عکس ها و فیلم ها وحشتناک و آخرالزمانی هستند. خانه های مدفون در زیر تپه های شنی. شاخه ها و درختان از باد شدید سرخ شده و چهره های مردم غبار آلود و خاکستری و گیج شده است. شوک جغرافیایی که قوی تر از همیشه شده است.
مردم سیستان و بلوچستان با بادهای 120 روزه بیگانه نیستند، اما سالهاست که حتی این بادها از همیشه تندتر شده است. در روزهای اخیر بسیاری از مناطق این استان به دلیل شدت آلودگی و هجوم شن و ماسه خانه های خود را ترک کرده و بسیاری راهی بیمارستان ها شده اند.
بر اساس آنچه سازمان هواشناسی اعلام کرد شدت باد در زابل بامداد دوشنبه 21 تیرماه به 112 کیلومتر بر ساعت رسید که به نظر می رسد شدت باد نسبت به سال های گذشته بیشتر باشد. بر اساس این گزارش به دلیل گرد و غبار ناشی از این باد دید افقی به 800 متر رسید. وزش باد شدید در سایر شهرهای سیستان و بلوچستان ادامه دارد و به گفته مدیرکل هواشناسی آن استان تا پایان هفته هشدار نارنجی برای مناطق شمالی صادر شده است.
این در حالی است که طی روزهای اخیر این طوفان در شهرهای مختلف استان سیستان و بلوچستان جان نزدیک به دو هزار نفر را گرفته و روانه مراکز درمانی کرده است.
اما بسیاری از مردم این منطقه معتقدند; تنها گرد و غبار جهنمی نیست که مردم را خفه می کند، بلکه هزاران چالش دیگر است که زندگی در این اقلیم ها را دشوارتر می کند. از فقر و بیکاری گرفته تا فقر و بیماری، مشکلات نان و آب و خاموشی.
خبرگزاری ایلنا در روزهای اخیر در گزارشی نوشت مشکلاتی چون خشکسالی، بی آبی، محرومیت از «دسترسی به زیرساخت های مناسب»، صف های طولانی بنزین، آب، بنزین و نان در این استان قابل مشاهده است. به گزارش این خبرگزاری، صف های طویل مرغ به املاک این استان اضافه شده و مردم مجبورند ساعت ها در گرمای 50 درجه در صف بایستند، شاید یکی دو مرغ «گرفتار» شوند.
خبرگزاری ایرنا در گزارشی 9 خرداد به آغاز فصل تابستان و مشکلاتی از جمله کمبود آب، افت فشار و قطعی طولانی مدت آب در سیستان و بلوچستان پرداخت.
در این میان قطع مکرر اینترنت در روزهای اخیر از دیگر مشکلاتی است که کاربران فضای مجازی در روزهای سخت طوفان شن به آن اشاره کرده اند. عدم قطعیت که اطلاع رسانی در مورد میزان فاجعه جاری را دشوار می کند.
بادهای 120 روزه؛ یک فاجعه رو به رشد
بادهای 120 روزه سیستان اگرچه برای کسانی که هنوز کتاب های درسی جغرافیای قرون وسطی را به یاد دارند نامی آشناست، اما برای مردم منطقه سیستان و بلوچستان و به ویژه روستاییان آن منطقه دیگر رنگی ندارد. تعاریف گذشته و این یک فاجعه است که هر سال در حال افزایش است.
گفته می شود در گذشته بادهای 120 روزه سیستان در فصل گرم سال به مدت 120 روز از ارتفاعات شمال شرقی ایران به سمت سرزمین های جنوب شرقی ایران می وزید. این بادها که در دامنه های جنوبی البرز بسیار مطبوع و خنک بود پس از عبور از بیابان های خشک دشت کویر و دشت لوت بسیار گرم و خشک شده و پوشش گیاهی سیستان و بلوچستان را از بین بردند و از بین رفتند. صدمات جبران ناپذیری به بار آورد. اما چند سالی است که بادهای 120 روزه در منطقه سیستان به بیش از 200 روز در سال رسیده است، یعنی مردم سیستان از 365 روز سال 200 روز را با طوفان، گرد و غبار، آسمان ابری و تاریک، خانه ها سپری می کنند. پر از غبار و گرد و غبار و نفس ها به تعداد شمرده سپری می شود.
این در حالی است که طی دو دهه گذشته نه تنها برنامه های توسعه ای در کشور نتوانسته از شدت و قدرت این بادها بکاهد، بلکه خشک شدن بستر تالاب بین المللی هامون و رودخانه هیرمند باعث افزایش گرد و غبار شده است. مراکز در این منطقه است.
این روزها تصاویر و فیلم های به دست آمده از سیستان و بلوچستان هولناک و آخرالزمانی است. خانه های مدفون در زیر تپه های شنی. شاخه ها و درختان از باد شدید سرخ شده و چهره های مردم غبار آلود و خاکستری و گیج شده است. شوک جغرافیایی که قوی تر از همیشه شده است
دیپلماسی آب ناموفق
بیش از 20 سال از خشک شدن تالاب بین المللی هامون و دیم سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز می گذرد و این مشکل آب و هوای منطقه را به گرمی تبدیل کرده است. آب و هوای خشک و خشن، زندگی مردم را اقتصادی می کند و او مشکل بهداشتی دارد.
ناکامی دولت افغانستان در تامین حق آبه رودخانه هیرمند و ضعف حکومت داری و دیپلماسی این کشور منجر به نابودی این تالاب بین المللی شد. در ماه‌های اخیر، عدم تمایل دولت ایران به طالبان برای ادعای این دریاچه، حتی منجر به تیراندازی طالبان به مرزبانان ما در منطقه مرزی شد و در نهایت طالبان حتی بخشی از ادعای هامون را نیز ندادند. و این دریاچه امسال خشک تر از همیشه است.
به گفته کارشناسان، با وجود اینکه سیستان و بلوچستان همواره با معضل ریزگردها مواجه بوده است، اما قبل از خشک شدن دریاچه هامون میزان گرد و غبار در آن کمتر بود.
«پیام ما» در شماره روز دوشنبه ۲۱ تیرماه در مقاله‌ای به قلم جواد میردار هریجانی، رئیس پژوهشکده بین‌المللی هامون، نوشت دریاچه هامون کاملاً خشک شده و این وضعیتی است که از سال ۲۰۱۸ وجود داشته است. آخرین باری که این عنوان به ایران داده شد. هریجانی افزود که «تنها مقدار کمی آب از فراه رود به هامون صبوری آورده شده و با اقدامات اخیر طالبان امسال این مقدار آب آورده نشده است».
به گفته وی، بیشتر ریزگردهای معمولی سیستان و بلوچستان با دریاچه خشک شده هامون همراه است و باد با آن خاک دریاچه را بلند می کند، اما امسال با خشک شدن فرارود، هامون صبوری نیز به عنوان منبع گرد و غبار عمل می کند” و در همان زمان هر سال. دما نیز بالاتر می رود.
چند سالی است که بادهای 120 روزه در منطقه سیستان به بیش از 200 روز در سال رسیده است و این یعنی مردم سیستان از 365 روز سال 200 روز را با طوفان و گرد و غبار سپری می کنند.
طوفان های حامل ویروس آسم
سازمان هواشناسی در روزهای اخیر شاخص آلودگی برخی مناطق استان سیستان و بلوچستان را تا 500 نشان داد که نشان می دهد میزان ریزگردهای موجود در هوا چقدر می تواند برای سلامتی مردم مضر باشد.
بر اساس گزارش ها، با افزایش مراجعات به بیمارستان ها، بیماری های چشمی و تنفسی عمده ترین عوارض ناشی از تنفس در هوای آلوده به گرد و غبار این بادها هستند. از سوی دیگر کارشناسان علت آمار بالای بیماران سل در زابل را همین وزش بادهای انتقال دهنده ویروس این بیماری به شهرهای شمالی استان می دانند.
اداره کل مبارزه با سل و جازم وزارت بهداشت نیز با تایید اینکه سیستان و بلوچستان و زابل بیشترین تعداد مبتلایان به سل در کشور را دارند، اعلام کرد: همسایگی ایران با افغانستان و پاکستان که جزو 22 کشور پربار در کشور هستند. جهان، با شیوع این واقعیت که سل به چندین دارو مقاوم است، لزوم توجه بیشتر به این بیماری را یادآوری می کند.
سل البته در فهرست بیماری هایی قرار دارد که ارتباط مستقیمی با وضعیت ریزگردها در منطقه دارد. طرف دیگر ماجرا شیوع بیماری های مختلف دیگر ناشی از فقری است که این گرد و غبار بر منطقه سیستان تحمیل کرده است. بیماری هایی مانند مالاریا، سوء تغذیه کودکان و مادران باردار، اعتیاد، شیوع بیماری های ناشی از عدم رعایت بهداشت و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر که به نظر می رسد هر روز در حال افزایش است و مردم منطقه را خفه تر می کند.