آرمانملی: پرونده هسته ای ایران به شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی ارسال شد. در شورای حکام همه اعضا به جز چین و روسیه به قطعنامه ای علیه ایران رای دادند که بر اساس آن از تهران خواسته شد با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند. به نظر می‌رسد وارد مرحله جدیدی از پرونده هسته‌ای شده‌ایم، غربی‌ها با اتخاذ رویکردی سخت در قبال ایران، قصد دارند تهران را در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخگو کنند. از سوی دیگر، تهران ضمن تاکید بر روند بازگشت به برجام اعلام کرده است که با بسته شدن 3 موضوع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران، به برجام بازخواهد گشت، زیرا تهران معتقد است که هیچ استخوانی در زخم نباید باقی بماند. که فردا، روزی که ترامپ یا فردی از ترامپیا در آمریکا به قدرت برسد، با توسل به این چالش، می‌خواهند برجام را تضعیف کنند و فضای نامناسبی را علیه تهران ایجاد کنند. بدیهی است در ماه‌های آینده با توجه به تحریم‌های اروپایی‌ها و اخیراً آمریکایی‌ها و از سوی دیگر درخواست شورای حاکمیتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران، شاهد تحولات بیشتری در این زمینه خواهیم بود. مسئله ایران با غربی ها در همین راستا «آرمان ملی» گفتگویی با حشمت فلاحت پیشه انجام داده که در ادامه می خوانید.
با شروع کار جلسه سه ماهه آژانس، شاهد بودیم که سریعاً پرونده ایران را به شورای حاکم بردند و در آن شورا در مورد ایران تصمیم گیری شد. چرا رویکرد آژانس به ایران ناگهان تسریع شده است؟
قطعنامه شورای حکومتی آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد تهران قابل پیش بینی بود. مجموعه کشورهای غربی مذاکره کننده با تهران به این نتیجه رسیده اند که سیاست حداکثری را در قبال تهران اتخاذ خواهند کرد. سیاستی که قدرت چانه زنی ایران را تضعیف می کند. این سیاست را حل مشکل ترکیبی نیز می نامند. بر این اساس غربی ها از هر فرصتی در داخل و خارج ایران برای کاهش قدرت چانه زنی تهران استفاده می کنند. یکی از نکات تلخ تاریخ سیاسی ایران این است که این کارشناسان که هیچ علاقه ای به قدرت ندارند و دغدغه منافع ملی دارند و در عین حال از هوش و درک بالایی برخوردارند، معمولا در حوزه سیاست خارجی هشدار و پیش بینی می کنند، اما متأسفانه نظرات آنها مورد توجه قرار نگرفت. من عضوی از این گروه بودم که به همراه سایر کارشناسان تاکید کردند که فرصت‌ها در پرونده هسته‌ای از دست می‌رود و بازیگران مختلف فرصت‌های خود را در این زمینه افزایش خواهند داد. ایران می‌توانست بازیگر اصلی برجام باشد، اما با قطعنامه شورای حکومتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد نزدیک‌تر کرد.
اروپایی ها چه سیاستی را برای اعمال فشار بر ایران دنبال می کنند، جدا از اینکه گاهی می گویند به دنبال احیای برجامند هستند؟
اروپایی ها سعی می کنند سناریوهای مربوط به ایران را با سناریوهای سال 2006 شبیه سازی کنند، احتمالاً در قطعنامه های آن شورا تلاش می کنند که پرونده ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد شود. اگر این اتفاق بیفتد، نمی‌توانیم از نقش چین و روسیه شکایت کنیم. زیرا در آن زمان ایران باید سیاست دیگری را در نظر بگیرد تا توافق جدیدی علیه تهران در شورای امنیت حاصل نشود. رای اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران نشان داد که ایران چقدر در مجامع بین المللی تنهاست. این موارد بخشی از واقعیت های نظام جهانی است. موضوع هسته ای می تواند به عاملی برای ارتقای منافع ملی ایران تبدیل شود، اکنون پس از سال ها غربی ها به فکر استفاده از آن به عنوان عامل تهدید هستند.
تحولات داخلی ایران تا چه اندازه باعث شده تا غربی ها نظر منفی نسبت به تهران را بر اصل مذاکره و حل مشکل با تهران ترجیح دهند؟!
مجموعه شرایطی که در حوزه بین الملل در خصوص ایران در حال رخ دادن است به تحولات داخلی مربوط می شود. باید سازوکاری برای حل مشکلات در داخل کشور ایجاد شود. برخی از اقلیت ها اصل سیاست را در بین خود محدود کرده اند. جالب اینجاست که آقای رئیسی با این شرایط عنوان می کند که عده ای با این شرایط مردود شدند. در شرایطی که معمولاً چنین شرایطی آزمونی برای مقامات سیاسی و دولت های وقت است و فعلاً آقای رئیسی و یارانش نمی توانند در این آزمون حاضر شوند. رئیسی باید تست ها را جواب دهد. تا زمانی که به مکانیزم حل اختلافات داخلی دست یابیم، طبیعتاً امکان بازگشت به دیپلماسی هسته ای وجود ندارد. تا همین چند ماه پیش تاثیر مثبت خارج از ایران بر موضوع برجام می توانست تاثیرات مثبت زیادی در مدیریت سیاسی و اقتصادی داخل داشته باشد، اما اکنون شرایطی در ایران در حال شکل گیری است که ناشی از یک سری سیاست های گذشته است. اثرات منفی خارج از کشور برای سیاست خارجی ایران ایجاد کرد. بنابراین باید تفاهم مبتنی بر واقع گرایی در کشور شکل بگیرد تا شرایطی پیش بیاید که دولت و ملت ایران با مشکلات جدیدی مواجه نشوند.
قطعنامه شورای حکومتی در آینده چه شرایط قانونی را در مورد ایران ایجاد خواهد کرد؟
مصوبات شورای حکام تا زمانی که حکمی نداشته باشد، حتی اگر عنوان مصوبه داشته باشد، بیانیه ای بیش نیست. قطعنامه قبلی علیه ایران بیشتر جنبه اعلامی داشت، اما قطعنامه اخیر عناوین دیگری را به خود اختصاص داده و به نوعی قصد دارند اسناد فصل هفتم منشور سازمان ملل را نشان دهند. این قطعنامه تنها یک قدم با درخواست به شورای امنیت فاصله دارد و ارجاع آن به معنای بازگشت ایران به شرایط قبل از برجام است. البته باید دید در این مدت چه اتفاقی می افتد. طبیعتاً نگرانی کشورهای غربی این است که در شرایط فشار همه جانبه علیه ایران، تهران در برنامه خود به سمت ساخت بمب هسته ای نرود. نگرانی ای که آنها البته اغراق می کنند. هدف آنها کاملاً سیاسی است. آنها در شرایطی که تمام تهدیدات ترکیبی علیه ایران در حال شکل گیری است، تلاش می کنند از اشتباه ایران در موضع هسته ای خود جلوگیری کنند. البته معنای این سیاست ربطی به برجام ندارد. پس از قطعنامه، حتی آقای گروسی موضوع برجام را به عنوان یک موضوع و نه بخشی از روابط حاکم بر شورای حکام مطرح کرد. بنابراین آنها به دنبال این هستند که تهران را تحت نظر نگه دارند. ایران نمی تواند این شرایط را بپذیرد. در مقابل ایران البته باید سازوکارهای داخلی را برای حل اختلافات خود در پیش بگیرد و در آن صورت قطعا کشورهای غربی به شرایط قبلی باز خواهند گشت.
علاوه بر مسائل داخلی، سایر مسائل حوزه بین الملل تا چه اندازه در شرایط ایجاد شده برای پرونده هسته ای تهران نقش داشت؟
ما شاهد موج به اصطلاح جنگ در اوکراین بوده‌ایم و اروپایی‌ها به بهانه حمایت از ایران در یک طرف ماجرا تلاش کردند تهران را تحریم کنند. این در حالی است که آمریکایی ها آشکارا از روس ها می خواهند با اوکراین وارد گفت و گو و دیپلماسی در اوکراین شوند. از این منظر به نظر می رسد دستگاه دیپلماسی ایران مقوله سیاست خارجی را تک بعدی تلقی می کند. اکنون باید سیاست خارجی را در ابعاد مختلف بررسی و تحلیل کرد. مکرون از دیگر اعضای گروه ۷ خواست که به دنبال مکانیزمی برای پذیرش نقش ایران در برجام باشند. حتی در برخی از کشورهای اروپایی احتمال ورود ایران به بازار انرژی اروپا را بررسی می کردند، اما اکنون می بینیم که مکرون درباره سایر موضوعات مرتبط با ایران صحبت می کند. سیاست حاکم اروپا در قبال ایران به سمت تحریم ایران تغییر کرده است. قرار بود آمریکایی ها نیز از برجام به عنوان برگ مثبت در انتخابات استفاده کنند، اما شرایط به گونه ای پیش رفت که همه در آمریکا به برجام رای منفی دادند. در این مورد دیگر کشورها با ایران بد رفتار کرده اند و آمریکایی ها در اوج شرارت با ایران برخورد کرده اند و برخی کشورهای منطقه نیز اقدامات شیطانی با ایران انجام داده اند.
اگر پرونده هسته ای تهران به شورای امنیت ارجاع شود، ایران می تواند روی نقش روسیه در آینده حساب کند؟
برخی از دیپلمات‌ها سعی کرده‌اند در موضوع عدم بازگشت به برجام طوری عمل کنند که گویی روس‌ها نقش مهمی در احیای برجام دارند، اما می‌بینیم که روس‌ها برای حل مشکلات خود به دنبال دیپلماسی با غرب هستند. روس ها حاضرند فقط به فکر خودشان باشند و نه به هیچ کشور یا متحد دیگری برای کاهش فشار بر خودشان. اتفاقات اخیر نشان داده است که اروپایی ها از هر اتفاقی در ایران برای تضعیف قدرت چانه زنی تهران در مذاکرات استفاده می کنند. اگر منصفانه به موضوع نگاه کنیم، کشورهای غربی هرگز نمی توانند ایران قدرتمندی را ببینند. هر وقت ایران مقتدر جلوه می‌کرد، مجبور می‌شدند به تهران امتیاز بدهند، اما وقتی ایرانی‌ها بر یک سری تعهدات پافشاری نکردند، نگاهشان به ایران متفاوت بود. آنها در حال حاضر به دنبال کاهش قدرت چانه زنی تهران با توجه به تحولات داخلی ایران هستند. از این منظر باید نقدی اساسی به مخالفان رویکرد دیپلماتیک وارد کرد.
آیا قانوناً می توان دولت را مقصر وضعیت موجود دانست و از آن پاسخ خواست؟
بله مجلس می تواند در این زمینه از دولت سوال کند اما مجلس فعلی نمایندگانی دارد که نامه ای را امضا کرده اند و همین امضاکنندگان در مورد نامه با خود تناقض دارند.
نتایج انتخابات کنگره آمریکا باعث شد تا جمهوری خواهان در مجلس نمایندگان پیروز شوند. این مورد تا چه اندازه می تواند از احیای برجام نجات دهد؟
من معتقدم حتی اگر شرایط داخلی آمریکا از نظر ترکیب سیاسی بدتر از نتایج انتخابات کنگره باشد. این هنوز به معنای پایان دیپلماسی هسته ای نیست. آمریکایی ها به سیاست های شیطانی خود در قبال ایران ادامه می دهند و به دنبال چالش های داخلی برای ایجاد ضعف برای ایران هستند، اما تحت هر شرایطی چه قدرت چانه زنی ایران را تضعیف کند و چه قدرت چانه زنی ایران را تقویت کند، باز هم می توان انتظار بازگشت آمریکایی ها را داشت البته داخلی. باید مشکلات را به حداقل رساند تا خط قرمز در داخل ایران منافع ملی باشد و هرکس گلایه دارد به این نکته توجه کند که رسیدن به یک توافق خوب برای منافع ملی کشور ضروری است. به غیر از مردمی که به دنبال نهادینه کردن ناآرامی در ایران هستند، بسیاری از شهروندان اعتراضات مشروع دارند و باید عدالت کافی وجود داشته باشد تا در صورت اعتراض، به منافع ملی کشور خدشه وارد نشود. وقتی روس ها دیدند که آمریکایی ها به دنبال تضعیف جنگ علیه روسیه هستند، عملیات خود را به مناطق فتح شده توسط روسیه محدود کردند و از طریق همه پرسی رسمی حداقل حمایت حقوقی بین المللی را به دست آوردند. از این پس این روس ها هستند که به جنگ در اوکراین دامن می زنند، زیرا اکنون شاهد آغاز مخالفت با اوکراین در اروپا و آمریکا هستیم. بنابراین روس ها هم سراغ دیپلماسی خواهند رفت، اما کار برای ایران کمی سخت تر از گذشته شده است. اگر در گذشته جنگ در اوکراین و دیپلماسی برجام بود، از این پس دیپلماسی اوکراین و دیپلماسی برجام با هم هستند. در چنین شرایطی، ایرانی ها باید قدرت خود را افزایش دهند و اگر در داخل ایران اجماع بر سر منافع ملی ایجاد شود.
منبع: آرمان ملی