روز جدید اصولگرایان برخلاف دور قبلی مذاکرات، یک قطره اطلاعات از مذاکرات وین به مردم می دهند. سوال کالاها و خواص مشترک فرآیند مذاکره این است که در وین چه می گذرد و ما در چه مرحله ای از مذاکرات هستیم؟ ستاره صبح در همین رابطه با دکتر علی حقیگاچناس، دکترای جغرافیای سیاسی گفت وگویی داشته است که در ادامه می خوانید.
دور جدید مذاکرات برجام در سایه مطالبات طرفین آغاز شد، اما به جایی رسیده است که نیاز به گفت وگو میان ایران و آمریکا حتی در اظهار نظر مقامات نظام احساس می شود. به نظر شما احتمال مذاکره ایران و آمریکا چقدر است؟
چند روز مانده به آغاز دور جدید برجام، رابرت مالی و فرمانده سنتکام در جریان مذاکرات برجام، تهدید کردند و به عبارتی سلاح های خود را به سمت ایران نشانه رفتند. چه منطق و استدلالی را بپذیریم، آیا آمریکایی ها به دنبال راه حلی برای مناقشه 43 ساله خود با ایران هستند یا اگر بگوییم آمریکا و ایران به دنبال یک نتیجه بی نتیجه هستند، به دنبال چیز خوشبینانه تری هستند!
به نظر شما برجام به توافق نزدیک است؟
اگر آمریکا به دنبال نتیجه گیری از برجام بود، چرا در بهترین شرایط همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی و اعضای برجام، تقسیم بندی قوی ای انجام دادند و به صورت یکجانبه از برجام خارج شدند؟ خوشبینانه است که باور کنیم با تغییر دولت، سیاست ایالات متحده به طور قابل توجهی تغییر خواهد کرد، زیرا تصمیمات سیاسی اصلی آنها در جای دیگری اتخاذ می شود و دولت ها در بهترین حالت، صرفاً تاکتیک ها و استراتژی هایی را برای تدوین و ابلاغ استراتژی با توجه به شرایط طراحی می کنند. امروز وضعیت ایران و آمریکا با خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت 97 فاصله زیادی دارد، زیرا در رأس آن دولت اصولگرا که مخالف اصلی توافق برجام در ایران است نه یک دولت اصلاح طلب. با آرامش و منطق سیاسی در همین حال روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی تیره شده است. علاوه بر این، روابط ایران و آمریکا حتی در یک موضوع منطقه ای و جهانی نزدیک نیست. سایر اعضای برجام نیز خوشحالی ایران را نشان نمی دهند. تکلیف سه کشور عضو اروپایی روشن است. چین و روسیه نیز گاهی اوقات فقط به خاطر منافع خود میخکوب می شوند. با همه این مشکلات و حضور مخالفان برجام و روابط با آمریکا در راس گروه اعزامی به وین و عقبه در مجلس، دولت و مسئولانی که در گذشته پیمان یا توافقنامه و معاهده برجام را به آتش کشیدند، باید به این نکات اضافه شود. تحلیل من این است که نه ایران، نه آمریکا و نه حتی اروپا به دنبال نتیجه گیری از برجام نیستند و هر کدام اهداف خود را دنبال می کنند تا در شرایط فعلی دوباره وارد برجام شوند.
منظور شما از اهداف مشخص ایران و آمریکا چیست؟
آمریکا و اروپا با راه اندازی رژیم صهیونیستی به دنبال فشار بر ایران هستند تا حقایق پشت پرده انرژی هسته ای را بیان کند و به قول خودش ساخت سلاح های ممنوعه را به رسمیت بشناسد. ایران همچنین به دنبال تضییع حقوق خود در نتیجه تحریم های سخت و دستیابی به دارایی های بلوکه شده در ایالات متحده، اروپا و سایر کشورها از جمله عراق، کره جنوبی، ژاپن و سایر کشورها برای سازماندهی مجدد و احیای اقتصاد است. به نظر من برجام وسیله ای برای آمریکاست تا ایران را به گوشه رینگ سوق دهد و یک اجماع جهانی و منطقه ای علیه آن ایجاد کند. برجام فرصتی برای دولت سیزدهم برای خروج از بن بست اقتصادی ناشی از تحریم های فلج کننده و آهی آسوده و همچنین فرصتی برای رهایی از فشارهای اقتصادی است که مردم ایران را تحت تاثیر قرار داده است. مردم ایران در وضعیت تاج گذاری و تحریم های فلج کننده به سر می برند.
آیا پیش بینی شما از اجرایی نشدن برجام یا بی نتیجه بودن این توافق حتی در صورت توافق است؟
امید به اینکه برجام در شرایط کنونی با این ساختار سیاسی حاکم بر دولت و گاردهای امنیتی گرفته شده توسط قدرت های غربی، مؤثر واقع شود، غیرقابل باور و باورنکردنی است. مگر اینکه باور کنیم ایران برخی از سیاست های خود را دنبال نمی کند. به غرب، روسیه و چین امتیاز بدهید. آمریکا از خوی استکباری خود کوتاه نخواهد آمد.
آیا دیپلماسی ایران در دور جدید مذاکرات شکست خواهد خورد؟
دیپلماسی یعنی استفاده از ظرفیت برای حفظ منافع ملی. هیچ کشوری خارج از منافع ملت و نظام سیاسی خود فکر نمی کند. تصور اینکه روسیه و چین در توافق برجام به نفع ایران و علیه آمریکا و اروپا عمل کنند، خوش بینانه و توهمی است. حقیقت و حقایق غیر قابل انکار نشانه هوش و ذکاوت است. در مسیر تصمیم گیری، اگر شعاری بدون پشتوانه داده شود، دیپلماسی را وادار به عقب نشینی می کند و این باعث این روند و آسیب می شود. ایده قدیمی ایجاد شکاف بین اروپا و آمریکا یک توهم نیست و ممکن نیست. این تصور که رقبای بزرگ منطقه مانند چین و روسیه آمریکا را ترک خواهند کرد و به نفع ایران در کنار کشورمان قرار می گیرند نیز توهم و تحلیل ضعیفی است زیرا منافع روسیه، چین و اروپای متحد است. بدون شک بهتر خواهد بود و توسط ایالات متحده محافظت می شود. ایالات متحده اکنون ابرقدرت جهان است. این درست نیست که باور کنیم پنج کشوری که میان ایران و آمریکا میانجیگری می کنند، قاضی منصف و میانجی عادل هستند. اجرای کامل برجام توسط آمریکا و تضمین یک توافق خوب و جامع نشانه خوش بینی و تفکر خشن است چرا که آمریکا و اروپا و حتی روسیه و چین اجازه نخواهند داد ایران در مقابل جامعه جهانی بایستد.