مجمع تشخیص مصلحت نظام در آستانه تغییرات جدید؟

روز جدیدبا پایان هشتمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام، گمانه زنی ها درباره تغییرات احتمالی در اعضای این نهاد صعودی افزایش چشمگیری پیدا کرده است.

امروز سوم مرداد سالروز ابلاغ حکم اعضای هشتمین دوره مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی رهبر انقلاب است و با توجه به گذشت 5 سال از حکم قبلی انتظار می رود به زودی حکم دوره جدید صادر شود. از منظر جایگاه بسیار مهم مجمع تشخیص مصلحت نظام در جمهوری اسلامی و قانون اساسی، مروری داشتیم بر نقش این نهاد در کشور و اعضای آن و اینکه در این دوره ها چه تغییرات و دگرگونی هایی داشته است. . سابقه تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان راهبردی ترین مجمع مشورتی کشور که بالاترین سطح تصمیم گیری در جمهوری اسلامی را توصیه می کند نشان می دهد که در بحبوحه جنگ تحمیلی که کشور در معرض ناملایمات و فشارهای فراوانی قرار داشت، تکرار اختلافات بین نیروهای مختلف نظام افزایش یافت و در بسیاری از موارد باعث شد که امام خمینی (ره) به عنوان رهبر نظام وارد امور داخلی قوا شود. بالاترین رتبه کشور و سران قوا. با امام (ره)، در هفدهم بهمن 1366، طی حکمی، مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای رسیدگی به این امور تشکیل دادند.

این مجمع در بدو تأسیس، صرفاً به منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف مجلس و شورای نگهبان تشکیل شد. اما با بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1368، پس از بحث و بررسی دقیق درباره موضع مجمع تشخیص مصلحت نظام، 11 وظیفه بر اساس اصول 112، 111، 110 و 177 قانون اساسی به این شورا واگذار شد که متشکل از: ارائه مشاوره به مدیریت در تعیین خط مشی های کلی نظام، پیشنهاد به مدیریت برای حل مشکلات نظام که از طرق عادی قابل حل نیست، تشخیص مصلحت در مواردی که شورای نگهبان تصمیم بگیرد. شوراي اسلامي با مشورت در مواردي كه رهبري بدان اشاره مي‌كند، مخالف موازين شرع يا قانون اساسي باشد. مجمع بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام نظارت دارد و در موارد اصلاح یا الحاق قانون اساسی به مدیریت مشاوره می دهد.

در اولین دوره مجمع که در اسفند 1345 تشکیل شد، هیچ عضو واقعی حضور نداشت و بنا به فرمان امام (ره)، فقهای شورای نگهبان، رئیس جمهور (آیات ع. خامنه ای، رئیس شورای اسلامی (آیت ا… هاشمی رفسنجانی)، رئیس شورای عالی قضایی (آیت… موسوی اردبیلی)، نخست وزیر (میرحسین موسوی)، حجت الاسلام سید احمد خمینی فرزند امام (ره) نمایندگان ایشان بودند. پس از رحلت امام خمینی (ره) و بازنگری در قانون اساسی که مبانی مربوط به شورا را بر اساس مصلحت در بر می گرفت، حضرت آیت الله خامنه ای با فرمان مهر 1368 دوره دوم شورا را با ترکیبی از اعضای حقیقی و حقوقی تشکیل دادند. این روند تا کنون ادامه دارد. مجمع تشخیص مصلحت نظام دارای اعضای حقیقی و حقوقی است که توسط رهبر معظم انقلاب انتخاب می شوند. اعضای قانونی مجلس در دوره های اخیر فقهای شورای نگهبان، روسای مراجع سه گانه، وزیر یا رئیس سازمانی که موضوع مورد بحث در مجمع به آن مربوط می شود و رئیس کمیته مربوطه در مجلس بوده اند. شورای اسلامی که در دوره قبل این اشخاص حقوقی بودند، دبیر شورای عالی بود، امنیت ملی نیز اضافه شد و از دوره هشتم رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز عضویت حقوقی این شورا را برعهده داشت. مونتاژ.

موضع متفاوت لاریجانی و روحانی در مجمع

نکته جالب در آخرین فرمان رهبر انقلاب که در تاریخ 2 مرداد 1396 صادر شد این است که اعضای واقعی مجلس که هنوز در قید حیات هستند تغییر نمی کنند و به جای آیت … هاشمی رفسنجانی آیات … واعظ طبسی، حسن حبیبی و عسگراولادی که در دوره هفتم شش نفر از دنیا رفتند از جمله حجت الاسلام والمسلمین رئیسی تولیت وقت آستان قدس رضوی، حجت الاسلام مجتهد شبستری. امام جمعه سابق تبریز، احمد توکلی نماینده سابق مجلس، محمدبکر قالیباف شهردار وقت تهران، سیدمحمد میرمحمدی و سیدمحمدصدر. معاون سابق وزیر امور خارجه اضافه شد و در دوره قبل نیز عضویت حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور وقت و علی لاریجانی رئیس مجلس تغییر کرد. این دو نفر به غیر از عضویت در مجمع به عنوان رئیس قانونی و رئیس مجلس، دیگر عضویت واقعی ندارند و این بدان معناست که در پایان دوره خود نیاز به صدور حکم عضویت در مجمع از طرف مجلس دارند. رهبری، از این رو علی لاریجانی یک روز پس از پایان دوره ریاست جمهوری خود در شورای اسلامی شهر در تاریخ 17 خرداد 1399 با حکم رهبر انقلاب به عضویت واقعی مجمع منصوب شد که این اتفاق در مورد حسن روحانی رخ نداد. و از زمانی که ریاست جمهوری را در 12 مرداد 1400 به ابراهیم رئیسی سپرد، چنین انتصابی دریافت نکرد.

یکی دیگر از لحظات جالب در عمر 35 ساله مجمع، تعیین مصلحت ریاست این مجمع است. در دوره اول، از اسفند 66 تا مهر 68، رئیس جمهور (آیت هخامنه ای) ریاست مجمع را بر عهده داشت و از آن زمان تا 27 دی ماه 1395 (27 سال) آیت ا… هاشمی رفسنجانی با حکمی رهبری با مرگ وی، موضوع ریاست مجمع به موضوع مهمی تبدیل می شود. ابتدا آیت الله محدی کرمانی به عنوان رئیس موقت مجمع تشخیص داده شد. با ابلاغ تصمیم جدید اعضا در تاریخ 2 مرداد 1396 (6 ماه پس از درگذشت مرحوم هاشمی رفسنجانی)، آیت هاشمی شاهرودی رئیس سابق قوه قضائیه و عضو فقهی شورای نگهبان به آدرس همزمان با عضویت حقوقی به عنوان فقیه شورای نگهبان به عضویت واقعی مجلس در می آید و حسب مورد به عنوان رئیس شورا منصوب و انتخاب می شود. آیت … محمود هاشمی شاهرودی نیز در 12 آذر 1396 دار فانی را وداع گفت و پس از وی آیت … آملی لاریجانی با حکم رهبر انقلاب به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.

در هفته های اخیر زمزمه هایی در مورد ریاست مجلس به گوش می رسد و برخی از ریاست علی لاریجانی یا حتی حسن روحانی صحبت می کنند که با توجه به اینکه روحانی در 35 سال گذشته ریاست مجلس را بر عهده داشته است، از یک سو و عدم وجود گواهی عضویت واقعی برای روحانی پس از ریاست جمهوری، شانس زیادی دارد. برای این دو نمی توان در نظر گرفت.
اقدامات رهبری دوره هشتم

رهبر انقلاب در دوره هشتم و در حکم انتصاب به دستورات تغییرات ساختاری و محتوایی، یعنی تنظیم مجموعه سیاست‌های کلی و بازنگری در عناوین و نیز در مرحله تعیین و تنظیم، توجه کردند. این امر با ساماندهی موضوع به منظور نظارت بر اجرای سیاست ها، سازوکار ارزیابی اثربخشی و کارایی سیاست ها، ایجاد انسجام کامل در ساختار سازمانی و مدیریتی و تمرکز برنامه ها بر اساس آیین نامه های مصوب و به منظور ارزیابی اثربخشی و کارایی سیاست ها ضروری بود. سازمان را منعطف کرده و ادارات موازی و غیر ضروری را در میان این دستورات حذف کند. طی حکمی در تاریخ 2 مرداد 1395، 38 نفر به عنوان اعضای واقعی رهبری تعیین شدند که عبارتند از: سید محمود هاشمی شاهرودی، احمد جنتی، امینی نجف آبادی، محدی کرمانی، ناتیک نوری، حسن صانعی، محسنی عذایی، معتحد شبستری، سید ابراهیم رئیسی، دری نجف آبادی، محمدی ایرخی، مجید انصاری، مصباحی مقدم; و آقایان غلامرضا آقازاده، علی آقامحمدی، محمود احمدی نژاد، محمدجواد ایروانی، محمدرضا بهنار، احمد توکلی، سعید جلیلی، غلامعلی حددادال، داوود دانشجعفری، پرویز داودی، محسن رضایی، سیدمحمدصدر، محمدرضا سادرافور حسینی، محمدرضا عارفان ، سید حسن فیروزآبادی.، محمد باکر کلیباف، حسین محمدی، حسین مظفر، سید مصطفی میرسالم، سید محمد میرمحمدی، سید مرتضی نبوی، علی اکبر ولایتی، صادق واعظ زاده و آقای احمد وحیدی.

همچنین لازم به ذکر است که در بین 38 عضو واقعی دوره هشتم، 13 روحانی و 25 نفر غیر روحانی حضور دارند که از بین اعضای غیر روحانی دریادار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، سرلشکر محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر فقید حسن فیروزآبادی، رئیس سابق ستاد کل نیروهای مسلح و سردار احمد وحیدی وزیر کنونی کشور از جمله نظامیان هستند. در 5 سال گذشته علاوه بر مرحوم هاشمی رفسنجانی، سید محمد میرمحمدی، آیات ابراهیم امینی و سرلشکر سید حسن فیروزآبادی، همچنین با حضور محسن رضایی به عنوان معاون اقتصادی رئیس جمهور در دولت سیزدهم، 28 شهریور 1400. طی حکمی از سوی رئیس هیأت امکان سنجی، محمدبکر ذوالقدر به عنوان دبیر هیأت سنجش امکان سنجی منصوب شد که با توجه به روند انتصاب هیأت امکان سنجی از سوی مدیریت در دوره های گذشته بی نظیر بود. نکته جالب دیگر این است که مسن ترین بازمانده مجلس آیت محدی کرمانی است و رهبر انقلاب در هیچ دوره ای حتی در اوج انتخابات 88 نماینده مجلس را تا زمان فوت یا پایان دوره خود آزاد نکردند. رهبر میرحسین موسوی تا پایان دوره از سمت خود برکنار نشد. برخی شنیده ها حاکی از عدم انتصاب محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق در دوره جدید است.

به غیر از احمدی نژاد، احتمال جایگزینی برخی دیگر از اعضای مجمع نیز در رسانه ها مطرح می شود. در مجموع نظر نهایی بر عهده مقام معظم رهبری است و باید دید در روزها و یا حتی ساعات آینده حکم دوره جدید چه زمانی صادر می شود که افراد از عضویت دوره نهم شورا به صلاحدید جان سالم به در خواهند برد. .