست. به طور کلی می گویند حجم تجارت خارجی ما باید متناسب با نسبت جمعیت ما در جهان باشد. جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان است اما حجم تجارت خارجی ما 0.34 درصد تجارت جهانی است.
وی افزود: شرکای اصلی تجارت خارجی ما در دهه 1980 هفت و هشت کشور بودند که در سال 2019 این هشت کشور به سه کشور کاهش یافته است. این آمار سازمان توسعه تجارت است. اگر 10 درصد ثروتمندترین کشور را بر 10 درصد فقیرترین آنها تقسیم کنیم، نسبتی به دست می آید که نشان می دهد ثروتمندان در سال 1400 حدود 14 برابر ثروتمندان فقیر داشته اند، بنابراین نابرابری گسترده است. سرانه مصرف گوشت گوسفندی 234 گرم در ماه است در حالی که این میزان در سال 95 حدود 330 گرم بوده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در بخشی دیگر از سخنان خود به شاخص های فرهنگی پرداخت و گفت: حدود 88.5 درصد افراد 15 سال به بالا از واتس اپ، 63.8 درصد در اینستاگرام و 66.2 درصد در تلگرام استفاده می کنند. 65 درصد از این گروه از افراد در شبکه های اجتماعی حضور دارند. از جمعیت بیش از 84 میلیون نفری ایران، 86 درصد آنها بعد از انقلاب متولد شده اند. 12.5 میلیون نفر نسل بعد از اینترنت هستند که متولدین اواخر دهه هفتاد به بعد نامیده می شوند. طبق آمار 95 درصد مردم خیابان از این نسل هستند. بنابراین بیرون انداختن این جوانان از فضای مجازی راه حلی نیست. مشکل گرفتن ماهواره همین است. تکنولوژی دنیای انسان را تغییر می دهد، در نتیجه دیدگاه انسان نسبت به جهان و انسان به گفته هایدگر تغییر خواهد کرد.
وی در پایان سخنان خود گفت: با این چهار چالشی که ذکر شد، اگر مسائل آب، خاک، اقلیم، ساختار بودجه، ساختار نظام بانکی، خروج سرمایه انسانی و… را در نظر بگیریم، نباید وجود داشته باشد. تلاش هایی هستند که منجر به مشکل جدیدی می شوند برای اینکه بدانیم چه باید کرد باید به نیاز سرمایه گذاری داخلی و خارجی توجه کرد. حجم تجارت خارجی باید افزایش یابد. اقتصاد نباید برای سیاست استفاده شود. اگر همه حکمرانی بد موجود به حکمرانی خوب تبدیل شود، با کمبود سرمایه گذاری داخلی و خارجی مواجه می شویم، بنابراین باید تصویر جدیدی ایجاد کنیم.