سعیده علیپور
“نیا! روی خود را به سوی خدا نگردان! جمعیت حتی جایی برای خوابیدن هم ندارند. کمبود آب که چیزی نیست، بحران سرویس های بهداشتی به مشکلی در کمبود آب تبدیل شده است. خاک، گرما و جمعیت مبتلا به گرما و سرگردان بیداد می کند. غذای زیادی وجود دارد اما چیزی برای مدیریت نیست.»
این صدای یکی از زائران اربعین است که پشت مرزها گیر کرده است. یکی از چهار مرز ایران و عراق. مرزی که روز گذشته بسته شد بسیاری از زائران اربعین را شوکه کرد.
رئیس ستاد اربعین حسینی دیروز اعلام کرد که به دلیل نگرانی از امنیت و سلامت زائران، تمامی مرزهای منتهی به معابر خروجی زائران به عراق تا اطلاع ثانوی بسته است.
اگرچه سیدمجد میراحمدی دلیل این تصمیم را عدم آمادگی و شرایط طرف عراقی از نظر سرعت پذیرش زائران، سرعت نقل و انتقالات و نامناسب بودن امکانات در آن سوی مرز، تعداد زیاد مردم و هوای گرم اما بسیار این تصمیم را سوء مدیریت در اجرای پیاده روی اربعین امسال نامیدند. سوء مدیریتی که به دلیل امکان سنجی و تامین نیازهای تعداد زیادی از تظاهرکنندگان و بی توجهی به حوادث اخیر در عراق رخ داد.
شرایط خاص سیاسی عراق
اربعین امسال هم داستان خودش را دارد. داستانی که نه از دیروز، زمانی که مرزها بسته بود، بلکه از هفته های گذشته آغاز شد. این زمانی بود که قیام مقتدی صدر در عراق آغاز شد. اما مسئولان ایران با نگاه گربه سانان به وقایع عراق، مردم ایران را بیش از پیش به سفرهای مذهبی و سیاسی اربعین تشویق کردند و با فراهم کردن انواع امکانات، موج مردم را روانه کردند. مرزهای مختلف اما در نهايت اتخاذ سياست «كاتيسم» پاسخي به وقايع كشور همسايه و آنچه در داخل مرزهاي عراق رخ داد، نداد. این امر منجر به بسته شدن مرزها در آستانه اربعین شد.
این در حالی است که با وجود اینکه رئیس ستاد اربعین امسال از معترضان در مرزها خواستار توقف سفر زائران است، اما رئیس جمهور در تماس تلفنی با وزیر کشور دستور رفع مشکلات مسیر پیاده روی زائران را صادر کرد. دستوری که آنهایی را که در پشت مرز می مانند، تمایلی به بازگشت به خانه های خود ندارند و همچنان پشت مرزها هستند.
نه فرش قرمز پهن بود و نه زیرساخت های آماده
نزدیک به یک دهه است که زیارت اربعین در ایران که با عناوینی چون جاماندگان عاشورا به یک مراسم مذهبی برای شیعیان و بیش از آن به یک مانور سیاسی تبدیل شده است، می گذرد. رویه ای که مراجع در ایران اصلا آن را کتمان نمی کنند و آن را جزء جدایی ناپذیر تشیع می دانند. اما این مانور که در برخی سال‌ها با عنایت فراوان دولت انجام شد، چند سالی است که درخشش گذشته را از دست داده است.
اگرچه برخی دلیل این امر را ترور سردار سلیمانی عنوان می‌کنند، اما شیوع کرونا یکی دیگر از عوامل کاهش این سفرها در سال‌های اخیر است.
امسال اما با کاهش کرونا و رفع ترس از ظهور موج شدید دیگری از این بیماری، امیدوار بودیم که وضعیت به شکوه سال های قبل بازگردد. موضوعی که با روی کار آمدن دولتی که مدافع سرسخت چنین سیاست هایی است، تقویت شده است. رئیس جمهور حتی در اواسط مرداد ماه بر استفاده از همه ظرفیت های داخلی و دیپلماتیک کشور برای تسهیل سفر زائران اربعین تاکید کرد و از دستگاه های دولتی خواست در این زمینه نقش حمایتی، نظارتی و تسهیل گر ایفا کنند و از حضور زائران استقبال کردند. ستاد عمومی
از سوی دیگر احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد نیز از دریافت وام پنج میلیون تومانی «خودکار» و بدون مراجعه به بانک به شرکت کنندگان مراسم پیاده روی اربعین خبر داد! تسهیلاتی که باعث افزایش چشمگیر سفرهای اربعین امسال شده است. در سوی دیگر ماجرا اما نه فرش قرمز پهن بود و نه زیرساخت های آماده.
حرکاتی که نادیده گرفته شد
اما در آن سوی مرز یعنی کشوری که کربلا و نجف در آن «مقصد زائران ایرانی» قرار دارد، اوضاع فرق می کند.
یکی از زائران اربعین، پشت مرزها: «نیایید!» رو به خدا نکن! جمعیت حتی جایی برای خوابیدن هم ندارند. کمبود آب که چیزی نیست، بحران سرویس های بهداشتی به مشکلی در کمبود آب تبدیل شده است. خاک، گرما و جمعیت مبتلا به گرما و سرگردان بیداد می کند. غذای زیادی وجود دارد اما چیزی برای مدیریت نیست.»
عراق در ماه‌های اخیر به رهبری یک روحانی شیعه، تنش‌ها و رویدادهای بسیاری را تجربه کرده است که نه تنها با حاکمیت ایران مغایرت دارد، بلکه علیه جمهوری اسلامی ایران نیز هست. بسیاری احساس کردند که این بحران ها در آستانه زیارت بزرگ اربعین تشدید شده و به مسئولان کشور توصیه کردند که زیارت اربعین امسال را کاهش دهند. اما ایران با اتخاذ کمترین موضع در قبال تحرکات ضد ایرانی کشور همسایه سعی در مدیریت اوضاع داشت. سیاستی که غیرمسئولانه به نظر نمی رسد. مرزهای بسته بازگشایی شد و مقتدی صدر در توئیتی تلاش کرد موضع خود را در قبال زیارت اربعین تغییر دهد. صدر شنبه گذشته با انتشار توئیت های متعددی در صفحه توئیتر خود نوشت: نجف اشرف اولین مناره تشیع است و پرتو نوری که از مکه سرچشمه می گیرد در نجف متمرکز شده و همچنان چراغی برای هدایت مردم است.
وی در ادامه به قوانین و مقررات خاص کشور در خصوص مراسم زیارتی پرداخت و گفت: این قوانین شامل ورود رسمی، معاینه پزشکی و رعایت قوانین کشور است. [مقصد] نقل شده.
رهبر جنبش صدر با بیان اینکه چهار مکان مقدس متعلق به شش معصوم در عراق وجود دارد، تصریح کرد: بنابراین از همه می خواهیم به آن (قوانین عراق) به ویژه برادران ایرانی پایبند باشند. زیرا آنها بیشترین هستند. پذیرای همه مهمانان هستیم میزبان باید به مهمان احترام بگذارد. مهمان نیز باید آداب مهمانی را رعایت کند. میزبان باید همه چیز لازم را برای مهمانی از جمله غذا، نوشیدنی و اقامت فراهم کند.
مقتدی صدر در بخشی دیگر از این پیام گفت: «همه مردم عراق باید خویشتن‌دار باشند و از درگیری بپرهیزند.» برای حفظ سلامت زائران، میهمانان و اماکن متبرکه با نیروهای امنیتی همکاری کنند و از سردادن شعارهای حزبی خودداری کنند. .
اما همین اشاره برای خیلی ها کافی بود تا روی دیگر سکه را ببینند. به گفته کارشناسان، صدر در این بخش از توئیت خود به عدم دخالت حشدالشعبی شاخه نظامی ایران در تامین امنیت این رویداد اشاره کرده است. این در حالی بود که به گفته مهدی صالح عبدالواحد، فرمانده عملیات حشدالشعبی در بصره، 20 هزار نیروی حشد الشعبی در آن استان مسئولیت امنیت زائران اربعین در مسیر کربلا را بر عهده خواهند داشت. نیروهایی که نقششان در برقراری امنیت کاهش یافته است نمی توان تضمینی برای امنیت زائران ایرانی تلقی کرد.
به عقیده بسیاری، بستن مرزها به دلیل مسائل امنیتی، زیرساختی و بهداشتی تصمیم درستی بود، اما دیرکردن آن و نه بر اساس برنامه ریزی دولت ایران، نشانه سوء مدیریت مسئولان کشور است.
تقدیم زرشک طلایی به دولت و وزارت کشور به دلیل کم کاری!
به عقیده بسیاری، بستن مرزها به دلیل مسائل امنیتی، زیرساختی و بهداشتی تصمیم درستی بود، اما دیرهنگام و نه بر اساس برنامه ریزی دولت ایران، نشانه سوء مدیریت مسئولان کشور است.
احمد زیدآبادی، روزنامه نگار و فعال مدنی در صفحه شخصی خود در تلگرام در این باره نوشت: هفته ها از مردم برای شرکت در مراسم اربعین به عراق دعوت می شود و سپس در هوای سوزان صدها هزار زائر به عراق می روند. “مرزها مورد هجمه است، از آنها می خواهند به دلیل انواع مشکلات و کمبودها سفر را متوقف کنند و به خانه های خود برگردند! ظاهراً برخی مردم را ابزار آزمون و خطا خود می دانند. محمد مهاجری، روزنامه نگار اصولگرا در واکنش به این ماجرا در توییتر خود نوشت: فعلا اجازه داریم بربر طلایی را به دولت سیزدهم و وزارت کشور، وزارت راه و غیره به دلیل سوء مدیریت در سفر مردم اهدا کنیم. برای تحقیر و تخریب آبروی زائران اربعین؟
کاربر دیگری نوشت: بلیت گران شده، 15 کیلومتر تا مرز قفل است، زائران در ایران دچار گرمازدگی می‌شوند، این واقعیت ساده را نمی‌توانید درک کنید که عراق و مرز عراق از نظر سیاسی و اداری این شرایط را ندارند. ظرفیت حجم عظیم زائران ایرانی.” عراق مقصر نیست. ناکارآمدی شما مقصر است…”
شرایط سخت آنها هنگام ورود به عراق
وضعیت آن سوی مرز چندان خوب نیست و کسانی که قبل از بسته شدن مرزها توانسته اند خود را به عراق برسانند نیز وضعیت خوبی ندارند. روز گذشته رئیس هلال احمر از جان باختن 9 زائر ایرانی در کربلا خبر داد.
به گزارش خبرنگار مهر پیرحسین کولیوند، ۸۴۰۷ زائر ایرانی مقیم عراق برای دریافت خدمات درمانی به نیروی هلال احمر مراجعه کردند و متاسفانه ۹ زائر ایرانی در کربلا جان باختند.
اگرچه به نظر می رسد نه تنها شرایط سیاسی عراق برای میزبانی از زائران ایرانی اربعین مهیا و امن است و نه امکانات زیرساختی کافی در این زمینه وجود دارد، اما همچنان مسئولان سیاست یک بام و دو هوا را در خصوص ادامه اربعین اعمال می کنند و به جای آن آنها با اعلام موضع صریح و صریح در خصوص تعلیق سفر و توصیه اکید به بازگشت زائران، از رایزنی با مقامات عراقی صحبت می کنند و همچنان به زائران امیدوار هستند. سیاستی که تعداد زائران منتظر را افزایش می دهد. جمعیتی که به نظر می رسد اگر به زودی مدیریت نشود در وضعیت بحرانی قرار دارد.