محسن رافکی دوست گفت: کشوری که امروز از نظر صنعت دفاعی در جایگاه بالایی قرار دارد و به جایی رسیده است که در زمان جنگ نیاز به تسلیحات داشته به جایی که تجهیزات دفاعی صادر می کند می تواند مشکلات دیگری را نیز حل کند. البته من فکر می کنم که ما دشمنانی هم داریم و حکومت بدی هم داریم. ما باید از اتفاقات اخیر درس بگیریم. تعداد شهدای پلیس از کشته شدگان این حوادث بیشتر است زیرا می خواستیم به دنیا نشان دهیم که این افراد به دنبال اصلاحات نیستند و کارشکنی می کنند. البته به بسیاری از این افراد نیز تذکر داده شد. در میان آنها جوانانی بودند که تحت تأثیر شرایط ازدحام کرده بودند و نیازی به رها نشدن نبود.
ایسنا: محسن رافک دوست در تحلیل وقایع و اعتراضات پاییز 1401 با تاکید بر اینکه باید از وقایع اخیر درس بگیریم، می گوید: تصمیماتی وجود دارد که واکنش منفی را در پی دارد. زن باید بداند چرا باید پوشیده شود نه اینکه مجبور به پوشش باشد و ایجاد این آگاهی کار سختی نیست.
گفت و گو با محسن رفیقدوست را در ادامه می خوانید:
با وقوع اعتراضات و وقایع تابستان و پاییز 1401، برخی ناظران وضعیت آن روزها را مشابه بهمن 57 که منجر به سقوط نظام شاهنشاهی شد، دانستند و از تمایل عمومی برای تغییر اساسی در نظام شاهنشاهی صحبت کردند. نظام سیاسی چه تفاوتی بین دهه 1950 و وضعیت امروز ایران وجود دارد که نتایج مورد انتظار این ناظران محقق نشد؟
شرایط امروز از هر نظر با آن زمان متفاوت است. ایران هم در دوره قاجار و هم به ویژه در دوره پهلوی مستعمره بود. در زمان رضاشاه مستعمره انگلیس بودیم و بعد از 28 مرداد مستعمره آمریکا شدیم که حتی از شاه در اداره امور کشور نفوذ بیشتری داشت. امروز همین کشور جوانانی تربیت کرده که با قدرت های بزرگ دنیا می نشینند و مذاکره می کنند. بنابراین در جهت گیری سیاسی با گذشته تفاوت وجود دارد. از سوی دیگر جایگاه رهبری امام راحل و مقدمه قیام ایشان را نباید نادیده گرفت، ایشان از دوران جوانی به سیاست علاقه داشتند، اما پس از رحلت آیت الله بروجردی احساس کردند که زمان مقدمه قیام است. تمام شده بود و شروع شده بود امام در همان زمان هدف خاصی را در رهبری قیام دنبال می کرد و در صدد اسلامی کردن ایران بود و مردم نیز از این هدف حمایت می کردند. از سوی دیگر دستگاه حکومتی در سال 56 این مطلب را در روزنامه منتشر کرد و امام با هوشیاری اوضاع را در دست گرفت و انقلاب در مدت تقریبی 17 ماه پیروز شد.
آیا این بدان معناست که به جز اسلامی شدن ایران، مردم به مشکلات اقتصادی و اجتماعی روز اعتراض نداشتند؟
امام قبل از حرکت از نجف به پاریس در مصاحبه ای تأکید کردند که می خواهند اسلام را گسترش دهند. زمانی که امام بر ایران حاکم شد، بر سه نکته تاکید کردند، یکی ایدئولوژی که اسلام بود، دیگری افرادی که با این ایدئولوژی همراه بودند و آخرین آن رهبری بود که از اواخر سال 56 در شرف بیرون انداختن بود. امام آقای ناصر میناچی به من می گفت وقتی امام در پاریس بودند من به دیدار ایشان رفتم و به ایشان گفتم: «شما اینجا بنشینید و نمی دانید مردم مثل برگ در خیابان به زمین می افتند. ، نکش من جز کال الله و کال رسول الله چیزی نمی گویم و خود مردم به میدان آمده اند.
پس این مردمی که به میدان آمدند هیچ آرزویی جز رهایی از اسلام نداشتند؟
آنچه در انقلاب ما چندان مشخص نبود، مسائل اقتصادی بود. اما بله؛ رفع تبعیض اقتصادی و جلوگیری از دزدی مهم بود، اما نه اینکه مردم بگویند الان نان نداریم. شعار انقلاب ما «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود. امروز به استقلال و آزادی به معنای کامل آن رسیده ایم. امروز هیچ کشوری در دنیا به اندازه ایران آزاد نیست و همه دشمنی ها با ما به خاطر همین است که ما الگو نگیریم تا کشورهای دیگر هم بدانند که اگر بکنند چه آزار و اذیتی خواهد داشت. یک انقلاب اسلامی
آیا به «جمهوری اسلامی» رسیده ایم؟
معانی زیادی در جمهوری اسلامی نهفته است. آنچه مردم می خواستند این است که وقتی می گوییم جمهوری اسلامی، قوانین اسلام اجرا شود و عدالت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در آن اعمال شود. در این یکی نتوانستیم آنچه را که انقلاب و رهبری آن می خواستند به سرانجام برسانیم. مسئله این است. البته علت نه ایدئولوژی است، نه انقلاب است و نه مردم، بلکه مقصر دولت هایی است که در چهل سال گذشته روی کار آمده اند. امام راحل و رهبری انقلاب تاکید کردند که دولت باید از اجرای امور اقتصادی فاصله بگیرد و آن را به مردم بسپارد اما این اتفاق نیفتاد. تمام حکومت هایی که از زمان امام راحل وجود داشته یا شکست خوردند یا به آن اعتقاد نداشتند و این درد مردم الان است. کشور ما ثروتمند است، اما نمی دانستیم چگونه از آن استفاده کنیم.
در 15 سال گذشته شعارهای سالیانه رهبری، اقتصادی بوده و دولت ها در تمام این 15 سال به آنها گوش نداده اند. رهبری انقلاب نیز بر گروه های دانش بنیان تاکید دارند که هر آنچه در کشور نیست و ما نیاز داریم تولید کنند، اما در نهادهای دولتی منافعی وجود دارد که مانع از شکوفایی آن می شود، زیرا اگر قرار باشد همه چیز در کشور تولید شود، بسیاری مغازه ها بسته خواهد شد امروزه در بخش نسبتاً زیادی از جامعه مشکل زندگی مردم مطرح است که خواسته و هدف انقلاب نیست. بخشی از اینها ناشی از فشار بیرونی است و بخشی دیگر ناشی از بی توجهی ماست. اگر بخواهند با سازوکاری این فشار را کم کنند، اشکالی ندارد، اما راه حل این است که امور اقتصادی را به مردم بسپارند. اگر دولت این کار را بکند، آن قسمت از «جمهوری اسلامی» در شعار انقلاب که به خوبی اجرا نشد، تمام می شود و عدالت اقتصادی و اجتماعی آن زمان محقق می شود.
همانطور که اشاره کردید امروز قشر وسیعی از جامعه دغدغه معیشتی دارند، این نگرانی و بروز اعتراض به آن تا چه اندازه می تواند هشداری برای آینده جمهوری اسلامی تلقی شود؟
ما در چند ماه گذشته در کشور مشکلاتی داشتیم، اما مهمتر از همه شعارهایی که داده می شد، اقتصادی نبود و چیز دیگری بود. هر چه تلاش کردند نتوانستند کسانی را که تحت فشار اقتصادی بودند به صحنه بیاورند، برعکس، وقتی رژیم می خواست تغییری ایجاد کند، همان کسانی بودند که امروز کمتر حضور دارند. همانطور که از دستگیرشدگان در اغتشاشات و سوابق آنها دریافتیم، طبقات ضعیف جامعه در میان آنها بسیار کمتر از ثروتمندان یا نیمه ثروتمندان جامعه که به دنبال چیزهای دیگر بودند، حضور داشتند. علاوه بر این، غذاهای زیادی در میان آنها بود و سر نداشتند. کسانی که سعی می کردند خود را به عنوان “سر” نشان دهند، به طور مشهور فاسد بودند.
بله، اگر شرایط را به حال خود رها کنیم، مردم شورش می کنند. امروز اگر قشر مزدبگیر اعم از کارگر و کارمند را در نظر بگیریم، 35 میلیون نفر از جمعیت کشور مشکل دارند و زندگی سختی دارند، فریاد می زنیم و می گوییم نباید از آنها غافل شویم. هر چند الان دولت آنها دنبال مسکن است و ما حمایت می کنیم، اما دولت باید کنار برود و کار را به مردم بسپارد – همه جای دنیا فساد از طرف دولت هاست وگرنه تاجر از تاجر رشوه نمی گیرد. باید در دولت و مجلس انقلاب شود و همه چیز مربوط به اداره اقتصاد به مردم سپرده شود. اخیراً آنها به دنبال فروش اموال مازاد دولتی هستند، اما این موقتی و قابل مذاکره است، خود دولت باید کوچک شود.
من سال 61 به دولت رفتم، یک موضوع ملی و کشوری بود که 9 وزیر موافق و 9 وزیر مخالف بودند، من هم نشستم و تماشا کردم. از من پرسیدند صدایت چیست؟ گفتم اگر می خواهید من هم رای بیاورم جلسه بعد رای بدهید و از آنجا رفتم جماران و به دفتر امام رسیدم و گفتم اقتصاد را در حد سخنرانی دانشگاه و منبر یا کتابخوانی می دانم و نیستم. یک اقتصاددان، اما سوال من از شما این است که کشاورزی، صنعت و تجارت کیست؟ دولت یا مردم؟ ائمه فرمودند این سه و خانه ها در دست مردم باشد. گفتم گندم می آوریم و با یارانه 90 درصد نان درست می کنیم و به مردم می دهیم. این پرسش و پاسخ ها تکرار شد و امام در پایان یک جمله فرمودند: جان مردم را به دست مسئولان نگذارید. 40 سال است که جان مردم در دست کارمندان است.
یعنی اگر این مشکلات اقتصادی که می گویید در سال های آینده بهتر شود، اعتراضاتی که در سال های 1395، 1397 و 1397 شاهد بودیم، در سال های آینده تکرار نمی شود؟ به خصوص همانطور که اشاره کردید اعتراضات اخیر ربطی به مسائل اقتصادی نداشت و بیشتر جنبه فرهنگی و البته سیاسی داشت.
همه مشکلات کشورها مبنای اقتصادی دارد که اگر حل شود بقیه راحتتر حل می شوند. وقتی صحبت های شهید سلیمانی را می شنوید که سرباز غیور بود، می گوید این دختر محجبه هم دختر من است. چرا میگه چون یه سری تصمیمات هست که باعث واکنش منفی میشه. باید بداند چرا باید پوشیده شود نه اینکه مجبور شود خودش را بپوشاند. واقعا سخت نیست. قبل از انقلاب در دانشگاه‌هایی مثل تهران، علم و صنعت رستوران اجاره کرده بودم و صحنه‌ای را از یک گروه دانشجوی دختر آنجا دیدم و دو سه جلسه با آنها بحث کردم. می آمدند و آنجا می نشستند، اما نیامدند. همه با زیر شلواری آمدند چون برایشان توضیح دادم که با این پوشش چه کار می کند. حتی یکی از آنها آمد و به من گفت: نمی ترسی؟ گفتم از چی؟ گفت من دختر فلان سرلشکر هستم. گفتم پرسیدم دختر کی هستی؟ همانی باش که میخواهی امام ایران را اسلامی کرد، حالا به ما بستگی دارد که چقدر دنبال کنیم.
اما به نظر می‌رسد که با نگاهی به وضعیت کنونی جامعه، برجسته کردن موفقیت اسلامی‌سازی می‌تواند جای بحث داشته باشد…
ما از نظر عقیدتی، قوانین و مقررات اسلامی هستیم، اما در اجرا خلأ پیدا کرده ایم و مقصر ما هستیم، نه انقلاب و امام. یکی از معایب نسل ما که از نوع بازاری بود که امام را همراهی می کرد -بیست نفر بیشتر نمانده بودیم- این بود که باید آنچه را که امام دریافت می کردند به نسل بعد منتقل می کردیم. بنابراین فکر می‌کنم در کنار انقلاب در اقتصاد، به انقلابی در فرهنگ هم نیاز داریم.
آیا در شرایط فعلی و با توجه به مشکلات ذکر شده، بازنگری قانون اساسی را می توان فرصتی برای رفع برخی مشکلات دانست؟
در صورت نیاز، ابزار در دسترس است. کشوری که امروزه از نظر صنعت دفاعی در جایگاه بالایی قرار دارد و از نیاز به تسلیحات در دوران جنگ به صادرات تجهیزات دفاعی روی آورده است می تواند مشکلات دیگری را نیز حل کند. البته من فکر می کنم که ما دشمنانی هم داریم و حکومت بدی هم داریم. ما باید از اتفاقات اخیر درس بگیریم. تعداد شهدای پلیس از کشته شدگان این حوادث بیشتر است زیرا می خواستیم به دنیا نشان دهیم که این افراد به دنبال اصلاحات نیستند و کارشکنی می کنند. البته به بسیاری از این افراد نیز تذکر داده شد. در میان آنها جوانانی بودند که تحت تأثیر شرایط ازدحام کرده بودند و نیازی به رها نشدن نبود.
درس حوادث اخیر یعنی چه؟ دولت باید چه کند تا اعتراضات مردم به خیابان ها نیاید؟
عذرخواهی باید پذیرفته شود. اما این بار توجیه مشکلات اقتصادی نبود، بلکه از ابتدا چیز دیگری می گفتند. اما همان متفکران و کارشناسانی که مخالف بخش های اقتصادی دولت بودند چرا کاری نکردید که مردم اینقدر تحت فشار نباشند، به شورای انقلاب فرهنگی هم گفتند که این همه جوان چه می کردید؟ شما خارجی هستید؟ این به معنای درس گرفتن از رویدادهای اخیر است.