برخی از ایرانیان خارج از کشور فکر می کنند نمی توانند به کشور سفر کنند، اما این امکان وجود دارد. وعده تسهیل بازگشت ایرانیان خارج از کشور به کشور بارها در دولت اصولگرای سیزدهم مطرح شده است. و در شرایطی که از ابتدای روی کار آمدن این دولت با موج مهاجرت ایرانیان مواجه هستیم.
وزیر کشور گفت: برخی از ایرانیان خارج از کشور فکر می کنند نمی توانند به کشور سفر کنند اما این امکان وجود دارد. وعده تسهیل بازگشت ایرانیان خارج از کشور به کشور بارها در دولت اصولگرای سیزدهم مطرح شده است. و در شرایطی که از ابتدای روی کار آمدن این دولت با موج مهاجرت ایرانیان مواجه هستیم. احمد وحیدی در گفت وگویی با اشاره به تمهیدات دولت برای ایرانیان خارج از کشور که رئیس جمهور به آن اشاره کرده بود، گفت: بازگشت ایرانیان خارج از کشور همواره بخشی از برنامه های ایجاد شرایط مناسب برای آنها بوده است و تاکنون اقدامات خوبی انجام شده است. وزیر کشور افزود: صدور کارت ملی برای ایرانیان خارج از کشور بدون نیاز به حضور در ایران و تسهیل سفر آنها به ایران نیز با توجه به اینکه ممکن است تصورات نادرستی داشته باشند و نتوانند به کشور سفر کنند، انجام شد. وی ادامه داد: مشکلی برای بازگشت مردم به کشور وجود ندارد. زیرا آنها باید به سرزمین مادری متصل شوند. وزیر کشور تصریح کرد: معمولا حدود 95 درصد آنها به حفظ ارتباطات و ترافیک علاقه مند هستند. آنها نیز مایل به سرمایه گذاری در کشور هستند و ما باید از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم و همه موانع سرمایه گذاری را برطرف کنیم. وحیدی خاطرنشان کرد: موارد یاد شده در دستور کار شورای عالی ایرانیان قرار دارد و رئیس جمهور نیز بر آن تاکید دارد.
تلاش برای بازگشت ایرانیان به خارج از کشور و جذب سرمایه از این قشر همچنان رو به افزایش است و این در حالی است که وضعیت معیشتی بسیاری از ایرانیان به ویژه قشر متوسط جامعه در حال سقوط به طبقه پایین جامعه است و شاهد موج مهاجرت برخی از ایرانیان هستیم. مهاجرت دیگر محدود به افراد ماهر یا تحصیل کرده نیست، بلکه شامل افراد غیر ماهر نیز می شود. تا جایی که جامعه شناسان نسبت به مهاجرت «انبوه» هشدار داده اند. مدیر دیده بان ملی مهاجرت ایران در ابتدای بهمن ماه در مصاحبه ای توضیح داد: با توجه به وضعیت اینترنت در ایران، تمایل به مهاجرت افزایش یافته است، اما به دلیل محدودیت های مهاجرت به اروپا، «مقصدهای جدیدی مانند ترکیه و فارس وجود دارد. خلیج فارس کشورهایی را تشکیل داده است که بخشی از بار مهاجرت مهاجران ایرانی از آنجا هستند.» بهرام سلواتی گفت: یکی از دلایل مهاجرت شرکت ها به مشکلات زیرساختی مربوط می شود که اخیرا اهمیت پیدا کرده است؛ از جمله اینترنت و ارتباطات ناپایدار. شرایطی که به بسیاری از شرکت ها آسیب وارد کرده است، این در حالی است که به گفته سالواتی، موضوع اینترنت در بسیاری از کشورها “یک موضوع پیش پا افتاده و اساسی ترین زیرساخت ارتباطی است و به همین دلیل مهاجرت انبوه یک مشکل است.” .
از ابتدای اعتراضات، علاوه بر مسدود شدن برخی شبکه های اجتماعی و پیام رسان های خارجی، دسترسی کاربران به فیلترشکن های مصرف اینترنت به شدت محدود شده و در برخی روزها و مکان ها اینترنت به طور کامل قطع شده است.
این محدودیت موج مهاجرت فعالان شبکه های اجتماعی مجازی و صاحبان کسب و کارهای نوپا را ایجاد کرد و امارات یکی از مقاصد اصلی مهاجرت این افراد است که مدیر دیده بان مهاجرت خاطرنشان کرد: هیچ گونه رسمی برای آن وجود ندارد. آمارهای مربوط به «موج مهاجرت استارت‌آپ‌ها» در عین حال تأکید می‌کند که «این یک موج است و شواهدی وجود دارد که در حال وقوع است». مهاجرت استارت آپ ها به مقاصدی مانند ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس در حالی صورت گرفته که به گفته سالواتی در چند سال اخیر بحث نوآوری و فناوری در ایران بسیار مهم بوده و سرمایه گذاری های قابل توجهی انجام شده است، اما وقتی صحبت از استثمار می شود، «مسئله مهاجرت این افراد در حال رخ دادن است و شرکت ها از این فرصت استفاده می کنند.
بنابراین حتی مهاجرت با انگیزه اقتصادی نیز ریشه در سیاست دارد و ناامیدی برای رفع برخی موارد و گره ها نیز علت شده است.
در این شرایط صحبت از بازگشت ایرانیان به گوش می رسد و حتی وعده برخورد فراقضایی با افرادی که قصد بازگشت به وطن خود را دارند نیز مطرح شده است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیمه بهمن امسال گفت: تسهیل امور مربوط به بازگشت ایرانیان خارج از کشور یکی از رویکردهای اصلی دولت مردمی و کارگروه تخصصی فرهنگ و رسانه شورای عالی کشور خواهد بود. ایرانیان خارج از کشور اسماعیلی با تاکید بر نقش موثر رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تقویت ارتباط با هموطنان مقیم خارج از کشور، گفت: باید با ایجاد هم افزایی بین نهادهای مختلف، ظرفیت هایی برای افزایش اثربخشی رایزنان فرهنگی کشور در این زمینه و در نتیجه ایجاد شود. ، مشاوران با تنوع در ماموریت ها بهره گیری از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور در ایجاد برنامه های متنوع فرهنگی و هنری.
رئیس جمهور در سخنرانی 22 بهمن ماه از تسهیل بی سابقه ای برای بازگشت ایرانیان خبر داد که با استقبال اصولگرایان مواجه شد اما مشکل فاصله بین وعده و عمل است و در شرایط ناپایدار اقتصادی امروز چه چشم اندازی برای ایرانیان به ویژه وجود دارد. کسانی که توانایی سرمایه گذاری دارند. متقاعد کردن آنها برای بازگشت به کشورشان موضوعی مهم و تقریباً غیرقابل حل است.
احمد کریمی اصفهانی، فعال سیاسی اصولگرا در این خصوص به رویکرد دولت برای ادامه سیاست عفو رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و گفت: در حاشیه راهپیمایی بیست و دوم بهمن امسال، رئیس جمهور رفت. وی فراتر از عفو متهمان و محکومان اغتشاشات اخیر و زیر پا گذاشتن تأسیسات» به طور بی سابقه از بازگشت ایرانیان خارج از کشور و رفع محدودیت حتی برای ایرانیانی که بعضاً مرتکب اقدامات غیرقانونی شده بودند، خبر داد و تصریح کرد: اگر این افراد به دنبال توطئه و دردسر نباشند. جایی برای بیگانگان نخواهد بود لذا امیدواریم این سیاست ادامه داشته باشد و ایرانیان خارج از کشور نیز از این فرصت استفاده کرده و حضور در وطن و خدمت به آن را سرلوحه کار خود قرار دهند.
علی رضایی نماینده مردم کنگاور در مجلس نیز در این خصوص گفت: رونمایی از این پروژه فرصت مناسبی برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور است بنابراین افرادی که دل در این آب و خاک دارند و می خواهند به وطن خود بازگردند تا از آن بهره ببرند. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: اقدام دولت برای بازگرداندن ایرانیان خارج از کشور و ایجاد شرایط برای آنها حرکتی وحدت بخش و امیدوارکننده برای همه مردم ایران است و می تواند چشم انداز روشنی را برای آینده کشور نشان دهد. نماینده مردم کنگاور خاطرنشان کرد: ایرانیان خارج از کشور ظرفیت خوبی برای توسعه و پیشرفت کشور دارند و ایجاد امکانات و رفع محدودیت ها می تواند انگیزه ای برای بازگشت آنها به کشور باشد.
شاید خبر عدم اقدام قانونی، وعده خوشایند بازگشت ایرانیان مقیم خارج از کشور باشد، اما بر اساس برجام در دوران روحانی، تلاش‌ها برای بازگرداندن خارجی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های آنها موفقیت‌آمیز نبوده است.
حسن روحانی از زمان پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری بارها به موضوع بازگشت برخی از ایرانیان خارج از کشور به ایران اشاره کرده است. وی بارها و به اشکال مختلف خواستار بازگشت ایرانیان مقیم کشورهای دیگر به ایران شد اما تلاش دولت روحانی به نتیجه نرسید.
حتی در بهار 1396 گزارش شد که برخی از نمایندگان دو فوریت طرح «عفو مجرمان و محکومان امنیتی و سیاسی» ارائه کرده‌اند. طرحی که بر اساس آن «افرادی که شکایت خصوصی نداشتند یا مرتکب عمل فیزیکی خرابکارانه شده بودند یا جاسوس نبودند می توانستند عفو شوند». از سرنوشت این طرح نیز مانند بسیاری از طرح ها و ایده های مشابه خبری نیست و اکنون رئیسی با وعده حمایت از ایرانیان خارج از کشور به دنبال تسهیل بازگشت این افراد به ایران است که تجربه نشان می دهد حتی با چنین وعده هایی، در شرایط بحرانی در شرایط اقتصادی نمی توان به بازگشت خارجی ها امیدوار بود و همچنان شاهد ادامه مهاجرت ایرانیان به کشورهای مختلف هستیم.