دغدغه کلاس های بدون معلم در سال تحصیلی جدید هنوز به پایان نرسیده است چرا که زمزمه هایی در وزارت آموزش و پرورش مبنی بر اجرای طرحی با ابهامات فراوان شنیده می شود. و این در حالی است که دانش آموزان بخشی از کشور پس از گذشت سه ماه از سال تحصیلی معلم خود را ندیده اند.
غزل ایمانی: نگرانی از کلاس های بدون معلم در سال تحصیلی جدید هنوز به پایان نرسیده است چرا که زمزمه هایی مبنی بر اجرای طرحی با ابهامات فراوان در وزارت آموزش و پرورش شنیده می شود. و این در حالی است که دانش آموزان بخشی از کشور پس از گذشت سه ماه از سال تحصیلی معلم خود را ندیده اند. این واقعیت تلخ و وحشتناکی است که در سال 1402 برخی از کلاس های درس با یکدیگر ادغام شدند تا از تأثیر غیبت معلم کاسته شود. تعدادی از معلمان نیز در مقابل این وضعیت آشفته ایستادند که گویی به آنها گفته شده بود که مراعات کنند!
سال هاست که آموزش و پرورش با مشکلات جدی و سختی دست و پنجه نرم می کند. وزرای مختلف با برنامه ریزی ها و محاسبات عجیب و بعضا رویایی خود بار روانی و مادی سنگینی بر پیکر ضعیف این وزارتخانه گذاشتند و در نهایت به پیکر رنجور آن ضربه زدند.
مسائل و کاستی های طرح ارزشیابی معلمان، توزیع شیر در مدارس، روز بدون کیف، غذای رایگان دانش آموزان، بهره وری، بازگرداندن موفقیت داوطلبان کنکور و … در ماه های اخیر به پایان نرسیده و مجدداً وزارت آموزش و پرورش طرح جدیدی در آموزش و پرورش دولتی سپهر تعطیل کرده است.
هفته گذشته معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش از ادغام سه دوره متوسطه خبر داد. خبری که باعث نگرانی و نگرانی بسیاری شد. محمدمهدی کاظمی در گفت و گو با رسانه های دولتی از ادغام سه رشته علوم انسانی، تجربی و ریاضی فیزیک خبر داد و گفت: طراحی مجدد شاخه ها و رشته های دوره متوسطه دوم از سال گذشته در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است. .
طرحی که هنوز از سوی هیچ مسئولی در وزارتخانه تشریح نشده است. ظاهراً این طرح به طور ناگهانی و بدون حمایت اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و حتی رسانه ای مطرح شد و باعث نگرانی دانش آموزان، والدین و حتی جامعه بزرگتر معلمان شد.
بسیاری از کارشناسان نسبت به طرح یکباره این امر ابراز نگرانی کرده اند، چرا که اعلام این گونه طرح ها را یک شبه، بدون درخواست های لازم و بدون کار کارشناسی، ضرری جز ضرر برای نظام آموزشی نمی دانند.
اما محمدمهدی کاظمی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش مدعی شد که جلسات کارشناسی زیادی در این زمینه برگزار شده و یکی از بحث ها تجمیع رشته ها در شاخه نظری و کاهش رشته های فعلی بوده است.
این در حالی است که کاظمی از برگزاری جلسات متعددی در خصوص این طرح خبر می دهد اما در خصوص جزئیات آن هیچ گونه شفاف سازی صورت نمی گیرد و در کمال تعجب اجرای این طرح را به دو سال آینده موکول می کند.
محمد داوری، فعال آموزش و پرورش معتقد است که می توان از کل طرح دفاع کرد اما با شرایط خاص و پیش نیازهای محکم. او می گوید: «دروس باید در طول سه سال دبیرستان انتخابی باشد. نظام های آموزشی انتخابی نتایج بهتری به دست آورده اند. سیستم آموزش عمومی در کشورهایی مانند آمریکا، سوئیس، نروژ و سنگاپور با مدل طراحی یکسان و مدارس به همان سبک و سیاق اداره می شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا این طرح چالش های آزمون داوطلبی را پیش بینی می کند، گفت: این طرح کاملا کلی است و جزئیاتی منتشر نشده است. بنابراین به گفته معاون وزیر اولین گام لغو کنکور است.
رای دادگاه ادامه داد: در واقع دانش آموزان باید مهارت های زندگی و آموزش عمومی را در دوره های مختلف از مقطع ابتدایی تا دبیرستان بیاموزند. در ابتدا مفاهیم اولیه مطرح می شود و در دوره اول متوسطه آموزش در جهت های مختلف و کلی تر است. در دوره دوم متوسطه دروس تقریباً نیمه تخصصی ولی اختیاری است. هدف این است که 12 سال آموزش دانش آموزان، مدارس و والدین به این نتیجه برسند که فرد در 18 سالگی با کسب مهارت های لازم آمادگی ورود به جامعه را دارد.
به گفته وی، در یک نظام آموزشی ساختاریافته و نظام مند، سه سال دوره متوسطه اول باید سه سال مشاوره و آزمون و خطای دانش آموز در موضوعات مختلف باشد تا میزان علاقه و توانایی او و در نهایت دانش آموز در دوره دوم سنجیده شود. دبیرستان را با توجه به دانش و علایق خود انتخاب کند.واحد اقدام کند.
این سوالات از سوی فعال آموزش و پرورش مطرح می شود که با طرح این سوال که اگر دانش آموزی طبق این طرح آموزشی وارد یک رشته نظری شود و رشته های مورد علاقه اش علوم انسانی باشد، در نهایت چه فرقی می کند؟ آیا این طرح تنها ترکیبی از چند رشته نیست؟ دانش آموز در حالی که هنوز در سال دوم دبیرستان است یا به دروس انسانی علاقه دارد یا به تجربیات یا ریاضیات.
ترکیب این رشته ها چگونه بار روانی بر دوش معلم و دانش آموز را کاهش می دهد؟ آیا سازمان سنجش، وزارت علوم و نهادهای مرتبط، پیشینه و آموزش لازم برای طرح چنین مشکلی را دارند؟ اگر از کشورهای دیگر الگو بگیریم، باید بگوییم که راه را اشتباه رفته ایم. در آنجا بیشتر سیاست آموزشی فوق برای شناسایی علایق دانش آموزان در زمینه های نظری و عملی استفاده می شود. یعنی رشته های نظری مانند علوم انسانی و علوم پایه یا طبیعی در مقابل رشته های عملی مانند رشته های فنی و حرفه ای و مهارتی مانند برق، الکترونیک، مکانیک و حتی رباتیک.
در این تصمیم آمده است: با توجه به واحدهای تعیین شده، دانشجو مسیر آموزشی را طی می کند و در نهایت تعداد واحدهای لازم را می گذراند و برای پذیرش در رشته مورد علاقه خود که الزاما باید بدون کنکور باشد، اقدام می کند.
اما موضوع کنکور و رشته های آن نگرانی هایی را ایجاد می کند که هنوز در این زمینه روشن نشده است. از سوی دیگر این پروژه که در کشورهای دیگر اجرا شده چه مختصاتی داشت و چه الزاماتی باید برای آن وجود داشته باشد؟
داوری در پاسخ به این سوال می‌گوید: «این طرح باید یک بسته کامل باشد زیرا شامل تمام مقاطع تحصیلی از ابتدایی تا متوسطه خواهد بود. از اواسط آموزش و پرورش و آموزش عمومی نمی توان بلافاصله طرحی را اجرا کرد. این پروژه نیاز به تجربه در سال اول دبیرستان دارد. حتی در سند تحول اساسی نیاز به تحقیق و تبیین دارد. بر اساس تصمیمی که در این زمینه گرفته شده، آموزش و پرورش باید اهداف و برنامه های خود را در اسناد قبلی مشخص کند. باید بگوید در دو پایه پایین یعنی ابتدایی و متوسطه اول چه پیوست های آموزشی وجود دارد و بالاخره در آموزش عالی چه اتفاقی می افتد. این طرح بدون توجه به معمای اضافی ورود به دانشگاه و کاغذبازی های بالادستی مبهم و پر از سوالات بی پاسخ است.
رضا نهدت، یکی دیگر از کارشناسان آموزش و پرورش نیز از شنیدن این خبر تعجب می کند و می گوید: «این طرح را بر چه اساسی ارائه کرده اند؟» این سؤال را مطرح می کند که آیا دانشجوی علوم انسانی باید فیزیک هم بخواند یا مثلاً دانش آموز تجربی باید فیزیک بخواند. فلسفه و منطق را نیز بگذرانند.
او ادامه می‌دهد: «وقتی این خبر را شنیدم فکر کردم یک شوخی رسانه‌ای یا حتی یک خبر بد راه اندازی شده است.» نحات می‌گوید: «این طرح قابل اجرا نیست زیرا در واقع ظاهر اثر فقط تغییر عنوان است. اما در دل به دانش آموزان همان سه موضوع آموزش داده می شود.
این کارشناس آموزش و پرورش اظهار داشت: در میان مشکلات فراوان آموزش و پرورش چرا چنین طرحی را انتخاب کردند؟ آیا واقعاً اولویت فعلی آموزش و پرورش اجرای چنین طرح و برنامه بی تدبیری است؟ این اولویت ها چگونه تعیین می شوند؟
محمدرضا نیک نژاد، معلم فیزیک و کارشناس آموزش نیز با انتقاد از طرح پیشنهادی گفت: این طرح دارای ایرادات اساسی است. پروژه هایی که تأثیر اجتماعی گسترده ای دارند و در نهادی بزرگ به نام مدرسه اجرا خواهند شد، بخش بزرگی از جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد. اولین نکته این است که علاقمندان باید بدانند که اجرای طرح چه نیازی بوده است. یعنی قبل از آن چه اشکالی در ساختار رشته ها وجود داشت که حاکمان به این نتیجه رسیدند که باید تغییراتی ایجاد شود؟».
وی ادامه داد: ما به عنوان کارشناسان و کارشناسان نظام آموزش همگانی اطلاعات دقیقی از فلسفه و چرایی اجرای این طرح نداریم. اما این طرح یک الگوی جهانی دارد و ما منکر آن نیستیم. اما در بسیاری از کشورها ما یک رشته علمی داریم که رشته های نظری را پوشش می دهد. آنها نیز بنا به ضرورت جامعه و ساختار آموزشی بومی خود این تغییر را ایجاد کرده اند. حال این سوال برای دانش آموزان، والدین و کارشناسان مطرح می شود که نیاز به این تغییر چیست؟ در واقع باید به صراحت گفت که مسئولان پشت درهای بسته برای یک دایره اجتماعی گسترده تصمیم گرفتند. بر این اساس می توان پیش بینی کرد که اجرای این طرح نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. در دنیا و در کشورهای توسعه یافته این اقدامات گرایشی دارد; بنابراین بر اساس ضرورت های زمانی و نسلی و حتی فناوری، طرحی را در محیطی کارشناسی ارائه می کنند. ایرادات و نواقص طرح های جدید و قدیم در سطح عمومی مطرح می شود و سپس توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت طرح قبل از اجرا در اختیار مخاطبان مختلف قرار می گیرد تا عموم مردم از آن مطلع شوند و در سال جاری اجرایی شود. یک منطقه جغرافیایی محدود مانند خلبان. آنها انجام می دهند. در نهایت نتایج آن پایش شده و برای بررسی به محیط کارشناسی بازگردانده می شود. اما متاسفانه به گفته معاون آموزش متوسطه، بررسی این طرح به پایان رسیده و در نهایت اجرایی خواهد شد. در حالی که معمولاً پس از طبل زدن از سوی جامعه و ذینفعان، باید نقاط قوت و ضعف شناسایی و سپس کارشناسی شود و در صورت رضایت بخشی، اعلام و اجرا شود.