یک متخصص قلب می گوید که هر 10 میکروگرم افزایش ذرات معلق می تواند خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی را 8 تا 18 درصد افزایش دهد، یعنی 18 درصد.
محمدمهدی شمسی در خصوص آمارهایی که نشان دهنده تاثیر آلودگی هوا بر بیماری های قلبی و عروقی است، گفت: بیشتر این آمارها آمار جهانی است زیرا ما در کشور خودمان آمار خیلی دقیقی در این زمینه نداریم. حدود 7 میلیون مرگ زودرس در سراسر جهان به دلیل آلودگی هوا دارند. حدود 80 درصد از این 7 میلیون نفر به دلیل بیماری های قلبی عروقی و 20 درصد مربوط به سایر اعضای بدن هستند که به دلیل آلودگی هوا درگیر هستند. این نشان می دهد که تأثیر آلودگی هوا بر سلامت عمومی مشابه بیماری های رایجی مانند فشار خون بالا، استعمال دخانیات و عدم فعالیت بدنی است. یعنی جامعه ای تلاش می کند فشار خون را پایین بیاورد، ورزش را در بین مردم ترویج کند، اما ما نمی دانیم که آلودگی هوا به همین میزان به جامعه ما آسیب می زند.
وی همچنین درباره مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا بر اثر بیماری های قلبی و عروقی گفت: حدود 80 درصد این مرگ و میرها را شامل می شود که بیشتر از مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده ای در دنیاست. البته ممکن است در کشور ما این تعداد متفاوت باشد، زیرا تصادفات زیادی داریم، اما آمارهای جهانی این را به ما می گوید.
این متخصص قلب و عروق در تعریف آلودگی هوا گفت: یک نوع آلودگی هوای گازی داریم که می تواند ناشی از تنفس سوخت های فسیلی، آلودگی هایی که در طبیعت وجود دارد و یک سری ذرات معلق باشد. ذرات معلق می توانند از انواع مختلفی از سوخت های فسیلی منشاء بگیرند که خود دارای سطوح مختلفی هستند و بر اساس اندازه طبقه بندی می شوند. سطحی که ما آن را ذرات معلق ریز می نامیم حدود 2 و نیم میکرون است و بیشترین تأثیر را بر بیماری های قلبی عروقی دارد. استنشاق هر نوع سوخت فسیلی می تواند باعث ایجاد این ذرات شود.
شمسی همچنین درباره آلودگی های ناشی از سوخت گازوئیل گفت: امروزه در کشور خود واژه گازوئیل را زیاد می شنویم. حالا دلیل تبدیل شدن سوخت دیزل به این معضل و خبرساز شدن آن این است که در مقایسه با سایر سوخت های فسیلی، ذرات معلق بیشتری در این اندازه تولید می کنند. هر 10 میکروگرم افزایش ذرات معلق به اندازه ای که قبلا ذکر کردم می تواند خطر مرگ قلبی عروقی را 8 تا 18 درصد افزایش دهد که 18 درصد است. قرار گرفتن در معرض این ذرات، حاد یا مزمن، می تواند خطر را افزایش دهد.
وی در توضیح این مواجهه شدید گفت: «به این معنا که امروزه از نظر آلودگی به قرمز یا نارنجی بودن آن عادت کرده ایم. شاید خیلی ها بگویند تهران و شهرهای بزرگ ما همیشه آلوده است پس چرا بعضی روزها قرمز اعلام می شود؟ در پاسخ باید بگویم که در اثر دریافت حاد این ضایعات، حتی گاهی تا 48 ساعت، خطر این حملات قلبی افزایش می‌یابد.»
این پرشک همچنین در پاسخ به اینکه چه گروه های حساسی را شامل می شود، می گوید: «این گروه ها شامل چند دسته از افراد می شوند که در آن ها قرار می گیرند. در راس این گروه سالمندان قرار دارند و پس از آن افراد دارای بیماری های همراه مانند دیابت، فشار خون، بیماران قلبی عروقی و همچنین افراد سیگاری و دارای اضافه وزن قرار دارند. لازم به ذکر است که آمار نشان می دهد که اضافه وزن در زنان موثرتر است. یعنی یک خانم مسن دارای اضافه وزن به عنوان یک گروه حساس دارای چندین عامل خطر است که باید بیشتر به آنها توجه کنند.»
شمسی در پاسخ به این سوال که کدام بیماری های قلبی با آلودگی هوا ارتباط بیشتری دارد، گفت: عمده ترین آنها سکته قلبی است که همانطور که گفتم مواجهه حاد یا مزمن با این ذرات معلق می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی به ویژه سکته های قلبی را افزایش دهد. به ازای هر 10 میکروگرم در متر مکعب افزایش ذرات معلق، خطر حمله قلبی حدود 10 تا 20 درصد افزایش می یابد که عدد بسیار بزرگی است.
وی ادامه داد: گاهی در برخی شهرها بیش از 50 میکروگرم افزایش صددرصدی داریم. یعنی اگر فردی با این عوامل خطر در معرض این ذرات قرار گیرد، احتمال حمله قلبی بیش از دو برابر می شود و افراد مسن و مبتلایان به بیماری های همراه بیشتر در معرض خطر هستند. البته باید مواظب باشیم که همیشه سکته قلبی نباشد، بلکه بیماری های دیگری نیز در حال افزایش هستند. از جمله اینکه سیستم های الکتریکی قلب به دلیل تحریک هوای آلوده ناپایدار می شوند و افراد مسن و گروه های حساس بیشتر در معرض خطر هستند.
شمسی افزود: بیماری بعدی نارسایی قلبی است. شاید شنیده باشیم که این روزها افراد مبتلا به بیماری قلبی بیشتر به بیمارستان ها مراجعه می کنند. آمارهای دنیا و کشور ما نیز نشان می دهد در افرادی که به دلیل قرار گرفتن در معرض هوای کثیف دچار نارسایی قلبی می شوند، خطر بستری شدن در بیمارستان حدود 3 برابر افزایش می یابد. البته لزوماً اینطور نیست که فردی که فقط نارسایی قلبی دارد بدتر شود، اما در دراز مدت آلودگی هوا یکی از دلایل نارسایی قلبی است. اگرچه یکی از دلایل آن است، اما می گوییم که مثلاً فردی که دیابت دارد خطر نارسایی قلبی و بیماری قلبی بالاتری دارد، اما مشخص شده است که آلودگی هوا می تواند میزان نارسایی قلبی را در گروه دیابت یا سیگار افزایش دهد. “
این متخصص بیماری دیگر را فشار خون می داند و می گوید: از دیگر بیماری های قلبی عروقی که در مواجهه با آلودگی هوا می تواند افزایش یابد، فشار خون حاد است که بیشتر در افراد مسن و بیماران مبتلا به بیماری های همزمان دیده می شود، اما اینطور نیست. .” که فشار خون فقط در همان روز بالا می رود. این بدان معنی است که امروز ممکن است در معرض هوای آلوده قرار بگیرم، اما دو تا پنج روز بعد فشار خون من افزایش می یابد.”
شمسی در پاسخ به این سوال که چرا آلودگی هوا تا این حد بر قلب تأثیر می گذارد، گفت: وقتی در این هوای آلوده و ذرات معلق تنفس می کنیم، تعدادی سیستم و مسیرهای التهابی به ویژه در ریه های ما فعال می شوند که باعث گسترش التهاب در کل بدن می شود. بدن و رگ های خونی تامین کننده قلب و اختلاط در آنها باعث حمله قلبی می شود که دلیل اصلی شروع فرآیند حمله قلبی است. از طرفی بر سیستم انعقادی و پلاکتی تاثیر می گذارد و حتی در دراز مدت می تواند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد.
این پزشک درباره تاثیرات آلودگی هوا بر کودکان نیز گفت: آلودگی هوا کل جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و هیچکس اعم از سالمندان، میانسالان و کودکان از آسیب آن مصون نیست. عامل اصلی رنج و مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی سن است. به این معنی که هر چه سن شما بالاتر می رود، بیماری های قلبی عروقی تشدید می شود و در نهایت میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری ها افزایش می یابد. بنابراین در سنین پایین ممکن است در عین حال اثرات خاصی را مشاهده نکنیم، اما تجمعی است; یعنی در درازمدت کل جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد و هر چه جوانتر شروع شود آثارش را جوانتر می بینیم. قبلاً بسیاری از بیماران ما افراد بالای 60 تا 70 سال بودند، اما اکنون جوانان زیر 30 سال یا بین 30 تا 40 سال را داریم که از مشکلات حاد قلبی رنج می برند. همه اینها حاکی از آن است که عوامل خطر متعددی که یکی از آنها آلودگی هوا است در این زمینه موثر است».
شمسی ادامه داد: با این تفاصیل ممکن است در کوتاه مدت با کودکان مشکل جدی نداشته باشیم، اما در دراز مدت قطعاً آثار خود را خواهد داشت. حساس نسبت به بزرگسالان، مشکلات غیر قلبی – عروقی، به ویژه ریوی. زیرا ریه‌های کودکان در این مرحله حساس‌تر است و در مواجهه با هوای آلوده بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی عروقی، تنفسی و ریوی قرار می‌گیرند.»
این متخصص قلب و عروق درباره تصمیماتی که در روزهای آلوده می توان گرفت، گفت: تصمیمات پیش آگهی و درمانی بیش از آن که فردی و فردی باشد، به دلیل اینکه بیشتر یک معضل اجتماعی است نیاز به کنترل در سطح جامعه دارد. کنترل فردی بسیار سخت است، اما شاید نتوانیم سیاست های کلان را تغییر دهیم، اما مهمتر از همه می توانیم یک سری راهکارها را برای گروه های حساس ارائه کنیم که مهم ترین آن عدم مواجهه است. گفتن به گروه های حساس که در روزهای آلودگی شدید در خانه بمانند کاری است که در این شرایط می توان انجام داد و واقعا موثر است.
وی افزود: ما طیف وسیعی از مواجهه‌ها را در خارج از خانه داریم که ممکن است تحت کنترل ما نباشد، اما می‌توانیم قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های داخل خانه را کاهش دهیم. این به معنای رعایت موارد کوچک است که یکی از آنها نظافت منظم خانه است. ممکن است گرد و غباری در خانه وجود داشته باشد که قابل رویت نباشد، اما بر سلامت ما تأثیر می گذارد. همچنین این به ما بستگی دارد که از بخاری، شومینه، سیگار و خوشبو کننده های هوا که در خانه استفاده می شود استفاده نکنیم تا خانه را بیشتر آلوده نکنیم.»
وی درباره آلودگی های ناشی از خوشبوکننده ها گفت: خطرات خوشبوکننده ها کمتر است اما اثر تجمعی دارند. زیرا ممکن است هر روز از خوشبو کننده های هوا در منزل استفاده کنید و گروه های حساسی در خانه داشته باشید. اثرات تجمعی که این عمل در دراز مدت ایجاد می کند مشابه آلودگی است. حتی یک سری آمار وجود دارد که در کشورهای در حال توسعه مانند کشور ما که از بخاری برای گرم کردن خانه استفاده می شود، اثرات آلودگی داخل خانه 60 درصد و بیرون خانه 40 درصد است. در واقع در داخل خانه ای که داریم شرایط آنقدر مهم است که با عدم استفاده از خوشبوکننده، بخاری گازی، شومینه، سیگار نکشیدن و … می توان آنها را کنترل کرد.»
شمسی همچنین درباره تاثیرات رژیم غذایی در پیشگیری از خطرات آلودگی هوا بر بدن گفت: یک سری مطالعات انجام شده است که نشان می دهد استفاده از برخی مواد غذایی به ویژه غذاهای آنتی اکسیدانی مانند میوه ها و سبزیجات تازه، نوشیدن شیر و مصرف مایعات بیشتر ممکن است اثراتی داشته باشد، اما اثرات آن چندان قابل توجه نیست، یا حداقل برای اثبات آن به تحقیقات علمی بیشتری نیاز است. به عبارت دیگر، هیچ مواجهه ای موثرتر از تلاش برای تغییر رژیم غذایی یا استفاده از داروها و ویتامین ها نیست. اگرچه می توان این کارها را انجام داد، اما واقعیت این است که 100٪ ثابت نشده است و حتی تعدادی از مطالعات می گویند که تأثیر زیادی ندارد.