نحوه درمان خارش مقعد به علت آن بستگی دارد.
خارش مقعد یک بیماری شایع، شرم آور و ناراحت کننده است که گاهی فرد را مجبور به خاراندن در مکان های عمومی می کند. در واقع، خارش مقعد یک علامت است، نه یک بیماری. معمولاً در نتیجه مشکلات پوستی، بواسیر، شستشوی بیش از حد یا ناکافی ناحیه مقعد، بیماری های انگلی یا حتی دیابت یا مشکلات تیروئید رخ می دهد.
اگرچه این مشکل در منزل بدون نیاز به مراجعه به پزشک قابل درمان است، اما در صورت بروز مزمن، مشاوره با پزشک ضروری است. زیرا خاراندن زیاد باعث آسیب به پوست حساس ناحیه مقعد می شود و با هر دفع مدفوع باعث درد می شود.
اغلب، درمان به موقع و اجتناب از خاراندن باعث بهبود پوست ناحیه مقعد می شود. در این مقاله به نکاتی مانند علت خارش و سوزش مقعد در زنان، مردان و کودکان، علل خارش و سوزش مقعد، درمان خانگی و دارویی و بهترین پماد برای درمان خارش مقعد اشاره خواهیم کرد.
علت خارش مقعد چیست؟
علل خارش و سوزش مقعد به دو دسته علل اولیه و علل ثانویه تقسیم می شوند. علل اولیه خارش فوری هستند و معمولاً خود به خود ظاهر می شوند. در حالی که علل ثانویه از قبل در پس زمینه وجود دارد و خارش مقعد را می توان یکی از علائم آنها دانست. به طور کلی، علل احتمالی خارش مقعد شامل موارد زیر است:
بهداشت: شستشوی زیاد یا کم ناحیه مقعد می تواند باعث تحریک شود.
لوازم آرایش: استفاده طولانی مدت از صابون ها و سایر محصولات می تواند باعث تحریک پوست ناحیه مقعد شده و در بروز درماتیت آلرژیک یا تماسی موثر باشد.
بیماری های پوستی: درماتیت ایدیوپاتیک، اگزما، اسکارهای کلوئیدی و پسوریازیس می توانند باعث خارش مقعد شوند.
اختلالات مقعدی: بیماری هایی مانند بواسیر (بواسیر)، فیستول مقعد، شقاق مقعد، پروکتیت (التهاب پوشش داخلی راست روده) و سرطان مقعد را می توان نام برد.
عفونت ها: عفونت های مقاربتی (STIs)، مانند زگیل تناسلی، می توانند باعث خارش مقعد شوند. عفونت های قارچی مانند برفک و عفونت های پوستی باکتریایی و انگلی (مانند کرم سوزنی و کرم قلاب دار) نیز موثر هستند.
شرایط سیستمیک: شرایط خاصی که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهند، مانند کم خونی، دیابت، بیماری التهابی روده (IBD)، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، زردی، لوسمی، لنفوم، بیماری های خودایمنی و بیماری تیروئید، می توانند باعث خارش شوند.
بی اختیاری مدفوع: به دلیل تماس طولانی مدت با مدفوع، این وضعیت می تواند کنترل رطوبت و باکتری در ناحیه مقعد را دشوار کرده و باعث تحریک شود.
غذاها: مصرف لبنیات، الکل، گوجه فرنگی و غذاهای حاوی کافئین، فلفل و ادویه جات در تحریک مقعد در هنگام اجابت مزاج موثر است.
داروها: خارش مقعد می تواند یکی از عوارض شیمی درمانی با داروهای کلشی سین، نئومایسین و کورتیکواستروئیدها باشد.
شرایط روانی: علل روانی مانند اضطراب، استرس و افسردگی در ایجاد خارش و سوزش مقعد موثر است.
خارش مقعد در دوران بارداری معمولاً به دلیل یبوست مزمن یا شقاق یا بواسیر ایجاد می شود. بنابراین، مشورت با متخصص زنان یا متخصص گوارش در مورد درمان خارش مقعد یا درمان سوزش مقعد ضروری است.
نحوه تشخیص علت اصلی خارش و سوزش در مقعد
پزشک شما ممکن است بتواند علت خارش مقعد را به سادگی با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، سابقه پزشکی و عادات مراقبت شخصی شما تشخیص دهد. اگر مشکوک به بیماری انگلی باشد، پزشک ممکن است آزمایش آنالیز مدفوع را پیشنهاد کند. همچنین ممکن است نیاز به معاینه فیزیکی، از جمله معاینه دیجیتال رکتوم داشته باشید.
اگر علت خارش شما مشخص نیست یا به درمان اولیه پاسخ نمی دهد، ممکن است پزشک شما را به یک متخصص پوست ارجاع دهد تا مواردی مانند درماتیت آتوپیک، پسوریازیس و موارد دیگر را بررسی کند. گاهی اوقات علت خارش مقعد ممکن است هرگز شناسایی نشود.
انواع روش های درمان خارش مقعد
نحوه درمان خارش مقعد به علت آن بستگی دارد. اقدامات خودمراقبتی مانند استفاده از کرم‌های ضد خارش (مانند پماد هیدروکورتیزون برای خارش مقعد) ممکن است مؤثر باشد یا این مشکل به سادگی با درمان عفونت، هموروئید یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای برطرف شود. به طور کلی توصیه می‌شود ابتدا درمان‌های خانگی را امتحان کنید و در صورت بدتر شدن یا بی‌اثر شدن آنها، درمان دارویی باید زیر نظر پزشک انجام شود.
شما می توانید اقداماتی را برای مدیریت خارش مقعد در خانه انجام دهید. چیزهایی مانند:
مصرف مایعات و غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها و سبزیجات برای تشویق حرکات منظم روده
از خوردن غذاهای تند پرهیز کنید
تمیز نگه داشتن ناحیه مقعد، شستشو با آب گرم بعد از اجابت مزاج و سپس خشک کردن با یک حوله نخی تمیز
از پودر بچه بدون عطر برای خشک نگه داشتن ناحیه مقعد استفاده کنید
استفاده از وازلین استریل، کرم نرم کننده یا پماد برای رفع خشکی یا اگزما در ناحیه مقعد
اجتناب از استفاده موضعی از صابون های دارویی، معطر یا خوشبو کننده در ناحیه مقعد
برای تمیز نگه داشتن مقعد به جای دستمال کاغذی از دستمال مرطوب استفاده کنید
از خاراندن پوست ناحیه مقعد خودداری کنید
از زور زدن در هنگام اجابت مزاج خودداری کنید
هنگام خواب از دستکش نخی استفاده کنید تا از آسیب به پوست مقعد به دلیل خراش ناخودآگاه جلوگیری کنید.
پوشیدن لباس زیر نخی گشاد
از پوشیدن لباس زیر در شب خودداری کنید
از پوشیدن لباس های اکریلیک و نایلونی خودداری کنید زیرا می توانند از تبخیر عرق در ناحیه باسن جلوگیری کنند.
کوتاه و تمیز نگه داشتن ناخن ها
خیساندن توپ های پنبه ای در آب سرد و قرار دادن آن ها روی ناحیه آسیب دیده می تواند پوست تحریک شده اطراف مقعد را تسکین دهد.
درمان دارویی خارش مقعد زیر نظر پزشک
معمولاً پزشک علاوه بر درمان بیماری های زمینه ای که باعث خارش و سوزش مقعد می شود، یکی از پمادها یا کرم های تسکین دهنده و ضد خارش زیر را نیز تجویز می کند:
پمادهای تسکین دهنده مانند بیسموت ساب گالات یا اکسید روی ممکن است علائم را تسکین دهد.
کورتیکواستروئیدها: می توانند التهاب را کاهش دهند.
کرم های نرم کننده و پوشش دهنده: مانند ژل هیدروکسید آلومینیوم و گلیسیرین که یک مانع فیزیکی برای محافظت از پوست ناحیه مقعد ایجاد می کنند.
کرم های مخصوص هموروئید: مانند هیدروکورتیزون که در صورت استفاده موضعی می تواند مفید باشد.
این داروهای موضعی را باید صبح و عصر و هر بار بعد از اجابت مزاج روی پوست تمیز و خشک بمالید. بهتر است از استروئیدهای موضعی تنها به مدت 7 روز به میزان کم استفاده کنید، زیرا استفاده طولانی مدت می تواند وضعیت را بدتر کند.
استفاده از کرم ها برای خارش مقعد
در برخی موارد، پزشک ممکن است آنتی هیستامین های خوراکی تجویز کند. مصرف آنتی هیستامین ممکن است به تسکین سریعتر علائم شما در زمانی که کرم ضد خارش کار می کند کمک کند. معمولاً انواع پمادها برای درمان خارش مقعد در کودکان تفاوت چندانی با موارد ذکر شده ندارد، فقط دوز ماده موثره آنها کمتر است.
درمان خارش مقعد در طب سنتی
معمولا علت خارش مقعد در طب سنتی به مزاج فرد مربوط می شود. در واقع متخصصان طب سنتی معتقدند که این مشکل در افرادی که مزاج بلغمی دارند یا صفراوی زیاد دارند بیشتر است. بنابراین ابتدا باید مزاج را اصلاح کرد. البته استفاده موضعی از ژل آلوئه ورا و اسانس هایی مانند روغن زیتون، بنفشه، نارگیل و کنجد نیز موثر است. از انواع داروهای گیاهی خارش مقعد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
چای گیاه رز
چای گیاهی گشنیز
چای پنیر
عصاره دانه عناب
چای گیاهی از گل ختمی سفید
همچنین تهیه عصاره گیاهان گل ختمی، بنفشه و پنیر با جوشاندن آنها در آب به مدت 20 دقیقه و استفاده موضعی از آنها بسیار مؤثر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
خارش مقعد می تواند با قرمزی، سوزش و درد همراه باشد و بسته به علت آن می تواند موقت یا دائمی باشد. اگرچه بیشتر خارش های مقعدی نیازی به مراقبت های پزشکی ندارند، اما اگر شرایط زیر را تجربه کردید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید:
خارش شدید یا مداوم
خونریزی مقعدی یا نشت مدفوع
ترشح چرک یا ترشحات عفونی از مقعد
عدم اثربخشی درمان های خانگی
به طور کلی، خارش مداوم مقعد ممکن است مربوط به یک بیماری پوستی یا سایر مشکلات سلامتی باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.