عربستان، ایران و چین در بیانیه‌ای مشترک در روز جمعه 19 اسفند 1401 برابر با 10 مارس 2023 اعلام کردند که در نتیجه مذاکرات، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی بر پایان حداکثری روابط دیپلماتیک توافق کردند. بازگشایی و بازگشایی دو ماهه سفارت ها و نمایندگی ها.
این تفاهم در هفته های اخیر روند کندی داشته تا اینکه وزیر امور خارجه عربستان پس از مدت ها و در صدمین روز از تفاهم ایران و عربستان دیروز وارد تهران شد.
سفری پر سر و صدا که حتی در خیابان های اطراف وزارت امور خارجه نیز توجه بسیاری را به خود جلب کرد و مردم در پشت نرده های این وزارتخانه ورود وزیر خارجه عربستان را دنبال کردند.
سفری که فصل جدیدی از روابط جمهوری اسلامی و عربستان را آغاز می کند و در آن نشانه هایی از عقلانیت در دیپلماسی به چشم می خورد. عقلانیتی که باید در حوزه های دیگر نیز در دستور کار قرار گیرد.
فیصل بن فرحان در این سفر پیام ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی را در خصوص توسعه روابط دو کشور به ابراهیم رئیسی ابلاغ کرد.
پیامی که در دیدار پشت درهای بسته یک ساعته وزرای امور خارجه دو کشور ارائه شد، از نکات مبهم این سفر بود.
نکات مبهمی که در ادامه به ابعاد مختلف آن توجه شده است. در این زمینه فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان سعودی از پیشرفت بسیار خوبی که در روابط دوجانبه حاصل شده است ابراز خرسندی کرد.
وی از مساعدت های ارزنده طرف ایرانی در استقبال از هیات فنی عربستان برای زمینه سازی برای افتتاح سفارت و سرکنسولگری عربستان در ایران تشکر کرد و افزود: با همکاری بسیار خوب دو کشور، مراحل تعیین سفرا و بسترسازی برای گشایش نمایندگی های سیاسی و کنسولی به سرعت پایان می یابد، ما از مرحله جدیدی از روابط دو کشور عبور کرده و در حال حرکت هستیم که منافع دو ملت و کل منطقه را تضمین می کند.
فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان گفت: با آقای امیر عبداللهیان گفتگوهای مثبت و شفافی داشتیم و این دیدار در چارچوب تکمیل توافقی که در پکن داشتیم انجام شد. و اکنون شاهد بازگشایی سفارت، کنسولگری و نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی هستیم و به زودی سفارت عربستان در ایران بازگشایی خواهد شد.
بن فرحان ضمن تشکر از ایران برای تسهیل بازگشایی سفارتخانه های عربستان در تهران گفت: بازگشت روابط دو کشور به روال عادی مهم است زیرا هر دو کشور بازیگران مهم منطقه محسوب می شوند و این روابط بر پایه های اساسی از جمله استوار است. احترام متقابل، عدم مداخله بر اساس امور داخلی دیگران و پایبندی به منشور سازمان ملل متحد است.
وی تصریح کرد: امیدواریم شاهد باشیم که افق همکاری دو کشور بیش از این باشد و منافع دو کشور را تامین کند و امیدوارم از سرگیری روابط دو کشور تاثیر مثبتی در کل داشته باشد. منطقه و جهان اسلام به امنیت منطقه و توسعه همکاری ها کمک می کند و در زمینه های اقتصادی، فرهنگی و غیره کمک می کند.
بن فرحان گفت: عربستان از همه امکانات و ظرفیت خود برای خدمت رسانی به حجاج استفاده می کند. وزیر امور خارجه عربستان خاطرنشان کرد: همچنین برای ابلاغ سلام گرم خود به پادشاه و آقای بن سلمان با رئیس جمهور ایران نیز دیدار خواهم داشت و مایلیم که دعوت عربستان سعودی را پاسخ دهند. وی در ادامه گفت: سفر من به تهران مصادف با مراسم حج بود و عربستان این افتخار را دارد که خادم الحرمین، خادم زائران باشد.
وزیر امور خارجه عربستان خاطرنشان کرد: عربستان از همه امکانات و ظرفیت خود برای خدمت رسانی به زائران استفاده کرده است و ما نیز از زائران ایرانی استقبال می کنیم و امیدواریم که حج آنها مورد قبول واقع شود.
حسن خانی زاده، سفیر سابق ایران در لبنان در خصوص این تفاهمات می گوید: توافقنامه امضا شده بین دو کشور به تنش بین ریاض و تهران پایان می دهد و ملت های منطقه را به سمت نزدیکی و توسعه پایدار سوق می دهد، زیرا اختلافات بین دو کشور وجود دارد. ایران و عربستان سعودی به افزایش سایر کشورهای منطقه کمک می کند.
این کارشناس مسائل منطقه افزود: امضای این قرارداد به نفع ملت های منطقه است و عربستان را به سمت پایان جنگ یمن سوق می دهد.
خانی زاده از احتمال بازگشایی بیشتر روابط دو کشور خبر داد و گفت: عربستان و ایران به سمت روابط پایدار و دوستانه پیش می روند.
وی توافق با ایران را نشان دهنده اولویت روابط با جمهوری اسلامی برای عربستان می داند و می افزاید: برقراری صلح در یمن بخشی از توافق تهران و ریاض است. این کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به هزینه 350 میلیارد دلاری عربستان در جنگ هفت ساله یمن گفت: ریاض نمی تواند از این جنگ دستاوردهای سیاسی و نظامی داشته باشد و بیشتر از صنعا به صلح پایدار در منطقه نیاز دارد.
هانی زاده اجرای طرح 2030 توسط بن سلمان ولیعهد عربستان را یک ضرورت برای امنیت پایدار در منطقه دانست و افزود: بن سلمان در تلاش است تا عربستان را در چارچوب برنامه 2030 توسعه دهد تا بتواند پس از پدرش جانشین وی شود. شما هستید به همین دلیل است که صلح با یمن در چارچوب توافق ایران مورد نیاز است.
وی همچنین درباره مداخله جدید چین در منطقه گفت: پکن قصد دارد ریاض را از محور آمریکا خارج کند و به محور خود بپیوندد، زیرا هرچه این محور قوی تر باشد، نفوذ منطقه ای واشنگتن کاهش می یابد. این کارشناس مسائل بین الملل درباره اهمیت اقتصادی ایران و عربستان برای پکن نیز گفت: تهران و ریاض برای تامین انرژی چین بسیار مهم تلقی می شوند و به همین دلیل چینی ها در تلاش برای ارتقای سطح روابط دو کشور هستند.
همه این موارد نیازمند مولفه ای به نام تنش زدایی و تقویت همکاری است که شاید پیام پادشاه عربستان به جمهوری اسلامی با محوریت این تنش زدایی و افزایش همکاری ها باشد.
مسئله مهم این است که همه کشورهای درگیر در خاورمیانه به دلیل اهمیت موضوع انرژی از افزایش تنش ها در منطقه استقبال نمی کنند و توسعه را به جای درگیری های غیر ضروری ترجیح می دهند.